1. Η περιπετειώδης ιστορία των επαναστατικών Συνταγμάτων του 1821 του Ξενοφώντα Κοντιάδη
Η ιστορία της δημιουργίας των Συνταγμάτων του Αγώνα είναι συναρπαστική και περιπετειώδης σαν μυθιστόρημα. Πώς έγραψαν οι επαναστατημένοι Έλληνες τα Συντάγματα του Αγώνα; Πάνω σε ψάθες από άχυρο, ανάμεσα σε πορτοκαλιές και λεμονιές, με φωνές και καβγάδες, που οδηγούσαν σε μικρές ή μεγάλες μάχες, ενίοτε ένοπλες. Στα Συντάγματα του Αγώνα οι επαναστατημένοι Έλληνες συσσωρεύουν θεσμική εμπειρία που θα ασκήσει τεράστια επίδραση στην ευρωπαϊκή και την παγκόσμια ιστορία.
2. Ο αγώνας των Ελλήνων για την ανεξαρτησία και ο φιλελληνισμός του Γκούναρ Χέρινγκ
Η ελληνική επανάσταση του 1821 υπήρξε γεγονός με ισχυρότατο αντίκτυπο στον ευρωπαϊκό χώρο αλλά και στην Αμερική, προκαλώντας ένα κύμα συμπάθειας που ανάλογό του δεν εκδηλώθηκε προς κανέναν άλλο λαό κατά την προσπάθεια της εθνικής του χειραφέτησης. Η εξοικείωση με τον πολιτισμό της ελληνικής Αρχαιότητας, οι ιδέες του Διαφωτισμού, αλλά και η αυθόρμητη στήριξη προς έναν χριστιανικό λαό που εξεγέρθηκε εναντίον των αλλόπιστων δυναστών του, ήταν προφανή κίνητρα για να διαμορφωθεί εξ αρχής μια στάση αλληλεγγύης προς τους επαναστατημένους Έλληνες. Την ίδια στιγμή, ο αγώνας των Ελλήνων για την ανεξαρτησία επηρέαζε τις γεωπολιτικές ισορροπίες και εντασσόταν στο διεθνές διπλωματικό παίγνιο της εποχής.
3. 1821. Γυναίκες και Επανάσταση της Βασιλικής Λάζου
Προεπαναστατικά χρόνια. Μέσα από γλαφυρές και ενδιαφέρουσες αφηγήσεις διερευνώνται με κριτική ματιά οι πραγματικότητες των γυναικών στα Γιάννενα, την Αθήνα, τις Κυκλάδες, τη Χίο και την Ύδρα.
Η προετοιμασία του Αγώνα. Στον απόηχο του ευρωπαϊκού Διαφωτισμού, Φαναριώτισσες και γυναίκες της αναδυόμενης αστικής τάξης αναλαμβάνουν έντονη μορφωτική και πολιτιστική δράση.
Η Επανάσταση. Γυναίκες εν πολέμω. Μέσα από μια ποικιλία ιστορικών πηγών διερευνάται ο τρόπος με τον οποίο έδρασαν οι γυναίκες στον πόλεμο, η επικουρική και ενίοτε η πολεμική τους δραστηριότητα. Γυναίκες ως «βάρος», γυναίκες ως «λάφυρο», γυναίκες στα χαρέμια.
Επώνυμες και διάσημες γυναίκες του 1821. Λασκαρίνα Μπουμπουλίνα και Μαντώ Μαυρογένους. Οι εξαιρετικές και ασυνήθιστες πράξεις τους τις έβγαλαν από την αφάνεια και τις έφεραν στο επίκεντρο συνταρακτικών εξελίξεων που ξεπερνούσαν τα κοινωνικά όρια του φύλου τους.
Οι μαζικές αιχμαλωσίες. Χριστιανές και μουσουλμάνες στην Πελοπόννησο, τη Νάουσα, τη Χίο, τα Ψαρά, την Κάσο και την Αθήνα αντιμετωπίστηκαν ως λεία πολέμου προς εκμετάλλευση και εμπόρευμα για προσπορισμό κέρδους.
