Η ΕΛΛΑΝ ΠΑΣΣΕ ως ο συλλογικός εκφραστής της βούλησης της Κοινότητας των Ρομά στην Ελλάδα, έχει διατυπώσει προς όλες τις κατευθύνσεις την ανάγκη για την συγκρότηση μια ενιαίας και συνεκτικής πολιτικής ένταξης των Ρομά, η οποία περιλαμβάνει 2 πυλώνες που ανταποκρίνονται στις 2 παραμέτρους του κοινωνικού αποκλεισμού:
- του χωρικού απομονωτισμού και της αστεγότητας
- του κοινωνικού αποκλεισμού και της θεσμικής αποκοπής
Η ΕΛΛΑΝ ΠΑΣΣΕ τοποθετείται θετικά σε κάθε οριζόντια πολιτική προστασίας ευάλωτων ομάδων (και άρα και των παιδιών) και διεκδικεί συμπεριληπτικές πολιτικές για την υποστήριξη των κοινωνικά αδύναμων Ρομά, με την ενσωμάτωση των πολιτικών αυτών στο «θεσμικό mainstream», στις πολιτικές δηλαδή που δεν διαχωρίζουν περεταίρω τους ήδη διαχωρισμένους Ρομά, αλλά τους εντάσσουν στις θεσμικές λειτουργίες και θεσμοθετημένες πρακτικές για την κοινωνική ισότητα.
Ευρωπαϊκή Στρατηγική για τα Δικαιώματα του Παιδιού : «Εγγύηση για το Παιδί»
Για τον λόγο αυτό τοποθετείται θετικά στο Εθνικό Σχέδιο Δράσης για τα Δικαιώματα του Παιδιού 2024-2027 η οποία θα πρέπει να κινηθεί στο πλαίσιο της Στρατηγικής της ΕΕ για τα Δικαιώματα του Παιδιού – Ευρωπαϊκή Εγγύηση για το Παιδί με έμφαση στον 2ο Πυλώνα της σύμφωνα με τον οποίο ζητείται από τα Κράτη – Μέλη να εγγυηθούν:
«Το δικαίωμα των παιδιών να αξιοποιούν πλήρως τις δυνατότητές τους ανεξάρτητα από το κοινωνικό τους υπόβαθρο: Η Επιτροπή επιδιώκει να θεσπίσει μια Ευρωπαϊκή Εγγύηση για το Παιδί για τη καταπολέμηση της παιδικής φτώχειας και του κοινωνικού αποκλεισμού»
Στα παιδιά των Ρομά που ζουν σε καταυλισμούς καταστρατηγούνται στην πράξη το σύνολο των «Υπηρεσιών Κλειδιών για την Εγγύηση για το Παιδί» που αφορούν στην υποχρέωση των Κρατών Μελών να διασφαλίζουν για κάθε παιδί :
- ΠΡΟΣΧΟΛΙΚΗ ΑΓΩΓΗ ΚΑΙ ΦΡΟΝΤΙΔΑ:
Η ισότιμη πρόσβαση σε ποιοτική και ενταξιακή προσχολική εκπαίδευση και φροντίδα έχει κομβική σημασία για τη διάσπαση της διαγενεακής αλυσίδας του κοινωνικού αποκλεισμού και την διασφάλιση της ισότητας των ευκαιριών για τα παιδιά σε μειονεκτική κατάσταση. Τα παιδιά έχουν δικαίωμα σε οικονομικά προσιτή και ποιοτική προσχολική εκπαίδευση και φροντίδα και σε προστασία από τη φτώχεια, ενώ για τα παιδιά από μειονεκτικό περιβάλλον τα Κράτη Μέλη εγγυώνται τη λήψη ειδικών μέτρων για την ενίσχυση της ισότητας των ευκαιριών.
- ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΚΑΙ ΣΧΟΛΙΚΕΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ:
Ενταξιακή εκπαίδευση, σχολικές δραστηριότητες και ένα υγιεινό γεύμα κάθε μέρα στο σχολείο. Τα Κράτη Μέλη εγγυώνται να εξασφαλίσουν ανθρώπινους πόρους και να προσαρμόσουν στις εγκαταστάσεις και το εκπαιδευτικό υλικό προκειμένου να ανταποκρίνονται με τον πλέον ενδεδειγμένο τρόπο στις ιδιαίτερες ανάγκες των παιδιών σε ανάγκη, σε παιδιά με ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες και των παιδιών με αναπηρίες.
