Το IMEDD Lab κάνει μια στατιστική ανάλυση 9.170 παραχωρήσεων τμημάτων παραλιών και αιγιαλού, όπως παρουσιάζονται στην εφαρμογή, μέσω της οποίας οι πολίτες μπορούν να ελέγχουν αν στις παραλίες, στις οποίες βρίσκονται, τηρούνται οι όροι παραχώρησης και να υποβάλουν σχετική καταγγελία.
Πόσα μισθωτήρια παραλιών έχουν ανέβει στην περιβόητη εφαρμογή My Coast; Ποιές είναι οι χρήσεις παραχώρησης; Ποιό είναι το κόστος χρήσης αιγιαλού και παραλίας ανά την επικράτεια; Άλλαξε κάτι για το περιβάλλον και την προστασία του;
Αυτό που κυρίως προκύπτει, ως χρήσιμο συμπέρασμα, πέραν των υπολοίπων είναι πως ο νόμος 5092/2024 με τίτλο «Όροι αξιοποίησης της δημόσιας περιουσίας στις παραθαλάσσιες περιοχές» είναι προσανατολισμένος περισσότερο στην είσπραξη τιμήματος από τις παραχωρήσεις και αφορά λιγότερο στην προστασία του περιβάλλοντος.
Όπως χαρακτηριστικά αναφέρει το IMEDD Lab “αν η νομοθετική πρωτοβουλία της κυβέρνησης φαίνεται πως αποτελεί μια σοβαρή προσπάθεια τακτοποίησης δεκαετιών παρανομίας στους ελληνικούς αιγιαλούς, σύμφωνα με περιβαλλοντικές οργανώσεις υπολείπεται σε ένα κρίσιμο ζήτημα: «… δεν εισάγει μεταρρύθμιση για την αποτελεσματική προστασία και διαχείριση του παράκτιου χώρου, αυτού του σημαντικού οικοσυστήματος που βάλλεται από την κλιματική κρίση, και απουσιάζουν προβλέψεις που σχετίζονται με την προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή (π.χ. δεν υπάρχει αναφορά σε άλλους φυσικούς ή ανθρωπογενείς κινδύνους που απειλούν την παράκτια και παρόχθια ζώνη, πλημμυρικούς κινδύνους κ.λπ.)» σημειώνουν σε ανακοίνωσή τους οκτώ περιβαλλοντικές οργανώσεις, μεταξύ των οποίων WWF, Greenpeace κ.ά.
Η κριτική εστιάζει μεταξύ άλλων στην κατάργηση της πρόβλεψης του ν. 2971/2001 που καθορίζει την ευθύνη του Κράτους για την προστασία και διαχείριση των κοινόχρηστων χώρων και των οικοσυστημάτων τους. Επίσης, στον ορισμό της παραλίας, καταργείται η ελάχιστη απόσταση δόμησης των 30 μέτρων από τη γραμμή του αιγιαλού, ενώ διατηρείται το ανώτατο όριο των 50 μέτρων. Αγνοείται επίσης το Πρωτόκολλο για την Ολοκληρωμένη Διαχείριση της Παράκτιας Ζώνης (ΟΔΠΖ) στη Σύμβαση της Βαρκελώνης για την προστασία της Μεσογείου που θεσπίζει «αδόμητη ζώνη» τουλάχιστον 100 μέτρων.”
Και δεν είναι μονάχα τα παραπάνω που συνηγορούν στην αίσθηση πως η νομοθεσία για τις παραλίες και τους αιγιαλούς είναι περισσότερο θέμα “οικονομίας” και όχι προστασίας του περιβάλλοντος. Το ίδιο το κράτος έρχεται 4 μήνες μετά την ψήφιση του νόμου 5092/2024, με τροπολογία προκειμένου να νομιμοποιήσει αυθαίρετα και παράνομες κατασκευές πάνω στην παραλία επιβραβεύοντας ουσιαστικά εκείνους που προκάλεσαν ζημιά στο περιβάλλον, δίνοντας και ένα επιπλέον δώρο: Μαζί με την νομιμοποίηση των παράνομων κατασκευών επί της παραλίας, αναστέλλονται κυρώσεις όπως πρόστιμα και σφραγίσματα που προηγουμένως μπορεί να είχαν επιβληθεί.