Ο Καποδίστριας. Με φόντο τις πρώτες προσπάθειες συγκρότησης του ελληνικού κράτους, θίγονται ζητήματα μέριμνας των χιλιάδων εξαθλιωμένων προσφύγων, των ηθικών αμοιβών και των συντάξεων για τις χήρες των αγωνιστών, της γυναικείας εκπαίδευσης και της απουσίας των γυναικών από την πολιτική ζωή και τα πολιτειακά κείμενα του Αγώνα.
4. Λασκαρίνα Μπουμπουλίνα. Η καπετάνισσα της Ελληνικής Επανάστασης του Κυριάκου Χατζηκυριακίδη
Η Λασκαρίνα Μπούµπουλη (το γένος Πινότση), η γνωστή σε όλους µας «Μπουµπουλίνα», συνέδεσε το όνοµα και τη ζωή της µε την Επανάσταση του 1821. Σε έναν καθαρά ανδροκρατούµενο κόσµο, η «Μεγάλη Κυρά των Σπετσών» αποτέλεσε πηγή έµπνευσης για τους επαναστατηµένους Έλληνες, µε την αποφασιστικότητά της, τις οικονοµικές και οικογενειακές θυσίες της. Ρόλοι πολλαπλοί ενυπάρχουν στο πρόσωπό της: φιλάνθρωπη, σκληρή, πιστή, δοτική, (αν)ιδιοτελής, αγωνίστρια, διαπραγµατεύτρια, σύζυγος, χήρα, αδερφή, πολύτεκνη µητέρα, µητέρα ηρώων, µα πάνω απ’ όλα γυναίκα, ηρωίδα και η ίδια. Η Καπετάνισσα της Ελληνικής Επανάστασης θα είναι πάντοτε µια µορφή µε υψηλούς συµβολισµούς για το Έθνος, τη Γυναίκα, τον Αγώνα, την Ελευθερία.
5. Τρικυμίες παθών. Τα νεανικά χρόνια του Κοραή στο Άμστερνταμ της Αργυρώς Μαντόγλου
Τον Ιούνιο του 1771 ένας νεαρός έµπορος αποπλέει µε τον βοηθό του από το λιµάνι της Σµύρνης µε προορισµό το κοσµοπολίτικο Άµστερνταµ, όπου θα αναλάβει τη διεύθυνση ενός εµπορικού συνεταιρισµού. Είναι ο εικοσιτριάχρονος ∆ιαµαντής Κοραής, που πέρα από τις εµπορικές δραστηριότητες θέλει απελπισµένα να ξεφύγει από τον ζυγό των Τούρκων, να αναπνεύσει τον αέρα της ελευθερίας και να καλλιεργήσει το πνεύµα του στη «φωτισµένη» Ευρώπη. Ο ίδιος αργότερα θα πει: «Η νεότης µου εσαλεύετο από τρικυµίας παθών». Αυτά τα πάθη περιγράφονται σε τούτη τη µυθιστορηµατική βιογραφία –µια εν πολλοίς άγνωστη..
6. Ο πόλεμος του Μπάιρον. Ρομαντική εξέγερση, Ελληνική Επανάσταση του Ρόντρικ Μπίτον
Ο Ρόντρικ Μπήτον επανεξετάζει τη ζωή και το έργο του Λόρδου Μπάιρον µέσα από τη µακρά διαδροµή της σχέσης του µε την Ελλάδα. Αρχίζοντας από τα νεανικά ταξίδια του ποιητή την περίοδο 1809-1811, ο συγγραφέας παρακολουθεί τα χρόνια της φήµης του στο Λονδίνο και της αυτοεξορίας του στην Ιταλία, που κορυφώθηκαν µε την απόφασή του να αφοσιωθεί στον αγώνα της ελληνικής ανεξαρτησίας. Στη συνέχεια διερευνά τη δραµατική αυτοµεταµόρφωση του Μπάιρον από ροµαντικό εξεγερµένο σε έναν «νέο δηµόσιο άνδρα», ο οποίος υποτάσσεται για πρώτη φορά σε µια συγκεκριµένη πολιτική υπόθεση, προκειµένου να βάλει τα θεµέλια, στη διάρκεια των «εκατό ηµερών» του στο Μεσολόγγι, ενός νέου είδους πολιτικής στην Ευρώπη – αυτής του έθνους-κράτους όπως το γνωρίζουµε σήµερα.