- ΚΑΤΑΛΛΗΛΗ ΣΤΕΓΑΣΗ:
Τα Κράτη Μέλη εγγυώνται κατάλληλη φιλοξενία για τα άστεγα παιδιά και τις οικογένειές τους και μεριμνούν για τη μετάβαση των παιδιών από ιδρυματική φροντίδα σε ποιοτική φροντίδα σε επίπεδο κοινότητας ή οικογένειας.
- ΥΓΙΕΙΝΗ ΔΙΑΤΡΟΦΗ:
Τα Κράτη Μέλη εγγυώνται πρόσβαση σε επαρκή και υγιεινή διατροφή σε όλα τα παιδιά.
- ΥΓΕΙΟΝΟΜΙΚΗ ΠΕΡΙΘΑΛΨΗ/ΥΠΗΡΕΣΙΕΣ ΥΓΕΙΑΣ:
Τα Κράτη Μέλη εγγυώνται να διευκολύνουν την έγκαιρη ανίχνευση και θεραπεία νόσων και αναπτυξιακών προβλημάτων των παιδιών συμπεριλαμβανομένων όσων αφορούν και τη ψυχική υγεία.
Ο ολικός αποκλεισμός των Ρομά σε καταυλισμούς ως γενεσιουργός αιτία και ο φαύλος κύκλος του παιδικού αποκλεισμού ως αφύσικο αποτέλεσμα.
Η ιδιομορφία του κοινωνικού αποκλεισμού και απομονωτισμού των Ρομά που διαβιούν σε καθεστώς ακραίου χωρικού διαχωρισμού (καταυλισμούς), επιβάλλει την θέσπιση «θετικών διακρίσεων» για την εγγύηση της ίσης ευκαιρίας σε αυτούς που βρίσκονται στο καθεστώς της άνισης μεταχείρισης. Οι Ρομά δεν είναι «φύσει αντικοινωνικοί», αλλά καθίστανται «θέσει εξωκοινωνικοί» ως αποτέλεσμα της χρόνιας αποκοπής από τις πολιτικές ισότητας και αυτό είναι πρωτίστως αποτέλεσμα των εξαθλιωμένων συνθηκών διαβίωσης σε ανυπόφορους για τα ανθρώπινα όρια, καταυλισμούς.
Μέσα από έναν τέτοιο καταυλισμό το βήμα της κοινωνικής ένταξης για έναν ανήλικο Ρομά, φαντάζει αβυσσαλέο χάσμα το οποίο δεν είναι σε θέση να υπερβεί. Το αίσθημα του «καταραμένου» που μπορεί να τον συνοδεύει στην ζωή του, ενισχύεται κάθε τόσο από τις αντιστάσεις του δυναμικού μέρους της «καχύποπτης κοινωνίας» που αρνείται την τοποθέτηση ενός νηπίου στον Βρεφονηπιακό Σταθμό, ακυρώνει την εγγραφή ενός παιδιού στο Σχολείο, εμποδίζει την συμμετοχή παιδιών σε μια Κατασκήνωση, αποτρέπει την εύρεση μιας αξιοπρεπούς θέσης εργασίας για έναν νέο, εκδιώκει μια οικογένεια από την ενοικίαση ενός διαμερίσματος στον αστικό ιστό.
Η ευαλωτότητα των πολιτών Ρομά που διαβιούν σε καταυλισμούς είναι διπλή για το πιο ευάλωτο τμήμα τους, τα παιδιά. Τα παιδιά των Ρομά στους καταυλισμούς βιώνουν, μαθαίνουν και εμπεδώνουν από την αρχή της ζωής τους, τον χωρικό διαχωρισμό, την θεσμική αποκοπή, την κοινωνική απομόνωση και απόρριψη, γεγονός που συντηρεί και αναπαράγει ως μηχανισμός κοινωνικού αυτοματισμού, την εσωστρέφεια της Κοινότητας, την αμυντική στάση, την αμφισβήτηση και τελικά την άρνηση της κοινωνικής χειραφέτησης, ήδη από τα πρώτα βήματα της «κοινωνικοποιητικής ζωής» αυτά της προσχολικής, σχολικής και επαγγελματικής εκπαίδευσης και των συνακόλουθων σταδίων της ένταξης γενικότερα.
