Πέντε νέοι που θεωρούν τους εαυτούς τους θύματα της κλιματικής αλλαγής κατέθεσαν την Τρίτη (21 Ιουνίου) αγωγές στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων κατά των ευρωπαϊκών κρατών επειδή άφησαν τη Συνθήκη για τον Χάρτη Ενέργειας (ΣΧΕ) να καθυστερήσει την πράσινη μετάβαση.
Η πρώτη προσφυγή που στοχεύει στο ρόλο της ΣΧΕ στην καθυστέρηση της δράσης για το κλίμα έρχεται πριν από μια κρίσιμη συνάντηση των 52 υπογραφόντων της συνθήκης την Παρασκευή, όπου οι χώρες μέλη αναμένεται να ανακοινώσουν μια πολιτική συμφωνία για τη μεταρρύθμιση του χάρτη, ο οποίος θεωρείται «ξεπερασμένος» από την ΕΕ.
«Είδα ολόκληρα κομμάτια της ζωής μου να εξαφανίζονται από τις πλημμύρες πέρυσι, γειτονιές καταστράφηκαν και τέσσερις άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους», δήλωσε ο Damien, ένας 23χρονος Βέλγος υπήκοος που ζει στο Chaudfontaine, μια πόλη που επλήγη σοβαρά από φονικές πλημμύρες τον Ιούλιο του 2021.
«Ο ήχος του νερού ή της βροχής με αγχώνει. Με την παραμικρή βροχόπτωση ή την πληροφορία για παρόμοιες καταστροφές, ο φόβος επιστρέφει».
Οι πέντε νέοι μηνύουν την Αυστρία, το Βέλγιο, την Κύπρο, τη Δανία, τη Γαλλία, τη Γερμανία, την Ελλάδα, το Λουξεμβούργο, την Ολλανδία, τη Σουηδία, την Ελβετία και το Ηνωμένο Βασίλειο για παραβίαση των υποχρεώσεών τους για τα ανθρώπινα δικαιώματα και την τήρηση μιας συνθήκης που, όπως υποστηρίζουν, δεν συνάδει με τη συμφωνία του Παρισιού για την κλιματική αλλαγή.
Για να υποστηρίξουν την υπόθεσή τους, οι πέντε νέοι επισημαίνουν ότι η ΣΧΕ δίνει στις εταιρείες ορυκτών καυσίμων τη δυνατότητα να μηνύουν κυβερνήσεις για αποζημιώσεις δισεκατομμυρίων ευρώ για τις κλιματικές πολιτικές τους μέσω ιδιωτικών διαιτητικών δικαστηρίων, τα οποία δεν λογοδοτούν και είναι μη δημοκρατικά.
Όλοι οι ενάγοντες έχουν εκτεθεί σε φυσικές καταστροφές που προκλήθηκαν λόγω της κλιματικής αλλαγής.
«Διαρκής απειλή και αβεβαιότητα»
Ένας άλλος ενάγων είναι ο Αλέξανδρος, ένας 21χρονος φοιτητής από την Ελλάδα, ο οποίος έχει βιώσει δύο δασικές πυρκαγιές, το καλοκαίρι του 2018 κοντά στο εξοχικό του και τον Ιούλιο του 2021, ενώ περνούσε τις καλοκαιρινές του διακοπές μαζί με την οικογένειά του.
«Το 2018, μια πυρκαγιά ξεκίνησε 18 χιλιόμετρα από το σπίτι μου (στο Μάτι) και σκότωσε 103 ανθρώπους», θυμάται ο ίδιος. «Βρισκόμαστε υπό συνεχή απειλή και αβεβαιότητα για το μέλλον μας. Αισθάνομαι αγχωμένος. Κάθε φορά που βλέπω πεύκα κάτω από τον ήλιο, φοβάμαι μια φωτιά», λέει ο Αλέξανδρος.
Η δικηγόρος τους, Clémentine Baldon, λέει ότι η ΕΚΤ έχει εκθέσει τις κυβερνήσεις σε σημαντικούς οικονομικούς κινδύνους όταν αναλαμβάνουν δράση για το κλίμα.
Πέρυσι, οι γερμανικοί ενεργειακοί κολοσσοί RWE και Uniper κατέθεσαν ξεχωριστές αγωγές κατά της Ολλανδίας για να διεκδικήσουν αποζημίωση για τη σχεδιαζόμενη σταδιακή κατάργηση του άνθρακα της χώρας έως το 2030.
Και οι δύο αγωγές σημαίνουν ότι οι Ολλανδοί φορολογούμενοι ενδέχεται να χρειαστεί να πληρώσουν για τα εναπομείναντα περιουσιακά στοιχεία για τον άνθρακα των εταιρειών .
Η ΣΧΕ, η οποία υπογράφηκε το 1994 για την προστασία των διασυνοριακών επενδύσεων στον τομέα της ενέργειας, έχει αντιμετωπίσει αυξανόμενη κριτική από περιβαλλοντικές ομάδες και κυβερνήσεις που λένε ότι παρεμποδίζει τις προσπάθειες των χωρών να καταργήσουν σταδιακά τα ορυκτά καύσιμα.
Οι συνομιλίες για τη μεταρρύθμιση της συνθήκης ξεκίνησαν τον Ιούλιο του 2020, με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να διαπραγματεύεται εξ ονόματος των 27 κρατών μελών της ΕΕ. Ωστόσο, οποιαδήποτε αλλαγή στην ΣΧΕ απαιτεί ομοφωνία μεταξύ των 52 υπογραφόντων του χάρτη, και οι διαπραγματεύσεις έχουν σημειώσει μικρή πρόοδο μέχρι στιγμής.
Απογοητευμένος από τον αργό ρυθμό των συνομιλιών, ένας αυξανόμενος αριθμός κυβερνήσεων της ΕΕ έχει δείξει σημάδια ανυπομονησίας και έχει εκφράσει αμφιβολίες σχετικά με τη δυνατότητα της ΕΕ να μπορεί να εκπληρώσει την εντολή της για ευθυγράμμιση της συνθήκης με τη συμφωνία του Παρισιού για την κλιματική αλλαγή.
Η Γαλλία, η Γερμανία, η Ολλανδία, η Πολωνία και η Ισπανία έχουν δηλώσει ότι είναι έτοιμες να εξετάσουν το ενδεχόμενο αποχώρησης από τη συνθήκη.
Η Yamina Saheb, πρώην υπάλληλος της ΣΧΕ, κάνει τώρα εκστρατεία για την απόσυρση από τη συνθήκη και δήλωσε ότι ο κύριος στόχος της αγωγής ήταν ο μηχανισμός επίλυσης διαφορών μεταξύ επενδυτών και κράτους (ISDS) που περιλαμβάνεται στην ΣΧΕ.
Η αγωγή έρχεται πριν από την ψηφοφορία του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου την Πέμπτη (23 Ιουνίου), όπου οι νομοθέτες θα περιγράψουν τις κόκκινες γραμμές τους για τη μεταρρύθμιση της ΣΧΕ.
Την Παρασκευή, η γραμματεία της ΣΧΕ συγκάλεσε στις Βρυξέλλες μια ad hoc διάσκεψη μεταξύ των 52 υπογραφόντων κρατών μελών της για να καταλήξουν σε πολιτική συμφωνία σχετικά με την προτεινόμενη μεταρρύθμιση.