Μήπως, τελικά, οι εμπειρίες μας ως βρέφη και νήπια διαμορφώνουν τις συνήθειές μας στα social media- μέσα κοινωνικής δικτύωσης ως ενήλικες;
Επαγγελματίες στον τομέα ψυχικής υγείας και ερευνητές που μελετούν τον αντίκτυπο των μέσων κοινωνικής δικτύωσης στους εφήβους και τους νεαρούς ενήλικες αναζητούν εδώ και καιρό το γιατί ορισμένοι αναπτύσσουν τοξικές σχέσεις με τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, ενώ άλλοι όχι.
Αναδυόμενο σύνολο ερευνών υποδηλώνει ότι οι δεσμοί που σχηματίζονται με όσους μας παρέχουν φροντίδα νωρίς στη ζωή διαμορφώνουν τις διαδικτυακές αλληλεπιδράσεις σε συνδυασμό με αυτές της πραγματικής ζωής. Όσοι δυσκολεύονται να θέσουν όρια στη χρήση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης είναι, συνήθως, εκείνοι που δεν σχημάτισαν δεσμούς εμπιστοσύνης στα πρώτα στάδια της ζωής τους, σύμφωνα με πρόσφατες μελέτες.
«Εάν δεν μπορείτε να συνδεθείτε με το άτομο με το οποίο έχετε πραγματικά την ανάγκη να επικοινωνήσετε, τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης λειτουργούν σαν υποκατάστατο», δήλωσε ο Φιλ Ριντ, πρόεδρος του τμήματος ψυχολογίας στο Πανεπιστήμιο Swansea της Ουαλίας, ο οποίος συνόψισε τελευταία έρευνα σε πρόσφατο άρθρο.
Ωστόσο, τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης δεν μπορούν να αντικαταστήσουν πλήρως τις βαθύτερες σχέσεις, προσέθεσε ο ίδιος. «Αισθάνεστε άγχος και μοναξιά και πιστεύετε ότι τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης θα βοηθήσουν, αλλά δεν βοηθούν, με αποτέλεσμα να νιώθετε χειρότερα και να τα χρησιμοποιείτε περισσότερο», συνέχισε ο ίδιος.
Είναι, λοιπόν, πολύ εύκολο να πέσετε σε έναν φαύλο κύκλο, ανεξάρτητα από τα βιώματα στην παιδική σας ηλικία. Παρόμοιες ήταν και οι περιπτώσεις των γυναικών από τις οποίες πήρα συνέντευξη, και οι οποίες είπαν ότι τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης επιδείνωσαν τη μοναξιά τους, κατά τη διάρκεια της πανδημίας. Θα μπορούσε, επίσης, να εξηγήσει το εύρημα ίδιας έρευνας του γίγαντα μέσων κοινωνικής δικτύωσης, Meta Platforms Inc., που δημοσιεύτηκε από την Wall Street Journal, το περασμένο φθινόπωρο, ότι η χρήση του Instagram ήταν επιβλαβής για την ψυχική υγεία ενός μεγάλου ποσοστού νεαρών χρηστών, κυρίως έφηβων κοριτσιών.
Υπάρχουν, όμως, τρόποι να βοηθηθούν όσοι νιώθουν ότι έχουν πέσει στον φαύλο αυτό κύκλο και παρακάτω θα βρείτε μερικούς από αυτούς (καθώς και ένα κουίζ στα Αγγλικά για να μάθετε που βρίσκεστε όταν πρόκειται για θέματα εθισμού).
Είστε αγχωμένοι ή αποφεύγετε καταστάσεις;
Για πολλούς νέους, η κατάχρηση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης είναι κάτι περισσότερο από τη στροφή στο Instagram, όταν αισθάνονται μοναξιά, δήλωσε η Αντέλα Τσεν, αναπληρώτρια καθηγήτρια σε συστήματα πληροφορικής στο Πανεπιστήμιο του Κολοράντο, της οποίας η μελέτη σχετικά με τη σύνδεση μεταξύ των πρώιμων δεσμών και της μετέπειτα χρήσης των μέσων κοινωνικής δικτύωσης δημοσιεύτηκε στο περιοδικό “Computers in Human Behavior”.