Αν μπορούσαμε λοιπόν να συνοψίσουμε την κυβερνητική προσπάθεια για την προστασία του περιβάλλοντος και των οικολογικά ευαίσθητων οικοτόπων και προστατευόμενων περιοχών με τη νέα νομοθεσία για τις παραλίες, δεν θα ήταν καθόλου άδικο να πούμε πως “καλό το παραμύθι, αλλά, όντως, έχει δράκο”.
Τι αναφέρει η έρευνα και η ανάλυση δεδομένων του IMEDD Lab
2 Απριλίου 2023. Δημοσίευμα αποκαλύπτει ότι επιχείρηση έχει κατασκευάσει φράκτη στην παραλία «Πάνορμος» της Μυκόνου εμποδίζοντας την ελεύθερη πρόσβαση στον αιγιαλό. Ο αντιεισαγγελέας του Αρείου Πάγου εκδίδει εγκύκλιο με αφορμή την υπόθεση καλώντας τους εισαγγελείς να επιδείξουν ιδιαίτερη αυστηρότητα σε περιστατικά «οικειοποίησης» παραλιών από επιχειρήσεις ή κατοικίες.
1 Ιουλίου 2023. Η εικόνα ενός σερβιτόρου, βουτηγμένου μέχρι το στήθος στο νερό, να σερβίρει τους πελάτες, οι οποίοι είναι ξαπλωμένοι σε αυθαίρετες κατασκευές μέσα στη θάλασσα, ξεσηκώνουν αντιδράσεις σε όλη τη χώρα.
20 Ιουλίου 2023. Παρέα πηγαίνει για μπάνιο στην παραλία «Αμμόλοφοι» στη Νέα Πέραμο. Οι υπάλληλοι επιχείρησης που έχει κατακλύσει τον αιγιαλό με ομπρέλες τους ζητούν να απομακρυνθούν, αν δεν κάτσουν στις ξαπλώστρες.
23 Ιουλίου 2023. Τριακόσιοι πολίτες πραγματοποιούν διαμαρτυρία στην παραλία Σάντα Μαρία της Πάρου. Απλώνουν τις πετσέτες τους μπροστά από ξαπλώστρες που είχε τοποθετήσει beach bar. Τα Μέσα Ενημέρωσης ονομάζουν την πρωτοβουλία, που οργανώθηκε από την Κίνηση Πολιτών Πάρου για Ελεύθερες Παραλίες, ως «Κίνημα της πετσέτας».
Το καλοκαίρι του 2023 ήταν καθοριστικό για την ανάδειξη ενός χρόνιου συστήματος παρανομιών στις ελληνικές παραλίες. Υπό το βάρος των αντιδράσεων για τις καταπατήσεις παραλιών, στις 4 Μαρτίου 2024 ψηφίστηκε ένας νέος νόμος, ο 5092/2024 με τίτλο «Όροι αξιοποίησης της δημόσιας περιουσίας στις παραθαλάσσιες περιοχές». Οι κυριότερες αλλαγές αφορούν στην οριοθέτηση του αιγιαλού, στη διαφάνεια των διαγωνισμών παραχώρησης μέσω κεντρικής ηλεκτρονικής διαδικασίας, στη χρήση τεχνολογίας για τους ελέγχους νομιμότητας καθώς και στην αυστηροποίηση των ποινών.
Στο πλαίσιο της προσπάθειας να μπει τάξη στους αιγιαλούς ήταν η ανάπτυξη μίας εφαρμογής, την οποία μπορούν να κατεβάσουν στα κινητά τους οι πολίτες και να δουν, σε χάρτη, την έκταση που έχει παραχωρηθεί, τον σκοπό της χρήσης (π.χ. για τοποθέτηση ομπρελοκαθισμάτων) καθώς και το συμφωνητικό παραχώρησης από τη Διαύγεια, πλατφόρμα στην οποία αναρτώνται όλα τα δημόσια έγγραφα. Μέσω της ίδιας εφαρμογής, οι χρήστες μπορούν να υποβάλουν καταγγελία στις αρμόδιες υπηρεσίες, εάν διαπιστώσουν ότι οι όροι της σύμβασης παραχώρησης του τμήματος του αιγιαλού έχει καταστρατηγηθεί.
