Μικρό παιδί, όταν έβγαινε ο ήλιος μετά τη βροχή η εμφάνιση του ουράνιου τόξου αποτελούσε, όπως ήταν φυσικό, υπερθέαμα στα παιδικά μου μάτια. Σε μια Νάξο, που ο τουρισμός δεν αποτελούσε την βασική πηγή εσόδων των κατοίκων και η κακώς εννοούμενη ανάπτυξη δεν υπήρχε ούτε σαν εφιάλτης. Η εξοχή που τώρα θαυμάζουμε στην περιοχή του Καστρακίου, ήταν ένας τόπος που έμεναν ελάχιστοι αγροτοκτηνοτρόφοι, χωρίς ρεύμα, χωρίς τηλέφωνο στα σπίτια, όπου κάθε φυσικό φαινόμενο τονίζονταν ακόμα περισσότερο.
Τότε, το να έχεις στην κατοχή σου μια «τσιγκούρα», έτσι ονόμαζαν το παραθαλάσσιο κτήμα που δεν καλλιεργούνταν καθώς η σύσταση του εδάφους δεν ήταν κατάλληλη για σπορά και για μπαξέδες, ήταν κατάρα, όχι τύχη. Τα κτήματα έπρεπε να είναι καλλιεργήσιμα για να μπορείς να ζεις…
Η κερά Ζώνη, λοιπόν, έβγαινε και στόλιζε τον ουρανό για να σημάνει την ανάπαυλα από τη μια καταιγίδα στην άλλη ή την λήξη της βροχής.
Με αφορμή την ανάρτηση του Κωνσταντή Ψαρρά θυμήθηκα τον πατέρα μου να μου μαθαίνει πως να «διαβάζω» τα χρώματα του ουράνιου τόξου και να μαντεύω, ανάλογα με την έκταση του κάθε χρώματος το μέγεθος της σοδειάς, την ποσότητα του λαδιού ή του κρασιού.
Και περίμενα κάθε φορά να δω, αν η μαντεψιά ήταν σωστή όταν μαζεύονταν το λάδι ή έβγαινε το κρασί για να κρίνω αν η κερά Ζώνη είχε πει την αλήθεια…
Στις μέρες μας που η μαγεία έχει εξαφανιστεί ή αποτελεί ζητούμενο, χαμογελάω όταν αναζητώ το ουράνιο τόξο μετά τη βροχή ανακοινώνοντας σε κείνους που δεν γνωρίζουν την ντοπιολαλιά πως, «φάνηκε της κεράς η Ζώνη» για να εισπράξω βλέμματα απορίας, μαντεύοντας παράλληλα αν οι σοδειές θα ναι πολλές οι λίγες.
*του Εμμανουήλ Ιακώβου Ψαρρά “Γυμναστή”
Στο Φιλώτι οι Ντρύμες ήτανε ένα έθιμο που οι γυναίκες το κρατούσαν με σχολαστικότητα. Από την παραμονή στη λότζα, ειδοποιούσε η μια την άλλη για τον ερχομό τους, ώστε να λάβουν τα μέτρα τους, για να μην πάθουνε καμιά λαχτάρα. Ντρύμες παραδεχότανε πως ήταν οι τρεις πρώτες μέρες τ’ Αυγούστου, άλλες πάλι τις θέλανε πως κρατούσαν πέντε μέρες, δηλαδή μέχρι και την παραμονή του Χριστού. Έτσι για να είναι όλες σίγουρες κι ασφαλισμένες, παραδεχότανε τις πέντε, από1 μέχρι 6 Αυγούστου. Τις μέρες αυτές δεν πλύνανε, δε βάζανε ποτέ μπουγάδα, από το φόβο ότι θα λιώνανε τα ρούχα τους στην πλύση.