«Οι άνθρωποι που έχουν χαμηλή αυτοεκτίμηση εμμένουν να ψάχνουν για σημάδια εγκατάλειψης και απόρριψης και να αναζητούν έγκριση και επιβεβαίωση από άλλους», είπε. Η επιβεβαίωση που παίρνουμε από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης – με τη μορφή ακολούθων και like – μπορεί να μας δώσει την αίσθηση επικοινωνίας και αποδοχής, συνέχισε η ίδια.
Αυτή η νέα έρευνα έχει τις ρίζες της στη θεωρία του συναισθηματικού δεσμού, ψυχολογική έννοια που αναπτύχθηκε στα τέλη της δεκαετίας του 1950 από έναν ψυχαναλυτή και έναν αναπτυξιακό ψυχολόγο. Η θεωρία του συναισθηματικού δεσμού προσπαθεί να εξηγήσει πώς οι εμπειρίες στα πρώτα στάδια της ζωής διαμορφώνουν τον τρόπο με τον οποίο οι άνθρωποι προσεγγίζουν τις διαπροσωπικές τους σχέσεις. Προκειμένου να υπάρξει υγιής κοινωνική και συναισθηματική ανάπτυξη, η θεωρία λέει ότι τα πολύ μικρά παιδιά πρέπει να δημιουργήσουν μια ισχυρή σχέση με έναν από τους σημαντικούς παρόχους φροντίδας με τον οποίο νιώθουν ασφαλή.
Εάν ένας γονέας ή ένας σημαντικός πάροχος φροντίδας είναι διαρκώς ευαίσθητος και ανταποκρίνεται στις συναισθηματικές ανάγκες των παιδιών, εμφανίζεται όταν κλαίνε ή τα παρηγορεί όταν φοβούνται, τα παιδιά είναι περισσότερο πιθανό να αναπτύξουν περισσότερο δέσιμο με εκείνον. Αυτό τα κάνει να αποκτήσουν αυτοπεποίθηση, να ελέγχουν τα συναισθήματά τους, να αντιμετωπίζουν το άγχος και να σχηματίζουν στενές, υγιείς σχέσεις με φίλους και ρομαντικούς συντρόφους, σύμφωνα με τους ψυχολόγους.
Σε περιπτώσεις όπου τα παιδιά δεν σχηματίσουν τέτοιους δεσμούς, τα αποτελέσματα μπορεί να ποικίλλουν. Ορισμένα παιδιά μπορεί να νιώθουν περισσότερο άγχος και να αναζητήσουν εγγύτητα και αποδοχή από τους γονείς τους και, αργότερα στη ζωή τους, από φίλους και συντρόφους. Άλλοι αντιδρούν διαφορετικά και εξελίσσονται σε δύσπιστους και υπερβολικά αυτονομημένα άτομα.
Ψυχολόγοι υποστηρίζουν ότι ο τρόπος που τα παιδιά αναπτύσσουν δεσμούς καθορίζεται από την ηλικία των 2 ετών, αλλά μπορεί να αλλάξει – προς το καλύτερο ή το χειρότερο- από τα μετέπειτα βιώματα.
Σε ποια κατηγορία ανήκετε;
Η Δρ. Τσεν διεξήγαγε έρευνα σε περισσότερους από 300 φοιτητές που χρησιμοποιούν το Facebook κάθε μέρα, αξιολογώντας τόσο το πώς εξαρτώνται από τα social media όσο και τις συνήθειές τους σε αυτά. Τους ρώτησε πόσο συμφωνούν ή διαφωνούν με δηλώσεις όπως «Μερικές φορές παραμελώ σημαντικά πράγματα λόγω του ενδιαφέροντός μου για το Facebook» και «Έχω κάνει ανεπιτυχείς προσπάθειες να μειώσω τον χρόνο που περνάω στο Facebook».
Οι φοιτητές που δήλωσαν ότι είχαν τη μεγαλύτερη δυσκολία να διαχειριστούν τη χρήση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης σημείωσαν επίσης την υψηλότερη βαθμολογία στο φάσμα του ψυχαναγκαστικού εθισμού.
Οι ψυχολόγοι στο Πανεπιστήμιο Ozyegin στην Τουρκία κατέληξαν στο ίδιο συμπέρασμα μετά έρευνα σε δικούς τους φοιτητές. Αξιολόγησαν επίσης τους γονείς των φοιτητών και διαπίστωσαν ότι το άγχος ψυχαναγκασμού των γονέων μπορεί έμμεσα να συμβάλει στην ψυχαναγκαστική χρήση των κοινωνικών μέσων των παιδιών τους.