7. 21 ερωτήσεις και απαντήσεις για το ’21 του Θάνου Μ. Βερέμη
Το 1821 δεν είναι μόνο η αφετηρία του έθνους-κράτους, αλλά και παρακαταθήκη υποδειγμάτων ηρωικής συμπεριφοράς για τους επερχόμενους. Μέσα στα διακόσια χρόνια που μας χωρίζουν από τότε, το μεγάλο γεγονός έγινε η εξιδανικευμένη ανάγνωση της πρώτης ιστορίας του ελληνικού κράτους.
Η προνεωτερική κοινωνία που συναντούμε στα πρώτα χρόνια της Παλιγγενεσίας σταδιακά μετασχηματίζεται, χάρη στη Διασπορά, σε νεωτερική κοινωνία. Ο δρόμος του μετασχηματισμού περνάει από τις λεωφόρους του εμπορίου Δύσης-Ανατολής.
Η σημασία του εθνικισμού για τον πολιτικό εκσυγχρονισμό εμφανίζεται έντονα στη διάπλαση της ελληνικής κοινωνίας όπως εξελίσσεται από το 1821 ως το 1831. Μέσα στη δεκαετία αυτή η προνεωτερική κοινωνία, κατακερματισμένη σε οικογένειες, φατρίες, δίκτυα προστασίας και ισχυρό τοπικισμό, αποκτά επαγγελματικές συσπειρώσεις. Οι πρόκριτοι-πολιτικοί αφενός και οι ένοπλοι (κάποιοι κλέφτες και οι αρματολοί της Ρούμελης) στρατιωτικοί αφετέρου ανταγωνίζονται για τον έλεγχο του υπό διαμόρφωση κράτους.
Η τοπικιστική διαίρεση θα τερματιστεί με την επιλογή του Ιωάννη Καποδίστρια ως πρώτου Κυβερνήτη της Ελλάδας. Οι φίλοι και οι εχθροί τού γενικότερα αποδεκτού ηγέτη των Ελλήνων θα χωριστούν με ιδεολογικά κριτήρια.
8. Οι Μεγάλοι… μικροί: Οι αγωνιστές του 1821 της Αγγελικής Δαρλάση
Τι συμβαίνει όταν ο Θοδωρής κατεβαίνει με το γαϊδουράκι του από το βουνό, όπου κρύβεται με την οικογένειά του, για να πουλήσει ξύλα στην Τριπολιτσά, κι εκείνο λερώνει με λάσπες έναν Τούρκο; Όταν η Λασκαρίνα κλέβει μια βάρκα και ξανοίγεται στη θάλασσα για να κερδίσει ένα στοίχημα; Όταν ο Γιώργης χάνει ένα πρόβατο από το κοπάδι που βοσκάει; Όταν ο Κωνσταντής παίρνει μια δύσκολη απόφαση κρυφά από τη μητέρα του; Ή όταν η Μαντώ κρύβεται σε μια ντουλάπα για να κρυφακούσει μια πολιτική συζήτηση;
Ιστορίες εμπνευσμένες από την προσωπικότητα και τα βιογραφικά στοιχεία σημαντικών Ελλήνων κι Ελληνίδων στην παιδική τους ηλικία. Ιστορίες για εκείνους τους Μεγάλους που ως μικροί αντιμετώπισαν κάποια μικρή ή μεγαλύτερη δυσκολία που πιθανότατα έπαιξε τον δικό της ρόλο στη διαμόρφωση της προσωπικότητάς τους ή και στην πορεία της ζωής τους.