Η ομάδα ανάλυσης δεδομένων του iMEdD, ανέλυσε δεδομένα που είναι δημοσίως διαθέσιμα στο MyCoast για 9.170 παραχωρήσεις αιγιαλού σε όλη την επικράτεια της Ελλάδας. Οι πληροφορίες που συλλέξαμε περιέχουν, μεταξύ άλλων, τις συντεταγμένες, τον σκοπό χρήσης καθώς και την έκταση κάθε παραχώρησης. Ταυτόχρονα αναλύσαμε 3.957 συμφωνητικά με σκοπό να εξάγουμε το οικονομικό αντάλλαγμα κάθε μισθωτηρίου.
Σήμερα, δημοσιεύουμε αυτά τα δημόσια δεδομένα, ελεύθερα προς χρήση από τη δημοσιογραφική και ακαδημαϊκή κοινότητα. Φιλοδοξούμε η περαιτέρω ανάλυσή τους να συμβάλει με στοιχεία στον δημόσιο διάλογο, όχι μόνο για την οικονομική αξιοποίηση της δημόσιας περιουσίας, αλλά κυρίως για την ανάγκη θέσπισης πλαισίου προστασίας του αιγιαλού, ενός ευάλωτου οικοσυστήματος που βάλλεται τόσο από την ανθρώπινη δραστηριότητα όσο και από την κλιματική κρίση.
Έξι στις δέκα παραχωρήσεις για τοποθέτηση ομπρελοκαθισμάτων
Στο MyCoast εντοπίζονται 9.170 παραχωρήσεις για τοποθέτηση τραπεζοκαθισμάτων και ομπρελοκαθισμάτων, καντινών, θαλάσσιων μέσων αναψυχής κ.ά.
Ως προς τις χρήσεις των παραχωρήσεων που μελετήσαμε, εκτιμάται πως το 60,36% αφορούν σε Ομπρελοκαθίσματα, 8,09% Τραπεζοκαθίσματα, 5,95% Θαλάσσια Σπορ και 3,75% Καντίνες, ενώ οι υπόλοιπες χρήσεις είναι μεικτές.
.
Τέσσερα στα δέκα μισθωτήρια δεν έχουν ανέβει στην εφαρμογή
Παρά το γεγονός ότι η εφαρμογή MyCoast έχει ειδικό πεδίο στο οποίο αναρτώνται τα μισθωτήρια, το 43,0% των εγγραφών δεν έχει αναρτηθεί. Συγκεκριμένα δεν έχει αναρτηθεί ικανός αριθμός συμφωνητικών, προκειμένου να προχωρήσουμε σε στατιστική ανάλυση, σε καίρια νησιά τα οποία πρωταγωνίστησαν το 2023 στο κύμα διαμαρτυριών για την ελεύθερη πρόσβαση στις παραλίες.
Σε σχετική ερώτηση που απευθύναμε στο Υπουργείο Οικονομικών μας απάντησαν πως: «Οι Κτηματικές Υπηρεσίες έχουν αναρτήσει σχεδόν όλα τα συμφωνητικά παραχώρησης απλής χρήσης αιγιαλού και παραλίας. Δεδομένου ότι παραχωρήσεις αιγιαλού διενεργούνται και από την ΕΤΑΔ αλλά και από τα Λιμενικά Ταμεία, καταβάλλεται μεγάλη προσπάθεια για την άμεση ανάρτηση τους στην εφαρμογή.»
Στην πράξη, για τον Δήμο Πάρου δεν έχει αναρτηθεί κανένα συμφωνητικό παραχώρησης. Για τον Δήμο Μυκόνου, συμφωνητικά έχουν αναρτηθεί μόλις στο 5% των παραχωρήσεων, ενώ για τη Θήρα μόλις στο 2%. Στον δήμο Νότιας Ρόδου έχουν καταγραφεί 13 παραχωρήσεις, αλλά έχει αναρτηθεί μόλις 1 συμφωνητικό, ενώ στην Πάτμο από τις 34 παραχωρήσεις δεν έχει αναρτηθεί κανένα. Η ανάλυση που αφορά στο ύψος των μισθωμάτων, δεν περιλαμβάνει δήμους για τους οποίους δεν έχουμε αρκετά συμφωνητικά στη διάθεσή μας (πάνω από το λιγότερα από 20%) προκειμένου να βγάλουμε ασφαλή συμπεράσματα. Επομένως, η ανάλυση του οικονομικού ανταλλάγματος των παραχωρήσεων δεν περιλαμβάνει την πλειονότητα των νησιών των Κυκλάδων, των Δωδεκανήσων και άλλων σημαντικών τουριστικών προορισμών.