Μέσα σε αυτό το αμυντικό «περιβάλλον» αναπαράγονται και οι εθιμικές αρνητικές καταστάσεις της Κοινότητας των Ρομά, αυτές του γάμου και της τεκνοποίησης σε περίοδο ανηλικότητας, της παιδικής εργασίας και της σχολικής αποφυγής ή και διαρροής. Οι «εθιμικές» αυτές περιστάσεις δεν συμβάλλουν στην ασφαλή «παιδικότητα» και αντιβαίνουν στο πλαίσιο των Δικαιωμάτων του Παιδιού και για τον λόγο αυτό η ΕΛΛΑΝ ΠΑΣΣΕ εργάζεται για την αποτροπή τους και την εξάλειψή τους μεσοπρόθεσμα ως στερεοτυπικές και κοινωνικά μη συμβατές.
Αποτελούν όμως μια πραγματικότητα (η οποία αν και σταδιακά πρέπει να εκλείψει ως αποτέλεσμα ολιστικών ενταξιακών πολιτικών και θετικών μέτρων στήριξης της οικογένειας και του παιδιού) δεν πρέπει να αγνοείται αλλά τουναντίον πρέπει να υποστηρίζεται με στοχευμένες δράσεις για την προστασία και ασφαλή ανάπτυξη των ανηλίκων γονέων και των παιδιών τους. Για τους λόγους αυτούς η ΕΛΛΑΝ ΠΑΣΣΕ κρίνει ότι στο Εθνικό Σχέδιο Δράσης για τα Δικαιώματα του Παιδιού θα πρέπει να υπάρξει διακριτός άξονας για την αντιμετώπιση του διακριτού προβλήματος της εύθραυστης θέσης των ανηλίκων Ρομά.
Στο πλαίσιο του θεματικού πεδίου με τίτλο «Καταπολέμηση της παιδικής φτώχειας και των επιπτώσεων της στα παιδιά» στην ΣΔΕ προτείνεται η δημιουργία ειδικού άξονα με τίτλο:
Θετικές δράσεις για την προστασία – προαγωγή και συμπερίληψη στο πλέγμα δικαιωμάτων, των παιδιών Ρομά και των οικογενειών, που διαβιούν σε συνθήκες ακραίου χωρικού και κοινωνικού αποκλεισμού.
Προτεινόμενες παρεμβάσεις για τον ειδικό αυτό άξονα:
Οικογένεια και περιγεννητική φροντίδα – Στήριξη της Γονεϊκότητας
Ο / Η ανήλικος/η γονέας είναι «δυο φορές παιδί». Για τον λόγο αυτό η προστασία του πρέπει να είναι αυξημένη. Η σωματική και ψυχική υγεία των εγκύων, των εμβρύων και των νεογνών, αποτελεί κρίσιμη προϋπόθεση για την αναπτυξιακή πορεία του παιδιού. Η γυναίκα στην περίοδο της κύησης, λόγω των κακών συνθηκών διαβίωσης και της «θεσμικής» αποκοπής από το Δημόσιο σύστημα Υγείας βρίσκεται σε καθεστώς ελλιπούς ιατρικής παρακολούθησης και φροντίδας, απουσία προγεννητικού ελέγχου και πρόληψης.
Η στήριξη της οικογένειας και της γυναίκας (ιδιαίτερα αυτής σε περίοδο ανηλικότητας) με δράσεις Συμβουλευτικής, οικογενειακού προγραμματισμού και διασύνδεσης με τα υπηρεσίας της Υγείας αποτελεί προτεραιότητα.
Σημαντική και απαραίτητη είναι η στήριξη της μητρότητας και της πολυτεκνίας με άυλες παροχές, όπως είναι η ιατρική παρακολούθηση και η ψυχοκοινωνική στήριξη από τις Δημόσιες δομές Υγείας, αλλά και υλικές όπως η ένταξη στο επίδομα θέσπιση επιδόματος παιδιού για τις μητέρες σε περίοδο ανηλικότητας με παράλληλη παρακολούθηση από τις κοινωνικές υπηρεσίες του Δήμου εγγραφής της μητέρας προκειμένου να διασφαλιστούν όλα τα παραπάνω.
Νηπιακή ηλικία και συνθήκες υγείας και υγιεινής – αναπτυξιακή αξιολόγηση Πρόσβαση σε έγγραφα και ιθαγένεια – εναλλακτική φροντίδα
Οι συνθήκες διαβίωσης ευνοούν την ανάπτυξη παθογενειών και νοσηρότητας, λόγω των αυξημένων κινδύνων που επιβαρύνουν την ατομική υγεία και την κοινωνική υγιεινή και ιδιαίτερα του εύθραυστου νηπίου.
