Φωλιές της ορθόδοξης πίστης θα συναντήσουμε σε όλη την Ελλάδα, ακόμα και στα πιο απίθανα σημεία, κρυμμένες μέσα σε χαράδρες, σκαρφαλωμένες σε δύσβατα όρη και ακροβούνια να κουρνιάζουν σε γκρεμούς, σε ακρωτήρια και απρόσιτες σπηλιές. Σε τούτα τα ερημοτόπια δεν θα δεις στολισμένες εκκλησιές, πιστούς και λαμπροφορεμένους ιερείς, δεν θα ακούσεις τον ήχο της καμπάνας και τη φωνή του ψάλτη. Εδώ θα νιώσεις μοναχός πάνω στη Γη, δίπλα σε απόκοσμα βράχια και πυκνόφυτα ελάτια, κάτω από απρόσιτες βουνοκορφές ή μπροστά στο απέραντο γαλάζιο πέλαγος…
Ολα αυτά τα χρόνια των περιηγήσεών μας στην ελληνική γη έχουμε συναντήσει πολλά ξεχασμένα ξωκλήσια, ταπεινούς μισοερειπωμένους ναούς και σκήτες που πριν από εκατοντάδες χρόνια φιλοξενούσαν μοναχούς και αναχωρητές.
Κάποια από αυτά τα ανθρώπινα κτίσματα αντιπαλεύουν με τη διάβρωση των καιρών αλλά και τη φθορά του χρόνου. Κάποια άλλα έχουν δεχτεί τη φροντίδα του ανθρώπινου χεριού και διατηρούνται σε καλύτερη κατάσταση.
Μερικές από αυτές τις φωλιές της πίστης θα σας παρουσιάσουμε σε αυτό το πασχαλινό αφιέρωμα και θα σας προτρέψουμε με την πρώτη ευκαιρία να τις επισκεφθείτε.
Η πρόσβαση δεν είναι δύσκολη, μια μικρή ταλαιπωρία σε κάποιο χωματόδρομο, λίγο περπάτημα, μερικά ανηφορικά σκαλιά θα σας φέρουν μπροστά σε έναν άλλο κόσμο, που θαρρείς και ξεπηδά από τα βάθη του χρόνου έτοιμος να σου αποκαλύψει τις δικές του αλήθειες!
Πρέσπες
Μια Παναγιά με θέα τη λίμνη
Από το παραλίμνιο χωριό Ψαράδες ξεκινούν τα ταχύπλοα σκάφη που θα σας κάνουν μια μικρή περιήγηση στις σκήτες της Μεγάλης Πρέσπας, εκεί που η ανθρώπινη παρουσία έχει αφήσει τα ίχνη της από τον καιρό του Βυζαντίου.
Μετά από ένα σύντομο αλλά συναρπαστικό ταξίδι στα νερά της λίμνης θα δείτε τις βραχογραφίες, αλλά και τη βυζαντινή εκκλησία της Μεταμόρφωσης, της Ανάληψης και της Παναγιάς Ελεούσας που βρίσκεται κυριολεκτικά κρυμμένη σε μια σπηλιά. Η πρόσβαση σε αυτούς τους απόμακρους ιδιαίτερους χώρους είναι συναρπαστική. Η βάρκα θα σας αφήσει στην ακρολιμνιά και θα ανηφορίσετε τα απότομα σκαλοπάτια που κυριολεκτικά είναι χαραγμένα επάνω στα βράχια. Ισως το πιο ενδιαφέρον από όλα αυτά τα ασκηταριά να είναι αυτό της Παναγίας Ελεούσας. Η σύντομη ανάβαση θα σας φέρει στη μικρή σπηλιά όπου και βρίσκεται το παρεκκλήσι, κτίσμα του 1410. Η θέα από το άνοιγμα της σπηλιάς προς τη λίμνη είναι μεγαλειώδης. Από εδώ τα σύνορα με την Αλβανία απέχουν μόλις 100 μέτρα!
