Στο μεγαλύτερο πλήγμα στα έσοδα της Ρωσίας στοχεύει η Ευρωπαϊκή Ένωση με την απόφαση για εμπάργκο στο πετρέλαιό της, ωστόσο τα ερωτήματα που προκύπτουν είναι πολλά, όπως και τα “παραθυράκια”.
Μετά από εβδομάδες συζητήσεων, η Ευρωπαϊκή Ένωση έφτασε την Τρίτη (31/05) σε συμφωνία για το εμπάργκο στο ρωσικό πετρέλαιο, μια απόφαση που χαρακτηρίστηκε “ορόσημο” από τον επικεφαλής της εξωτερικής πολιτικής της ΕΕ, Ζοζέπ Μπορέλ και αποτελεί ουσιαστικά το μεγαλύτερο πλήγμα στα έσοδα της Μόσχας.
Η διατύπωση ωστόσο, που συμφωνήθηκε από τους ηγέτες της ΕΕ ήδη αφήνει σημαντικό περιθώριο στις χώρες να συνεχίσουν να στέλνουν δισεκατομμύρια ευρώ στη Ρωσία για φθηνό πετρέλαιο, με πολλά ερωτηματικά να προκύπτουν, όπως αναφέρει το Politico.
Το εμπάργκο είναι, προς το παρόν, μερικό
Η πολιτική συμφωνία δεσμεύεται να μπλοκάρει τις θαλάσσιες ρωσικές εισαγωγές στην ΕΕ έως το τέλος του έτους. Θα συνεχίσει ωστόσο να δέχεται το 30% του αργού που αποστέλλεται με αγωγούς.
Η προσωρινή εισαγωγή του πετρελαίου με αγωγούς ήταν μια παραχώρηση που προέκυψε για από τον Ούγγρο πρωθυπουργό Βίκτορ Όρμπαν, ο οποίος υποστήριξε ότι η έλλειψη λιμανιού στη χώρα του σήμαινε ότι θα ήταν πιο δύσκολο να αποκοπεί από το ρωσικό πετρέλαιο που προμηθεύεται από τον αγωγό Druzhba.
Η συμφωνία υπόσχεται επίσης “μέτρα έκτακτης ανάγκης”, όπως το να επιτρέπονται οι αγορές δια θαλάσσης για να διασφαλιστεί η ασφάλεια του εφοδιασμού, εάν σταματήσουν αυτές οι εξαιρούμενες παραδόσεις μέσω αγωγών. Αυτό ήταν ιδιαίτερα σημαντικό για να συμφωνήσουν η Ουγγαρία και η Σλοβακία.
Αξιωματούχοι της ΕΕ επιμένουν ότι η συμφωνία τους εξακολουθεί να πλήττει τον Ρώσο Πρόεδρο Βλαντιμίρ Πούτιν εκεί που πονάει.
“Αυτό καλύπτει άμεσα περισσότερα από τα 2/3 των εισαγωγών πετρελαίου από τη Ρωσία, περιορίζοντας μια τεράστια πηγή χρηματοδότησης για την πολεμική της μηχανή”, δήλωσε ο πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Σαρλ Μισέλ.
Η Γερμανία και η Πολωνία έχουν δεσμευτεί να σταματήσουν οικειοθελώς να παίρνουν πετρέλαιο από το βόρειο σκέλος του αγωγού Druzhba μέχρι το τέλος του τρέχοντος έτους, κάτι που η Πρόεδρος της Επιτροπής Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν υποστήριξε ότι σημαίνει ότι οι κυρώσεις καλύπτουν πραγματικά “σχεδόν το 90% όλων των εισαγωγών πετρελαίου από τη Ρωσία έως το τέλος της χρονιάς”.
Οι ηγέτες της ΕΕ θα επιστρέψουν για να ορίσουν ένα χρονοδιάγραμμα για τη σταδιακή κατάργηση της παράδοσης από τον αγωγό, ο οποίος η φον ντερ Λάιεν είπε ότι θα καλύψει “το υπόλοιπο 10%” που ρέει στο νότιο σκέλος του Druzhba προς την Ουγγαρία, τη Σλοβακία και την Τσεχική Δημοκρατία.