Η γενικότερη βελτίωση των συνθηκών διαβίωσης θα συμβάλει στην αναπτυξιακή διαδικασία του παιδιού ιδιαίτερα στην κρίσιμη περίοδο της βρεφικής και νηπιακής ηλικίας. Επιπρόσθετα όμως η αναπτυξιολογική ιατρική εκτίμηση που αποσκοπεί στην πρόληψη κινητικών, κοινωνικών, ακουστικών, γλωσσικών, οπτικοκινητικών κλπ δεξιοτήτων του παιδιού, μπορεί να αποδώσει έγκαιρα μια εξειδικευμένη παρέμβαση αποτροπής και πρόληψης σε περιπτώσεις αναπτυξιακής καθυστέρησης, μαθησιακών δυσκολιών, δυσλεξίας, διαταραχών συμπεριφοράς, νοητικής υστέρησης κλπ
Κάθε παιδί μετά τη γέννηση του θα πρέπει να εγγράφεται σε ληξιαρχείο και να αποκτά άμεσα ΑΜΚΑ ακόμα και στην περίπτωση που η ληξιαρχική του εγγραφή είναι ελλιπής για οποιονδήποτε λόγο και να διασφαλίζεται η πλήρης πρόσβαση τους στην υγεία και την εκπαίδευση.
Το παιδί που δεν εγγράφεται στα ληξιαρχεία αμέσως μετά τη γέννηση του με σωστό και πλήρη τρόπο, μπορεί να αντιμετωπίσει διακρίσεις για μια ζωή. Η ανιθαγένεια ή το ρίσκο αυτής μπορεί να επηρεάσει βαθιά την ικανότητα των παιδιών να έχουν πρόσβαση στην εκπαίδευση και την επαρκή υγειονομική περίθαλψη και να εκπληρώσουν τις φιλοδοξίες και τα όνειρά τους για το μέλλον. Η πρόληψη και ο τερματισμός της ανιθαγένειας στην παιδική ηλικία είναι ο καλύτερος τρόπος για να σταματήσει η εξάπλωση μελλοντικών εμποδίων.
Η παροχή πρόσβασης στους Ρομά για την εγγραφή βρεφών και νηπίων σε Δημόσιους ή Δημοτικούς Βρεφονηπιακούς, Παιδικούς Σταθμούς (για παιδιά προσχολικής ηλικίας) και Νηπιαγωγεία πρέπει να αποτελέσει αντικείμενο νομοθετικής ρύθμισης.
Σε ακραίες περιπτώσεις ακαταλληλότητας του οικογενειακού περιβάλλοντος για την ασφάλεια και ανάπτυξη του παιδιού, σε καμία περίπτωση δεν πρέπει να επιλέγεται ο ιδρυματισμός – ο οποίος αποτελεί στρέβλωση του συστήματος Παιδικής προστασίας – αλλά να εφαρμόζονται σε συνθήκες διαφάνειας και νομιμότητας οι προβλεπόμενες διαδικασίες ενεργητικής προστασίας της Αναδοχής.
Οι συνθήκες ακραίας φτώχειας δεν πρέπει σε καμία περίπτωση να συνιστούν λόγο αποχωρισμού των παιδιών από τους γονείς τους και ο βαθμός ακαταλληλότητας του οικογενειακού πριβάλλοντος θα πρέπει πάντα να εξετάζεται σε σχέση με τις συνθήκες διαβίωσης, τον βαθμό κοινωνικής ενσωμάτωσης και τις πραγματικές δυνατότητες της οικογένειας. Σε αυτές τις περιπτώσεις θα πρέπει να εξαντλούνται όλα τα πιθανά μέτρα στήριξης της οικογένειας μέσω των κοινωνικών υπηρεσιών ώστε να παραμείνουν τα παιδιά με τους γονείς τους ή άλλους συγγενείς όπου αυτό δεν είναι εφικτό.
Οι πρώιμοι ή παιδικοί και οι καταναγκαστικοί γάμοι αποτελούν παραβίαση ανθρωπίνων δικαιωμάτων και μια επιβλαβή πρακτική που επηρεάζει δυσανάλογα τα κορίτσια και τις γυναίκες Ρομά σε εθνικό και διεθνές επίπεδο, αποτρέποντας τους από το να ζήσουν μια ζωή ελεύθερη από κάθε μορφή βίας. Απειλούν επίσης το μέλλον των κοριτσιών, που δεν μπορούν να επιλέξουν ελεύθερα για τη δική τους ζωή, διακόπτοντας πρόωρα την εκπαίδευσή τους και κάνοντας τις πιο ευάλωτες στη βία, τη διάκριση και την κακοποίηση, ενώ εμποδίζει την πλήρη και απρόσκοπτη συμμετοχή τους στην οικονομική, κοινωνική και πολιτική ζωή.