Από τις 9.170 παραχωρήσεις, αναλύσαμε 3.957 συμβόλαια που είχαν αναρτηθεί στην εφαρμογή MyCoast, αριθμός που αντιστοιχεί σε 4.733 μισθώσεις (σε ένα συμβόλαιο ενδέχεται να περιγράφονται περισσότερες της μίας παραχωρήσεις) με σκοπό να συλλέξουμε περισσότερες πληροφορίες, όπως το αντάλλαγμα κάθε παραχώρησης. Από τα 3.957 συμβόλαια, καταφέραμε να εξάγουμε την τιμή μίσθωσης ανά έτος που καλείται να πληρώσει κάθε ενοικιαστής σε 4.075 περιπτώσεις, δηλαδή στο 86,0% των μισθώσεων για τις οποίες υπάρχουν αναρτημένα συμβόλαια.
Σύμφωνα με το δείγμα που εξετάσαμε (3.844 εγγραφές), στον νομό Χαλκιδικής εκτιμάται η υψηλότερη μέση τιμή ενοικίασης με 56 ευρώ ανά τ.μ., ανεξαρτήτως χρήσης της παραχώρησης. Ακολουθούν οι νομοί Ιωαννίνων, Πειραιώς, Κέρκυρας με 43, 37, 36 ευρώ ανά τ.μ. αντιστοίχως. Ωστόσο, αξίζει να σημειωθεί πως στη Μύκονο (την οποία αποκλείσαμε από την ανάλυση διότι έχουμε στη διάθεσή μας δείγμα μικρότερο του 20%, οπότε η ανάλυση ενδέχεται να μην είναι αντιπροσωπευτική της πραγματικότητας), η πλειονότητα των συμβολαίων που διαβάσαμε ανέγραφαν ως ετήσιο κόστος ανά τετραγωνικό μέτρο τα 120 ευρώ.
.
Ως προς το κόστος ανά τετραγωνικό μέτρο για κάθε χρήση, εκτιμάμε πως η μέση τιμή μίσθωσης για Καντίνες υπολογίζεται στα 346,16 €/τ.μ. το έτος, Θαλάσσια Σπορ 123,85 €/τ.μ., Τραπεζοκαθίσματα 30,29 €/τ.μ. και Ομπρελοκαθίσματα 21,71 €/τ.μ. το έτος.
Πώς υπολογίζεται η τιμή πρώτης προσφοράς παραλίας – αιγιαλού
Μία από τις σημαντικές αλλαγές που υπόσχεται να φέρει ο νέος νόμος για τις μισθώσεις τμημάτων του αιγιαλού, είναι η αύξηση στο αντίτιμο των μισθώσεων. Το αντίτιμο για την πρώτη προσφορά στον ηλεκτρονικό πλειστηριασμό, βάση της υπ’ αριθμ. 60314 ΕΞ 2024 (ΦΕΚ Β’ 2516/26-4-2024) Υπουργικής Απόφασης υπολογίζεται βάσει του εξής μαθηματικού τύπου: «αντικειμενική αξία όμορου ακινήτου X Συντελεστής Βαρύτητας Αιγιαλού X Συντελεστής Βαρύτητας Δραστηριότητας X έτη παραχώρησης Χ 3%». Για παραχωρήσεις σε επιχειρήσεις όμορες του αιγιαλού, η τιμή πρώτης προσφοράς θα αυξάνεται κατά 20%.
Η αντικειμενική αξία του όμορου ακινήτου υπολογίζεται ως εξής:
Τιμή ζώνης οικοπέδου με κτίσμα του όμορου ακινήτου ανά τετραγωνικό μέτρο X το εμβαδό σε τετραγωνικά μέτρα της παραχωρούμενης έκτασης.