Ωστόσο, προς το παρόν, δεν υπάρχει σαφής ημερομηνία λήξης για το πότε θα απαγορευτούν οι ροές των ρωσικών αγωγών προς το μπλοκ και δεν υπάρχει κανένα σημάδι ότι ο Όρμπαν είναι πρόθυμος να αλλάξει στάση.
Οι κυρώσεις θα χρειαστούν μήνες για να τεθούν σε ισχύ
Οι αναλυτές επισημαίνουν ότι η συμφωνία θα επιτρέψει στην ΕΕ να πληρώσει στη Ρωσία δισεκατομμύρια ευρώ για πετρέλαιο και προϊόντα πετρελαίου φέτος, ενώ ο πόλεμος στην Ουκρανία μαίνεται.
Η απαγόρευση του αργού από τη θάλασσα θα ξεκινήσει μετά από έξι μήνες, ενώ τα διυλισμένα προϊόντα θα απαγορευθούν από το 2023.
Η Τσεχική Δημοκρατία έλαβε εξαίρεση από την απαγόρευση της μεταπώλησης ρωσικών προϊόντων πετρελαίου έως τα μέσα του 2024.
“Καθώς ο βασικός στόχος των κυρώσεων είναι να αποδυναμωθεί η χρηματοοικονομική και οικονομική θέση της Ρωσίας το συντομότερο δυνατό, ώστε να μειωθεί επίσης η στρατιωτική της ικανότητα, αυτό μπορεί να είναι πολύ αργά”, δήλωσε ο Simone Tagliapietra, ανώτερος συνεργάτης και εμπειρογνώμονας στον τομέα της ενέργειας στο think tank Bruegel στις Βρυξέλλες.
Όμως, παρόλο που η απαγόρευση δεν είναι ολοκληρωτική, εξακολουθεί να είναι ένα άνευ προηγουμένου πλήγμα εναντίον μιας βιομηχανίας που είναι ο μεγαλύτερος εισπράκτορας ξένου συναλλάγματος στη Ρωσία – τα έσοδα από τις πωλήσεις πετρελαίου και φυσικού αερίου μαζί αντιστοιχούσαν στο 40% περίπου του ομοσπονδιακού προϋπολογισμού της Μόσχας.
Μπορούν η Ινδία και η Κίνα να αγοράσουν το ρωσικό πετρέλαιο που δεν θέλει πλέον η ΕΕ;
Οι δυτικοί έσπευσαν να σταματήσουν οικειοθελώς να αγοράζουν ρωσικό πετρέλαιο αμέσως μετά την εισβολή της Μόσχας στην Ουκρανία, προκαλώντας πτώση της τιμής του ρωσικού πετρελαίου – διαπραγματεύεται με έκπτωση 35 δολαρίων σε σχέση με το παγκόσμιο επίπεδο.
Η Ευρώπη είναι ο μεγαλύτερος πελάτης πετρελαίου της Ρωσίας, αγοράζοντας περίπου τα μισά από τα 4,7 εκατομμύρια βαρέλια ημερησίως ρωσικού αργού που εξήχθη πέρυσι. Ωστόσο, οι αγοραστές στην Ινδία, την Κίνα και την Τουρκία έχουν αυξήσει τις αγορές, αντισταθμίζοντας εν μέρει τη ζημία. Η Ρωσία αύξησε πραγματικά τις εξαγωγές πετρελαίου της κατά 6% τον Μάιο σε σύγκριση με τον Απρίλιο.
Η Ρωσία “θα βρει άλλους εισαγωγείς”, δήλωσε ο Μιχαήλ Ουλιάνοφ, πρεσβευτής της Ρωσίας σε διεθνείς οργανισμούς με έδρα τη Βιέννη.
Η Κίνα είναι ο μεγαλύτερος εθνικός πελάτης της Ρωσίας, αγοράζοντας 1,6 εκατομμύρια βαρέλια ημερησίως πέρυσι. Οι κινεζικές εταιρείες αύξησαν τον αριθμό αυτό σε περίπου 1,9 εκατομμύρια βαρέλια ημερησίως τον Μάιο για να καλύψουν το κενό που αφήνουν οι μεγάλες δυτικές χώρες, σύμφωνα με τη Vortex Analytics — αλλά το Πεκίνο είναι επιφυλακτικό για την υπερβολική εξάρτηση από έναν μόνο προμηθευτή.