Οι πρώιμοι γάμοι μπορεί να περιγραφούν και ως παιδικοί ή ανήλικοι γάμοι και πρόκειται για το φαινόμενο κατά το οποίο τουλάχιστον το ένα από τα δύο μέρη που εισέρχονται σε γάμο ή συμβίωση είναι ανήλικο, κάτω των 18 ετών. Καταναγκαστικοί είναι οι γάμοι στους οποίους το ένα ή και τα δύο μέρη δεν έχουν εκφράσει προσωπικά την ελεύθερη και πλήρη συναίνεση τους για αυτή την ένωση. Οι πρώιμοι γάμοι είναι ένα είδος καταναγκαστικού γάμου, δεδομένου ότι τα παιδιά δεν είναι σε θέση να γνωρίζουν τις επιπτώσεις του γάμου στη ζωή τους ή δεν ερωτώνται για την πρόθεσή τους.
Η πρόληψη είναι ιδιαίτερα σημαντική στην περίπτωση των πρώιμων και καταναγκαστικών
γάμων. Δράσεις ευαισθητοποίησης σε όλα τα επίπεδα και ιδίως στο ευρύ κοινό μπορούν να περιλαμβάνουν :
– Την συμπερίληψη εκπαιδευτικού υλικού για την πρόληψη της έμφυλης βίας στα σχολεία
– Την εκπαίδευση επαγγελματιών
– Προληπτικές παρεμβάσεις και δράσεις αντιμετώπισης και προστασίας των θυμάτων
Παιδική ηλικία και προώθηση σε όλα τα στάδια της εκπαίδευσης
Το δικαίωμα του παιδιού στην Εκπαίδευση, ως μορφωτική αλλά κυρίως κοινωνικοποιητική διαδικασία, είναι αδιαπραγμάτευτο και πρωταρχικό. Η λειτουργία Προγραμμάτων εκπαιδευτικής στήριξης των Τσιγγανοπαίδων με χρηματοδότηση του ΕΣΠΑ από τα Πανεπιστημιακά Ιδρύματα, αποτέλεσε μια θετική δράση και καλή πρακτική, αλλά αυτή πλέον πρέπει να ενταχθεί οργανικά στο Εκπαιδευτικό σύστημα υπο την ευθύνη των Περιφερειακών Διευθύνσεων Πρωτοβάθμιας και Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης.
Η θέσπιση οικονομικού κινήτρου στην οικογένεια για την εκπαιδευτική παρακολούθηση, αποτελεί θετικό μέτρο το οποίο με τις προϋποθέσεις του Νόμου περί της αδιάκοπτης και συνεπούς σχολικής φοίτησης θα πρέπει να ενισχυθεί περαιτέρω.
Η βελτίωση των συνθηκών διαβίωσης γενικότερα με ταυτόχρονη πρόληψη της μαθητικής διαρροής (με τμήματα ενδυνάμωσης και διαπολιτισμικής μαθησιακής υποστήριξης, συμβουλευτική παιδιού και γονέων κλπ) λειτουργούν προληπτικά και αυξάνουν τις ευκαιρίες για κοινωνική ένταξη.
Δράσεις εντός της κοινότητας, ενημέρωση και ευαισθητοποίηση των γονέων γύρω από ζητήματα γονεϊκότητας, αύξηση ευκαιριών για ίση συμμετοχή πόλων των παιδιών σε αθλητικές δραστηριότητες, ανάδειξη καλών προτύπων και συμμετοχή σε πολιτιστικές και πολιτισμικές δραστηριότητες και καταπολέμηση του σχολικού διαχωρισμού με ταυτόχρονες δράσεις καταπολέμησης των διακρίσεων και του ρατσισμού εντός των εκπαιδευτικών κοινοτήτων μπορούν να λειτουργήσουν θετικά.