Κύθηρα
Σπήλαιο Αγίας Σοφίας Μυλοποτάμου
Στα Κύθηρα υπάρχουν αρκετά σπήλαια και τρία από αυτά φέρουν το όνομα Αγία Σοφία. Αυτό που θα σας παρουσιάσουμε βρίσκεται στην περιοχή του Μυλοποτάμου και στο εσωτερικό υπάρχει ένας μικρός ναός. Το σπήλαιο της Αγίας Σοφίας το συναντάμε λίγο μετά το μεσαιωνικό χωριό Μυλοπόταμος και είναι γνωστό από τον 18ο αιώνα, αλλά εξερευνήθηκε για πρώτη φορά από τον πατριάρχη της Ελληνικής Σπηλαιολογίας Ιωάννη Πετρόχειλο και χαρτογραφήθηκε από τη σύζυγό του Αννα Πετροχείλου.
Στην είσοδο του σπηλαίου υπάρχουν εξαιρετικής τέχνης τοιχογραφίες του 13ου αιώνα που σου δημιουργούν την εντύπωση ότι εισέρχεσαι σε έναν βυζαντινό ναό. Κυρίαρχη θέση έχουν οι αγιογραφίες που απεικονίζουν την Αγία Σοφία και τις κόρες της, Ελπίδα, Αγάπη και Πίστη. Στο δεξί μέρος ξεχωρίζει η εντυπωσιακή εικόνα του Χριστού που κάθεται στον θρόνο πλαισιωμένος από την Παναγία και τον Αγιο Ιωάννη τον Πρόδρομο. Πιο μέσα υπάρχει ναΰδριο της Αγίας Σοφίας που χτίστηκε τον 19ο αιώνα. Μάλιστα λέγεται από τους ντόπιους ότι η λιμνούλα που υπάρχει εδώ χρησιμοποιούνταν ως κολυμβήθρα του Σιλωάμ για τη θεραπεία παιδιών που έπασχαν από διάφορα νοσήματα.
Οδηγήτρια Μάνης
Ατενίζοντας την ερημιά
Η Λακωνική Μάνη είναι ένας από τους πιο ενδιαφέροντες προορισμούς για να περάσει κάποιος τις πασχαλινές διακοπές του και σίγουρα τα αξιοθέατα είναι πολλά. Αν όμως θελήσετε να δείτε ένα πραγματικά υποβλητικό τοπίο θα πρέπει να αναζητήσετε τον Ναό της Παναγίας της Οδηγήτριας, ή Αγήτριας, που είναι ένα από τα πιο εντυπωσιακά βυζαντινά ξωκλήσια της Μάνης. Ο ναΐσκος προσεγγίζεται με μονοπάτι από το χωριό Αγία Κυριακή που βρίσκεται κοντά στον Γερολιμένα.
Από την Αγία Κυριακή ακολουθώντας πινακίδες θα βγείτε σε χωματόδρομο που καταλήγει στην αρχή του μονοπατιού. Η σύντομη πεζοπορική διαδρομή δεν ξεπερνά τα 20 λεπτά. Το καλογραμμένο μονοπάτι κινείται κοντά στη θάλασσα, ανάμεσα σε ανθισμένους ασφόδελους, αγκαθωτούς ασπάλαθους και μοσχομυριστά θαμνοκυπάρισσα. Η εκκλησιά είναι κρυμμένη πίσω από απόκρημνο βράχο, σε σημείο με ανυπέρβλητη θέα στο ακρωτήρι Τηγάνι και στους γκρεμούς του Μεζαλίμονα. Ο ναός του 13ου αιώνα είναι βυζαντινός, σταυροειδής με τρούλο και κυριολεκτικά μοιάζει να είναι κολλημένος σαν πεταλίδα πάνω στον κοκκινωπό βράχο.