Ο συντελεστής βαρύτητας αιγιαλού ορίζεται ως εξής:
- Για αιγιαλούς και παραλίες που βρίσκονται στα νησιά Μύκονο, Πάρο: 0,60.
- Για αιγιαλούς και παραλίες που βρίσκονται στα νησιά Κρήτη, Ρόδο, Κέρκυρα: 0,35.
- Για τους λοιπούς αιγιαλούς και παραλίες: 0,25
Ο συντελεστής βαρύτητας δραστηριοτήτων ορίζεται ως εξής:
- Ανάπτυξη ομπρελοκαθισμάτων: 1
- Εκμετάλλευση τροχήλατης καντίνας, ανάπτυξη τραπεζοκαθισμάτων: 2
- Εκμετάλλευση για θαλάσσια μέσα αναψυχής: 3
- Ναυταθλητικά σωματεία (αποκλειστικά για την άσκηση των δραστηριοτήτων τους): 0,1.
Έως την 31η Δεκεμβρίου 2025, σε αυτόν τον τύπο θα εφαρμοστεί συντελεστής εξομάλυνσης, ο οποίος θα συγκρίνει το αποτέλεσμα του μαθηματικού τύπου που προαναφέραμε με το μέγιστο αντάλλαγμα που είχε επιτευχθεί για την παραχώρηση του ίδιου τμήματος αιγιαλού και παραλίας μετά την 1η Ιανουαρίου 2017. Εάν το αποτέλεσμα της πρώτης προσφοράς (από τον μαθηματικό τύπο) είναι μικρότερο του μέγιστου ανταλλάγματος, τότε θα εξισώνεται και σε κάθε περίπτωση η τιμή εκκίνησης δεν θα είναι μικρότερη του μέγιστου ανταλλάγματος προσαυξημένου κατά 15% για παραχωρήσεις με πλειοδοτική διαδικασία και 25% για παραχωρήσεις σε όμορες επιχειρήσεις.
Το σετ ξαπλώστρας – ομπρέλας εκτιμάται ότι θα στοιχίσει σε επιχειρηματία στη Μύκονο 2.500€
Για να επιβεβαιώσουμε εάν πράγματι τα μισθώματα θα αυξηθούν με τον νέο νόμο, αναλύσαμε τα δεδομένα δημοπρασιών παραλιών του 2024, όπως εμφανίζονται στο https://eauctions.gsis.gr/. Εκεί εντοπίσαμε 1.916 παραχωρήσεις, εκ των οποίων οι 143 είναι ακυρωμένες και οι υπόλοιπες έχουν το διακριτικό «κλειστή». Kλειστή χαρακτηρίζεται μία δημοπρασία στην οποία οι συμμετέχοντες υποβάλλουν προσφορές που δεν μπορούν να δουν οι υπόλοιποι ενδιαφερόμενοι.
Από αυτή τη βάση, εξετάσαμε μόνο το κόστος ανά τετραγωνικό μέτρο ανά έτος της πρώτης προσφοράς. Αυτό σημαίνει ότι δεν γνωρίζουμε ποια θα είναι η τελική τιμή κατακύρωσης, ενώ καταφέραμε να εντοπίσουμε και παραχωρήσεις στις Κυκλάδες και τα Δωδεκάνησα για να εντάξουμε στην ανάλυσή μας.
Οι τιμές εκκίνησης είναι υψηλότερες στις Κυκλάδες, όπου για τοποθέτηση ομπρελοκαθισμάτων η μέση τιμή ανά τετραγωνικό μέτρο είναι 50 €. Στη Μύκονο συγκεκριμένα εκτιμάται στα 106 €/τ.μ (μέγιστη τιμή στα δεδομένα 120 €/τ.μ. ) ενώ στην Πάρο 44 €/τ.μ.. Στα Δωδεκάνησα είναι 34 €/τ.μ. και πιο συγκεκριμένα στη Ρόδο 39 €/τ.μ (μέγιστη τιμή στα δεδομένα 158 €/τ.μ.) και 229 €/τ.μ. για τοποθέτηση καντίνας.