9. Τα πρόσωπα της Επανάστασης του 1821 των Βασιλική Μαρκάκη και Ζήνωνα Ζαμπακίδη
Ποια ήταν η πρώτη κατάσκοπος στον Αγώνα για την απελευθέρωση της Ελλάδας; Το όνομα ποιου ήρωα της Ελληνικής Επανάστασης έχει δοθεί σε σταθμό του μετρό στο Παρίσι;
Η Ελληνική Επανάσταση του 1821 έπαιξε καθοριστικό ρόλο στη διαμόρφωση του ελληνικού κράτους. Ωστόσο, πόσα γνωρίζουμε για τις ζωές των ανθρώπων που υποστήριξαν τον Αγώνα ή ανέπτυξαν σημαντική δράση σε αυτόν;
Στο βιβλίο ΤΑ ΠΡΟΣΩΠΑ ΤΗΣ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗΣ ΤΟΥ 1821 πενήντα άνθρωποι, περισσότερο ή λιγότερο γνωστοί, αφηγούνται σε πρώτο πρόσωπο τις ιστορίες τους, δίνοντας μια ανθρώπινη νότα στα γεγονότα της εποχής. Όλοι τους –αγωνιστές, υποστηρικτές, φιλέλληνες, αντίπαλοι, άντρες αλλά και γυναίκες– ξεχώρισαν και συνέδεσαν τη ζωή και το όνομά τους με ένα από τα κρισιμότερα γεγονότα της νεότερης ελληνικής ιστορίας και έβαλαν το λιθαράκι τους για τη δημιουργία της Ελλάδας που γνωρίζουμε και στην οποία ζούμε σήμερα.
10. Άγιες Ψυχές του Θοδωρή Παπαθεοδώρου
Τρεις από τις επτά πύλες της πόλης είχαν πια κυριευτεί κι οι μέχρι χτες σκλάβοι, οι πεινασμένοι, οι ματωμένοι, οι εξανδραποδισμένοι, γονάτιζαν το θεριό, άλωναν την Τριπολιτσά.
«Πού πας, μπρε Νικόλα, μονάχος;» φώναξε οργισμένος ο Κολοκοτρώνης κι έκαμε να κινηθεί, να τον γυρίσει πίσω στην αράδα.
«Πάω ν’ ανταμώσω την Αργυρούλα μας», του αποκρίθηκε και ξεθηκάρωσε την κοφτερή του πάλα. «Ή να γδικηθώ τον θάνατό της…»
Πρώτοι μήνες της Επανάστασης κι ο αέρας της λευτεριάς σαρώνει τα σκλαβωμένα χώματα της πατρίδας απ’ τη Μακεδονία και το Αιγαίο μέχρι το Μεσολόγγι και τον Μοριά.
Ο Νικόλας, η Δέσπω, ο Στέφανος, η Αργυρώ, ο Σίμος, ο μικρός λαός τούτου δω του μυθιστορήματος, μορφές και ψυχές της Επανάστασης, παλεύουν θεριεμένα για τ’ άπιαστο όνειρο και δοκιμάζονται σκληρά απ’ την ανθρώπινη μοίρα. Ζυμώνονται με τη φωτιά και το μπαρούτι, πολεμούν, αγαπούν, θρηνούν, πονούν. Μα, επιτέλους, ανασαίνουν λεύτερα.
Μετά το Σούλι και το Ζάλογγο, τα Ψαρά, τ’ Ανάπλι, η Τριπολιτσά. Τόποι μαρτυρικοί, τόποι ιεροί, μα και τόποι αφάνταστου ηρωισμού.
Κει όπου οι σκλάβοι γίνονται άνθρωποι.
Κει όπου οι ραγιάδες γίνονται Έλληνες.
«Δύο αιώνες πριν, στην άκρη της Ευρώπης άναψε φωτιά, οι Έλληνες δεν θέλαν άλλο τον τίτλο του ραγιά.Την τύχη τους απαίτησαν μόνοι τους να ορίζουν, παίρνουν του Σουλτάνου τα φιρμάνια και τα σκίζουν.»
11. Η Ελληνική Επανάσταση του 1821 του Μανδηλαρά Φίλιππου
Η ιστορία της Επανάστασης του 1821 χρόνο με τον χρόνο: οι αιτίες της, οι αφορμές, οι φωτεινές κι οι σκοτεινές στιγμές της. Δοσμένη με απλά, κατανοητά στιχάκια που βοηθούν το παιδί να κάνει την πρώτη γνωριμία με το γεγονός που στάθηκε η απαρχή της ίδρυσης του σύγχρονου ελληνικού κράτους…«Δύο αιώνες πριν, στην άκρη της Ευρώπης άναψε φωτιά, οι Έλληνες δεν θέλαν άλλο τον τίτλο του ραγιά.Την τύχη τους απαίτησαν μόνοι τους να ορίζουν, παίρνουν του Σουλτάνου τα φιρμάνια και τα σκίζουν».