Εφηβική ηλικία και δράσεις θετικής στήριξης για την αποτροπή της παραβατικότητας και την ενίσχυση της συμμετοχής στην Εκπαίδευση και σε δομές Επαγγελματικού προσανατολισμού
Η εφηβεία αποτελεί κρίσιμη περίοδο της ζωής του/της ανηλίκου. Οι έφηβοι/ες Ρομά είναι υποχρεωμένοι να εγκαταλείπουν νωρίς την παιδικότητα και να μεταβαίνουν απότομα και αφύσικα στην ενήλικη ευθύνη, εφόσον συμμετέχοντας στον αγώνα της οικογενειακής επιβίωσης καθίστανται μέλη της συλλογικής προσπάθειας για την εξασφάλιση του στοιχειώδους εισοδήματος. Στην πορεία αυτή φαινόμενα μικρο παραβατικότητας, εμφανίζονται ως αποτέλεσμα της κοινωνικής απροσδιοριστίας και της ασαφούς κοινωνικής ταυτότητας των νέων Ρομά, με αποτέλεσμα την σχολική αποφυγή, εγκατάλειψη ή ελλιπή φοίτηση, την εμπλοκή σε δραστηριότητες παραεμπορίου και άτυπης – ανασφάλιστης επαγγελματικής ενασχόλησης ή και άλλων έκνομων πράξεων κλπ.
Η ΕΛΛΑΝ ΠΑΣΣΕ αναγνωρίζει ότι κάτι τέτοιο δεν είναι κοινωνικά αποδεκτό και δεν επικροτεί αυτές τις συμπεριφορές, όμως επισημαίνει ότι αυτές αντιμετωπίζονται από τις Αστυνομικές Αρχές με ασύμμετρη βία και υπερβολή, με τραγικό αποκορύφωμα τις πρόσφατες θανατώσεις ανήλικων Ρομά από Αστυνομικά όργανα υπο την πρόφαση της ανυπακοής.
Οι νέοι Ρομά που προέρχονται από τις πιο περιθωριοποιημένες κοινότητες, στερούνται ίσων ευκαιριών για ισότιμη πρόσβαση στη εκπαίδευση, την πολιτική, κοινωνική και οικονομική ζωή της χώρας. Οι συνθήκες ακραίας φτώχειας, η κοινωνική περιθωριοποίηση και ο χωρικός διαχωρισμός αφήνουν τα παιδιά Ρομά εκτεθειμένα στον κίνδυνο της βίας, της εκμετάλλευσης και της εμπλοκής στην νεανική παραβατικότητα.
Τα φαινόμενα αυτά δεν μπορούν να αντιμετωπίζονται με καταστολή και αστυνόμευση αλλά η αποτροπή τους πρέπει να αποτελεί αντικείμενο ενισχυτικών προγραμμάτων για τον επαγγελματικό προσανατολισμό, την επαγγελματική κατάρτιση και το πλάνο ζωής με οργανωμένη και ενισχυμένη πρόσβαση στα επιδοτούμενα συστήματα και προγράμματα στήριξης της απασχόλησης και της επιχειρηματικότητας μικρής κλίμακας.
Η βελτίωση των συνθηκών διαβίωσης με ταυτόχρονη πρόληψη της μαθητικής διαρροής λειτουργούν προληπτικά και αυξάνουν τις ευκαιρίες για κοινωνική ένταξη. Δράσεις εντός της κοινότητας, ενημέρωση και ευαισθητοποίηση των γονέων γύρω από ζητήματα Γονεϊκότητας, αύξηση των ευκαιριών για συμμετοχή σε αθλητικές δραστηριότητες, ανάδειξη καλών προτύπων και συμμετοχή σε πολιτιστικές και πολιτισμικές δραστηριότητες, δημιουργία χώρων στους οποίους τα παιδιά Ρομά θα έχουν την ευκαιρία να μάθουν περισσότερα για την ιστορία και τον πολιτισμό τους και καταπολέμηση του σχολικού διαχωρισμού με ταυτόχρονες δράσεις καταπολέμησης των διακρίσεων και του ρατσισμού εντός των εκπαιδευτικών κοινοτήτων μπορούν να λειτουργήσουν θετικά.
Ενημέρωση και ευαισθητοποίηση του γενικού πληθυσμού και των υπηρεσιών (κοινωνικές υπηρεσίες, αστυνομία, εκπαιδευτικοί κλπ) γύρω από ζητήματα κοινωνικής ευαλωτότητας και διακρίσεων δημιουργούν ένα περιβάλλον πιο ασφαλές για τα παιδιά.
Στις περιπτώσεις της ύπαρξης τελεσίδικων καταδικαστικών αποφάσεων για πλημμελητικές παραβάσεις που αφορούν δηλαδή σε χαμηλή παραβατικότητα, να εφαρμόζονται ευνοϊκές διατάξεις για εγγραφή και παρακολούθηση Σχολείου Δεύτερης Ευκαιρίας και παράλληλα για συμμετοχή σε δραστηριότητες κοινωνικού εθελοντισμού και να αποφεύγεται ο «σωφρονιστικός» εγκλεισμός, ο οποίος συνήθως έχει αντίστροφο αποτέλεσμα από τον στόχο του.