Από την εισβολή στην Ουκρανία, η Ινδία έχει αγοράσει τριπλάσιο πετρέλαιο από τη Ρωσία σε σχέση με την ίδια περίοδο πέρυσι, σύμφωνα με στοιχεία της Refinitiv Eikon.
Ωστόσο, με την Ευρώπη να αντιπροσωπεύει 2,4 εκατομμύρια βαρέλια ημερησίως αργού πετρελαίου, η Ρωσία θα πρέπει να διαθέσει τεράστιο όγκο πετρελαίου σε άλλες αγορές μόλις τελειώσουν οι πωλήσεις στην ΕΕ.
Δύσκολη η αστυνόμευση πλοίων που μεταφέρουν ρωσικό πετρέλαιο
Οι λεπτομέρειες για το πώς θα εφαρμοστεί η απαγόρευση πετρελαίου που μεταφέρουν δεξαμενόπλοια πρέπει ακόμη να οριστικοποιηθούν, αλλά προς το παρόν το ρωσικό αργό κερδίζει πολλά χρήματα για τις ναυτιλιακές εταιρείες που εδρεύουν στην ΕΕ.
Σύμφωνα με τη ναυτιλιακή εταιρεία πληροφοριών Lloyd’s List, ένα δίκτυο πλοίων κυρίως ελληνικής ιδιοκτησίας αναλαμβάνει ποσότητες από ρωσικά πλοία στα οποία έχουν επιβληθεί κυρώσεις στη θάλασσα, πριν μεταφέρει το πετρέλαιο σε αγοραστές στην Ινδία και την Ασία.
“Έλληνες ιδιοκτήτες έχουν παρέμβει μαζικά… αρκετοί από τους μεγάλους, γνωστούς Έλληνες πλοιοκτήτες έχουν κερδίσει μια περιουσία μεταφέροντας ρωσικό αργό”, δήλωσε ο Richard Meade, εκδότης της Lloyd’s List.
Υπάρχουν και άλλες τεχνικές που χρησιμοποιούνται για να συγκαλύψουν την προέλευση του ρωσικού πετρελαίου, όπως η αραίωση του εν πλω με άλλα αργό και η επανασήμανση του φορτίου ως μείγματα πετρελαίου από το Καζακστάν, τη Λετονία ή το Τουρκμενιστάν.
Τα δεξαμενόπλοια που μεταφέρουν ρωσικό αργό κλείνουν επίσης τους αναμεταδότες αναγνώρισης, καθιστώντας δύσκολη την παρακολούθηση του προορισμού τους.
“Όσοι ασχολούνται με την επιχείρηση όσον αφορά την [αποφυγή] κυρώσεων, γνωρίζουν αυτές τις τεχνικές”, είπε η Maria Shagina, επισκέπτρια ανώτερη συνεργάτιδα στο Φινλανδικό Ινστιτούτο Διεθνών Υποθέσεων.
“Οι Βορειοκορεάτες το κάνουν. Οι Ιρανοί το κάνουν. Θα ήμουν σοκαρισμένος αν δεν το έκαναν οι Ρώσοι”, πρόσθεσε ένας πρώην ανώτερος αξιωματούχος στο Υπουργείο Οικονομικών των ΗΠΑ.
Έπειτα, υπάρχει το θέμα της τιμωρίας: επί του παρόντος η φοροδιαφυγή θεωρείται διοικητικό παράπτωμα παρά έγκλημα σε 15 χώρες της ΕΕ. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει προτείνει να γίνει έγκλημα σε ολόκληρη την ΕΕ, αλλά αυτό απαιτεί ομόφωνη έγκριση από τα 27 μέλη του μπλοκ.
Τι σημαίνει για τη βιομηχανία πετρελαίου της Ρωσίας
Οποιαδήποτε επιβράδυνση των πωλήσεων προκαλεί μεγάλο πρόβλημα για τον πετρελαϊκό τομέα της Ρωσίας. Η χώρα δεν διαθέτει σημαντική ικανότητα αποθήκευσης πετρελαίου, επομένως μπορεί να αναγκαστεί να σταματήσει την άντληση. Εάν συμβεί αυτό, τα κοιτάσματα πετρελαίου θα μπορούσαν να υποστούν μόνιμη ζημιά.