Ορεινή Αχαΐα, σκήτη Οσίου Λεοντίου
Μια φωλιά στον γκρεμό
Εγκλωβισμένη ανάμεσα στους ορεινούς όγκους του Κλωκού και του Μπαρμπά, στη λεκάνη απορροής του ποταμού Σελινούντα συναντάμε την εντυπωσιακή «αετοφωλιά» της Μονής Ταξιαρχών (Παλαιομονάστηρο) που ιδρύθηκε από τον Οσιο Λεόντιο το 1430. Σήμερα εκτός από μέρος των τειχών, τις σκήτες και τον Ναό του Αρχάγγελου Μιχαήλ με τις θαυμάσιες αγιογραφίες, δεν σώζεται τίποτα άλλο. Χαμηλότερα σε πιο βατό τόπο, κοντά στο ποτάμι του Σελινούντα ξεχωρίζει το νέο μοναστήρι που χτίστηκε τον 17ο αιώνα.
Η πρόσβαση στο Παλαιομονάστηρο και στη Μονή Ταξιαρχών είναι εύκολη και γίνεται με ασφάλτινο δρόμο που ξεκινά από το παραλιακό Αίγιο (13 χλμ.). Για το Παλαιομονάστηρο και τη σκήτη του Οσίου Λεοντίου ανηφορίζετε τον ασφάλτινο δρόμο (2 χλμ.) μέχρι την αρχή του μονοπατιού. Από εδώ θα περπατήσετε 5 λεπτά ώς τη σκήτη, τις ερειπωμένες εγκαταστάσεις, αλλά και το καθολικό της παλαιάς μονής που κοσμείται από θαυμάσιες αγιογραφίες. Προσοχή χρειάζεται η περιήγηση στον χώρο, καθώς τα σκαλοπάτια είναι απότομα, οι εγκαταστάσεις φθαρμένες ενώ παρατηρούνται και κατολισθήσεις.
Αρκαδία,
Παλαιά Μονή Φιλοσόφου, ένα με τον βράχο
Η Νέα Μονή Φιλοσόφου, κοντά στη Δημητσάνα, καθώς κρέμεται πάνω απ’ το φαράγγι του Λούσιου μοιάζει κυριολεκτικά με μπαλκόνι στην αρκαδική φύση. Από εδώ ξεκινά το απότομο μονοπάτι που οδηγεί στην Παλαιά Μονή Φιλοσόφου. Το μοναστήρι, αν και είναι ακατοίκητο, εντυπωσιάζει με τη θέση του και τη λιτή φρουριακή δομή του. Είναι από τα παλιότερα και σημαντικότερα βυζαντινά μνημεία της Πελοποννήσου.
Ιδρύθηκε το 963 από τον σύμβουλο του Νικηφόρου Φωκά, Ιωάννη Λαμπαρδόπουλο, τον επονομαζόμενο «φιλόσοφο» -απ’ αυτόν προήλθε το όνομα της μονής. Η οχυρωμένη του όψη, καθώς διατηρεί το κόκκινο χρώμα των πλίνθων, μοιάζει με συνέχεια του κατακόρυφου βράχου. Το καθολικό της είναι ναός τετράστυλος σταυροειδής με οκτάπλευρο τρούλο αφιερωμένος στην Κοίμηση της Θεοτόκου και χτίστηκε επί φραγκοκρατίας. Κάποτε ήταν εσωτερικά στολισμένος με θαυμάσιες τοιχογραφίες, σήμερα όμως έχουν σχεδόν όλες καταστραφεί.
Κατά την τουρκοκρατία το μοναστήρι υπήρξε θρησκευτικός και εκπαιδευτικός φάρος ολόκληρου του Μοριά, ενώ αργότερα μετεξελίχθηκε σε σημαντική σχολή, η οποία στα μέσα του 18ου αιώνα μεταφέρθηκε στη Νέα Μονή και μετέπειτα στη Δημητσάνα.