Η κινητροδότηση για την επιστροφή στο σχολείο αποτελεί γενικότερα ενεργητικό Μέτρο αποτροπής στην παραβατική ζωή. Ειδικότερα ισχυρό εκπαιδευτικό Μέτρο και κίνητρο θα αποτελέσει η δυνατότητα ενός / μιας εφήβου να εγγράφεται σε Σχολεία Δεύτερης Ευκαιρίας, χωρίς το ηλικιακό όριο του Νόμου, εφόσον σε πολλές περιπτώσεις υπάρχει πρόωρη εγκατάλειψη του σχολείου και η επιστροφή ενός 17χρονου σε μια τάξη πχ του Δημοτικού, είναι ψυχολογικά και κοινωνικά ασύμβατη και άρα θνησιγενής.
Η θέσπιση Μαθητικής Υποτροφίας (όχι αναγκαία χρηματικής αλλά με το σύστημα των Κουπονιών σε είδη διατροφής, Ένδυσης, Υπηρεσίες Πολιτισμού κλπ) σε Γυμνάσια, Επαγγελματικά Λύκεια και Σχολεία Δεύτερης Ευκαιρίας θα λειτουργήσει ενισχυτικά στην κατεύθυνση της αποτροπής της παραβατικότητας στην κρίσιμη ηλικιακή φάση της Εφηβείας.
Το μέτρο αυτό θα πρέπει να αφορά και τους ανήλικους γονείς, με αντίστοιχες και αυξημένες παροχές που θα αφορούν κυρίως στα βρέφη και νήπια παιδιά, με παροχή κουπονιών ειδών παιδικής διατροφής, vouchers για την τοποθέτηση των νηπίων σε Παιδικούς Σταθμούς, ένδυση, ιατροφαρμακευτική κάλυψη κλπ).
Οι νέοι Ρομά που προέρχονται από τις πιο περιθωριοποιημένες κοινότητες, στερούνται ίσων ευκαιριών για ισότιμη πρόσβαση στη εκπαίδευση, την πολιτική, κοινωνική και οικονομική ζωή της χώρας. Οι συνθήκες ακραίας φτώχειας, η κοινωνική περιθωριοποίηση και ο χωρικός διαχωρισμός αφήνουν τα παιδιά Ρομά εκτεθειμένα στον κίνδυνο της βίας, της εκμετάλλευσης και της εμπλοκής στην νεανική παραβατικότητα.
Με δεδομένο ότι το προηγούμενο Σχέδιο Δράσης για τα Δικαιώματα του Παιδιού περιλάμβανε ως άξονα υψηλής προτεραιότητας την “φιλική προς τα παιδιά δικαιοσύνη” χωρίς να έχει επιτύχει ουσιαστικά αποτελέσματα στον τομέα αυτόν, προτείνεται ξανά η συμπερίληψη του στο νέο σχέδιο δράσης προκειμένου να ληφθούν σοβαρά υπόψη και να προωθηθούν τα δικαιώματα των παιδιών που εμπλέκονται με το νόμο.
Ειδικότερα τα δικαιώματα των παιδιών που εμπλέκονται σε ποινικές διαδικασίες θα πρέπει να προστατεύονται και οι ανήλικοι παραβάτες να αντιμετωπίζονται όχι μόνο με δίκαιο και «φιλικό προς τα παιδιά» τρόπο, αλλά και με τρόπο που προωθεί την ευημερία και επανένταξή τους στην κοινωνία. Η οδηγία 2016/800 για τις διαδικαστικές εγγυήσεις για τα παιδιά (η «Οδηγία για τα παιδιά») ορίζει δεσμευτικά ελάχιστα πρότυπα για τα δικαιώματα των παιδιών υπόπτων και κατηγορουμένων σε όλη την ΕΕ.
Το «βέλτιστο συμφέρον του παιδιού» θα πρέπει να αποτελεί πάντα πρωταρχικό μέλημα. Το συμφέρον του παιδιού πρέπει να καθορίζεται κατά περίπτωση. Όσοι καθορίζουν τα βέλτιστα συμφέροντα του παιδιού θα πρέπει να διασφαλίζουν ότι κατανοούν το παιδί και ότι εξετάζουν τις απόψεις του ίδιου σχετικά με τα ενδιαφέροντά του, σύμφωνα με την ωριμότητά του και το επίπεδο κατανόησης του.