Αν είστε περίεργοι για το που βρίσκεστε στο φάσμα ψυχαναγκαστικής χρήσης των μέσων, κάντε αυτό το κουίζ στα Αγγλικά, που αναπτύχθηκε από τον καθηγητή ψυχολογίας του Πανεπιστημίου του Ιλινόις, Ρ. Κρις Φρέιλι και τους συνεργάτες ου.
Εστιάζοντας κυρίως στις ρομαντικές σχέσεις, σας ρωτά εάν νιώθετε άνετα να μοιραστείτε τις προσωπικές σας σκέψεις και τα συναισθήματά σας με τον σύντροφό σας και εάν συχνά ανησυχείτε ότι ο σύντροφός σας δεν σας αγαπά πραγματικά.
Τι μπορούμε εμείς να κάνουμε
Δεν μπορούμε να γυρίσουμε στο παρελθόν και να αλλάξουμε τον τρόπο που μας φέρθηκαν όταν ήμασταν μικρά παιδιά. Αυτό δεν σημαίνει ότι οι συνήθειές μας στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης είναι σταθερές ή ότι έχουμε καταστρέψει τα παιδιά μας αν τα πρώτα παιδικά τους χρόνια δεν ήταν τέλεια. Οι ψυχολόγοι παρέχουν τις ακόλουθες συμβουλές.
Για τους ανθρώπους που θέλουν να αλλάξουν τις συνήθειές τους στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης: Οι ειδικοί λένε ότι ο καλύτερος τρόπος για να σπάσει κανείς την εξάρτησή του από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης είναι να αναζητήσει ουσιαστικές διαπροσωπικές σχέσεις.
Η επίσκεψη σε έναν θεραπευτή μπορεί επίσης να βοηθήσει τους ανθρώπους να κατανοήσουν τη συμπεριφορά τους στο διαδίκτυο και να βρουν τρόπους να την αλλάξουν.
Η δημιουργία ενός σχεδίου με σκοπό την απομάκρυνση από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης μπορεί επίσης να βοηθήσει, λένε ειδικοί. Το εν λόγω σχέδιο θα πρέπει να περιλαμβάνει συγκεκριμένες δραστηριότητες, όπως η παραμονή σε εξωτερικούς χώρους ή η παρακολούθηση μαθημάτων για να γεμίσετε τον χρόνο που έχετε αφιερώσει στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης.
Για τους νέους γονείς: «Ο μεγαλύτερος εχθρός της σωστής ανατροφής των παιδιών είναι το άγχος», δήλωσε ο Δρ Ριντ του Πανεπιστημίου Swansea. «Το να περνάτε ποιοτικό χρόνο με τα παιδιά σας, όταν θα μπορείτε πραγματικά να ανταποκριθείτε στις ανάγκες του παιδιού σας, είναι καλύτερο από το να περνάτε με αυτά 24 ώρες το 24ωρο με μισή καρδιά και χωρίς να είστε 100% εκεί»
Για να το επιτύχετε αυτό θα πρέπει να έχετε κάποιο σύντροφο ή κάποιον άλλον να σας βοηθάει, όπως να έχετε κοντά τους παππούδες και τις γιαγιάδες του παιδιού σας, ώστε να έχετε χρόνο να επαναφορτίσετε τις μπαταρίες σας. Ο Δρ. Ριντ συμβουλεύει επίσης τους γονείς να μείνουν μακριά από τα τηλέφωνά τους για όσο το δυνατόν περισσότερο, όταν βρίσκονται κοντά στα μικρά τους, για να αισθαίνονται ότι όταν είστε εκεί, είστε πραγματικά εκεί.
Για τους γονείς των μεγαλύτερων παιδιών: Αν ανησυχείτε ότι δεν ανταποκρινόσασταν αρκετά στις ανάγκες των παιδιών σας όταν ήταν πολύ μικρά, μπορεί να είστε σε θέση να βοηθήσετε τα μεγαλύτερα παιδιά να αισθάνονται ασφαλή, δήλωσε η Γκιζέμ Αρικάν, κλινικός ψυχολόγος και βοηθός καθηγητή στο Πανεπιστήμιο Ozyegin, και μία από όσους συνέβαλαν στην έρευνα. Προτείνει ένα πρόγραμμα παρέμβασης για οικογένειες που ονομάζεται Circle of Security International (Διεθνής Κύκλος Εμπιστοσύνης).