“Λογικά, εάν το ρωσικό πετρέλαιο συνεχίσει να μην βρίσκει αγοραστή, τότε αυτά τα αρνητικά αποτελέσματα μέσα σε λίγους μήνες, αν όχι νωρίτερα, θα ανάγκαζαν τους ρωσικούς παραγωγούς αργού πετρελαίου να αρχίσουν να μειώνουν περαιτέρω και τότε θα αρχίσουμε να βλέπουμε μια εξαφάνιση των ρωσικών εσόδων από το πετρέλαιο”, δήλωσε ο Thane Gustafson, ειδικός σε θέματα πετρελαίου και καθηγητής ρωσικής πολιτικής στο Πανεπιστήμιο Georgetown στην Ουάσιγκτον, μιλώντας πριν συμφωνηθεί το εμπάργκο της ΕΕ.
Υπάρχουν ενδείξεις ότι ήδη συμβαίνει – τα έγγραφα του ρωσικού υπουργείου Ενέργειας που διέρρευσαν δείχνουν πτώση της παραγωγής κατά 830.000 βαρέλια την ημέρα τον Μάιο σε σύγκριση με τον Φεβρουάριο.
Αυτό οφείλεται στο ότι οι μεγάλες εταιρίες κλείνουν συμφωνίες για να τηρήσουν την προθεσμία της 15ης Μαΐου “για να σταματήσουν όλες οι συναλλαγές με τις κρατικά ελεγχόμενες Rosneft, Gazprom Neft και Transneft”, ανέφερε ο Διεθνής Οργανισμός Ενέργειας στην έκθεσή του για την αγορά πετρελαίου τον Μάιο.
Ο οργανισμός αναμένει ότι η ρωσική περικοπή θα φτάσει τα 3 εκατομμύρια βαρέλια την ημέρα το δεύτερο εξάμηνο του τρέχοντος έτους καθώς “νέα εμπάργκο… επιταχύνουν τον επαναπροσανατολισμό των εμπορικών ροών που είναι ήδη σε εξέλιξη και … αναγκάζουν τις ρωσικές πετρελαϊκές εταιρείες να κλείσουν περισσότερα πηγάδια”.
Θα πάρει σειρά το αέριο;
Το πετρέλαιο είναι η μεγαλύτερη εξαγωγή της Ρωσίας, ακολουθούμενη από το φυσικό αέριο, του οποίου η ΕΕ είναι επίσης τεράστιος αγοραστής. Αλλά οι πιθανότητες να συμπεριλάβει το μπλοκ φυσικό αέριο σε οποιονδήποτε μελλοντικό γύρο κυρώσεων δεν φαίνονται ισχυρές.
Χρειάστηκαν έξι γύροι κυρώσεων για να απαγορευθεί μερικώς το πετρέλαιο και η ΕΕ θα αντιμετωπίσει περισσότερες δυσκολίες για να εγκαταλείψει γρήγορα το φυσικό αέριο που λαμβάνει από τον ρωσικό αγωγό.
Ορισμένες χώρες μέλη, ειδικά η Πολωνία και η Βαλτική, πιέζουν για αυτό.
Αλλά το σχέδιο REPowerEU της Επιτροπής να απογαλακτίσει την ΕΕ από το ρωσικό φυσικό αέριο στοχεύει να το υλοποιήσει μόνο πριν από το 2030 — και υπάρχει μικρή πολιτική όρεξη να προχωρήσουμε πιο γρήγορα.
Την Τρίτη, ο Αυστριακός Καγκελάριος Καρλ Νεχάμερ απέρριψε την πιθανότητα η ΕΕ να θέσει επί τάπητος το ρωσικό αέριο.
“Το φυσικό αέριο συμπεριφέρεται πολύ διαφορετικά από το πετρέλαιο όσον αφορά την ασφάλεια του εφοδιασμού — είναι πολύ πιο εύκολο να αντισταθμιστεί το πετρέλαιο”, είπε. “Ως εκ τούτου, το εμπάργκο φυσικού αερίου επίσης δεν θα συζητηθεί σε ένα επόμενο πακέτο κυρώσεων”.
Πηγή: NEWS247/Ανθή Κουτσουμπού
Φωτογραφία: Zbynek Burival/Unsplash