Προκειμένου να εντοπιστεί το βέλτιστο συμφέρον του παιδιού θα πρέπει να ακολουθείται μια διεπιστημονική προσέγγιση από κοινωνικούς λειτουργούς, παιδοψυχολόγους και άλλους επαγγελματίες με ειδικές γνώσεις και κατάρτιση ώστε να είναι σε θέση να διαγνώσουν τον βαθμό ευαλωτότητας του ανηλίκου και της οικογένειας του και να παρέχουν την κατάλληλη υποστήριξη. Η εκπαίδευση των επαγγελματιών που εμπλέκονται γύρω από ζητήματα πολλαπλής ευαλωτότητας και πολιτισμικών χαρακτηριστικών καθώς και η απασχόληση κοινωνικών διαμεσολαβητών Ρομά θα είναι ωφέλιμη.
Οι γονείς και όπου δεν είναι εφικτό οι πλησιέστεροι συγγενείς ή οι επιμελητές του ανηλίκου θα πρέπει να αναζητούνται αμέσως όταν ένα παιδί τίθεται σε θέση υπόπτου ή κατηγορούμενου και να ενημερώνονται πλήρως και με σαφήνεια για τη θέση και τα δικαιώματα του παιδιού.
Η κράτηση των ανηλίκων σε οποιοδήποτε στάδιο της ποινικής διαδικασίας θα πρέπει να διαρκεί το λιγότερο δυνατό χρονικό διάστημα και τα παιδιά να μην παραμένουν για πολλές ώρες στα κρατητήρια. Η λήψη καταθέσεων θα πρέπει να γίνεται με τρόπο φιλικό προς τα παιδιά και αφού έχει διασφαλιστεί η πρόσβαση του ανηλίκου σε δικηγόρο.
Τα παιδιά θα πρέπει να έχουν πρόσβαση σε πληροφορίες, συμπεριλαμβανομένων των κατηγοριών εναντίον τους και των νόμιμων διαδικασιών. Το απόρρητο των παιδιών υπόπτων και κατηγορουμένων πρέπει να προστατεύεται σε κάθε στάδιο της διαδικασίας.
Τα φαινόμενα της νεανικής παραβατικότητας δεν μπορούν να αντιμετωπίζονται με καταστολή και αστυνόμευση αλλά η αποτροπή τους πρέπει να αποτελεί αντικείμενο ενισχυτικών προγραμμάτων για τον επαγγελματικό προσανατολισμό, την επαγγελματική κατάρτιση και το πλάνο ζωής με οργανωμένη και ενισχυμένη πρόσβαση στα επιδοτούμενα συστήματα και προγράμματα στήριξης της απασχόλησης και της επιχειρηματικότητας μικρής κλίμακας.
Για την αποφυγή φαινομένων κοινωνικής αντίδρασης αναγκαία είναι η διαρκής Ενημέρωση και ευαισθητοποίηση του γενικού πληθυσμού και των υπηρεσιών (κοινωνικές υπηρεσίες, αστυνομία, εκπαιδευτικοί κλπ) γύρω από ζητήματα κοινωνικής ευαλωτότητας και διακρίσεων, με στόχο να δημιουργείται σφαιρικά ένα περιβάλλον πιο ασφαλές για τα παιδιά.
Γενεσιουργός αιτία της αυξημένης ευαλωτότητας των παιδιών των Ρομά που ζουν σε καταυλισμούς είναι οι ίδιοι οι καταυλισμοί.
Χώροι διαβίωσης αποκομμένοι, απομονωμένοι, στιγματισμένοι, ακατάλληλοι για ζωή και ευημερία, χώροι έξω από κάθε ανθρώπινο μέτρο, χωρίς στοιχειώδεις υποδομές που θα διασφαλίζουν την δημόσια υγιεινή και την ατομική υγεία – σωματική και ψυχική – χώροι κοινωνικού διαχωρισμού και εσωστρέφειας …
… αποτελούν τον «φυσικό» χώρο της αφύσικης αναπαραγωγής του αποκλεισμού και της πολιτισμικής υποτίμησης των Ρομά και ταυτόχρονα τον «υλικό» χώρο μιας προδιαγεγραμμένης περιθωριοποίησης και άρα στέρησης όλων των δικαιωμάτων, ενός παιδιού …
Η εγγύηση των Δικαιωμάτων του παιδιού καταγωγής Ρομά, θα αρχίσει όταν τελειώσει το όνειδος των καταυλισμών.