Άμα σε μια φαμελίτρα υπήρχε μεγάλη ανάγκη για πλύση και μπουγάδα, με τη συμβουλή καμίας γερόντισσας, παράβαινε χωρίς να πληρώσει την απαγόρευση. Έβαζε μέσα στον πάτο της μπουγάδας της ένα μεγάλο καρφί και μ’ αυτό ήτανε σίγουρη πως προλάβαινε το κακό, δηλαδή το λιώσιμο των ρούχων.
Τις μέρες αυτές, τις Ντρύμες, δεν κόβανε φρούτα να φάνε, μόνο περνούσαν με τα κομμένα από τις προηγούμενες μέρες. Μετά τη Μεταμόρφωση όμως του Χριστού, όλα θα ήταν καθαρά και μεταμορφωμένα. Οι γεωργοί μας ήτανε σίγουροι, πως τις μέρες που κρατούσαν οι Ντρύμες, μπορούσαν να ξεκάνουνε οριστικά ή να περιορίσουν μέχρι εκεί που θέλανε το κάθε ρίζωμα αγριάδας. Δηλαδή ότι μπορούσαν να εξολοθρεύσουν τις ριζοκαλαμιές, τους βάτους κι άλλα ριζώματα και θάμνους που επίμονα προσπαθούσαν με τις ρίζες τους να καταλάβουνε ολόκληρο το χωράφι που πολλές φορές αυτό που κρατούσαν ήτανε στην απόδοση το καλύτερο κομμάτι που δουλεύανε.
Γι’ αυτό τις ημέρες αυτές τις είχανε για τις «άγλησες» το καθάρισμα των χωραφιών που θα σπερνότανε σμιγάδι από κάθε αγριάδα, ριζώματα και θάμνους. Στο τέλος τα καίγανε με τη βεβαιότητα πως θα τα εξαφανίζανε ή θα περιορίζανε την εξάπλωσή τους.
Τα ημερομήνια και τα μαντέματά τους. Τις ίδιες ημέρες που είχαν για τις Ντρύμες (6 πρώτες μέρες του Αυγούστου) τις λέγανε και ημερομήνια και κατά τις μέρες αυτές οι χωρικοί μας (βοσκοί και ζευγάδες) προσπαθούσανε να μαντέψουν τους καιρούς όλου του χρόνου. Την κάθε μέρα, γινότανε το μάντεμα του καιρού (κρύο, χιόνια, βροχές, ζέστες, αέρηδες) για δυο μήνες. Δηλαδή την 1η Αυγούστου από το πρωί μέχρι το μεσημέρι μαντεύανε τους καιρούς του «Σοντέμπρη» (του μήνα που είχε την παλιά πρωτοχρονιά και κάνανε τα ποδαρικά) κι από το μεσημέρι μέχρι το βράδυ τους καιρούς του Οχτώβρη κ.ο.κ.
Έτσι ο καθένας που φημιζότανε για τις καλές του προβλέψεις, παρατηρούσε και πολλές φορές του γράφανε τον Καζαμία όλου του χρόνου. Οι βοσκοί μας κι οι ζευγάδες μας, όταν τα πρωτοβρόχια βλέπανε την Κερά Ζώνη (το ουράνιο τόξο) κάνανε τις προβλέψεις τους απάνω στις κυριότερες παραγωγές δηλαδή λέγανε για την επιτυχία που θα είχε το γέννημα, το λάδι και το κρασί. Κάθε χρώμα αντιπροσώπευε κι ένα είδος παραγωγής κι λέγανε: «Εφέτος θάχομε λαδιά, θα χορτάσομε το ψωμί, εφέτος θα χύσομενε στο ντρόμο τα παλιά κρασά για νάμπουν τα καινούργια κι αντίθετα, θα πούμενε το ψωμί ψωμάκι».
Όλα αυτά τα έβγαλαν από την ποσότητα και τη ζωηρότητα που είχε η κάθε χρωματιστή ζωνάδα της κερά Ζώνης, που αντιπροσώπευε το κίτρινο το λάδι, το πράσινο το γέννημα και το ροζ το κρασί.