Στις 15 Δεκεμβρίου 2022, οι εκπρόσωποι της Αρχής Διασφάλισης του Απορρήτου των Επικοινωνιών (ΑΔΑΕ) κάνουν έλεγχο στις εγκαταστάσεις της Cosmote και, παρά τις απόπειρες της εταιρείας και του εισαγγελέα Ντογιάκου να μην ολοκληρωθεί ο έλεγχος, διαπιστώνουν ότι ο ευρωβουλευτής Γιώργος Κύρτσος και ο δημοσιογράφος Τάσος Τέλλογλου έχουν τεθεί υπό παρακολούθηση από την ΕΥΠ.
Όμως δύο ερωτήματα παραμένουν μέχρι σήμερα αναπάντητα:
- Γιατί η ΑΔΑΕ είναι υποχρεωμένη να καταφύγει στην Cosmote για να μάθει αν ένας πολίτης παρακολουθείται;
- Πώς μια εταιρεία τηλεπικοινωνιών (πλήρως ελεγχόμενη από το γερμανικό κράτος και με βαρύ ιστορικό παράνομων υποκλοπών στην Ελλάδα) βρέθηκε να γνωρίζει μυστικά εθνικής ασφάλειας που καμία κρατική (ούτε καν δικαστική) αρχή (πλην της ΕΥΠ) δεν γνωρίζει;
Συγκάλυψη σε 2 + 1 βήματα
Η απάντηση στα ερωτήματα βρίσκεται στον βρόμικο πόλεμο σε βάρος της ΑΔΑΕ από διαφορετικούς παράγοντες:
- Παρά τη νομοθετική πρόβλεψη από τον Μάρτιο του 2021, οι αρμόδιοι υπουργοί Πιερρακάκης και Τσιάρας αρνούνται 20 μήνες να εκδώσουν την Κοινή Υπουργική Απόφαση (ΚΥΑ) με την οποία η ΑΔΑΕ θα αποκτούσε τη δυνατότητα να διενεργεί ελέγχους στο δικό της, ψηφιοποιημένο και κρυπτογραφημένο αρχείο, χωρίς να χρειάζεται να καταφεύγει στους τηλεπικοινωνιακούς παρόχους. Φυσικά, οι ευθύνες βαραίνουν και τις προηγούμενες κυβερνήσεις, που δεν δημιούργησαν ψηφιακό αρχείο για την ΑΔΑΕ.
- Χωρίς το ψηφιακό αρχείο, η ΑΔΑΕ παραμένει τυφλή, ανίκανη να επιτελέσει τη συνταγματική της αποστολή: Για να διενεργήσει έλεγχο πρέπει να καταφύγει στα αρχεία που διατηρούν οι πάροχοι για τις υποκλοπές! Η τήρηση του Συντάγματος είναι δηλαδή στα χέρια τριών εταιρειών ξένων συμφερόντων (γερμανικών, βρετανικών και σερβικών), οι δύο εκ των οποίων έχουν πρόσφατο ιστορικό παράνομων υποκλοπών στην Ελλάδα.
- Την κρίσιμη περίοδο (2021), δημοσίευματα από τον δημοσιογράφο Βασίλη Λαμπρόπουλο σε ΜΜΕ συμφερόντων Μαρινάκη σαμποτάρουν τη δημιουργία του ψηφιακού αρχείου της ΑΔΑΕ, κατηγορώντας τα μέλη της Αρχής ότι διευκολύνουν το έργο «κακοποιών, κατασκόπων και τρομοκρατών».
- Η απόπειρα συγκάλυψης ολοκληρώνεται με την ψήφιση του νόμου 5002 τον Δεκέμβριο του 2022, ο οποίος σύμφωνα με την ΑΔΑΕ καθιστά «με μαθηματική ακρίβεια» αδύνατη τη λειτουργία του αρχείου της – και κατά συνέπεια θάβει τις ελπίδες διαλεύκανσης του σκανδάλου των υποκλοπών.
Η ΑΔΑΕ δεν έχει τρόπο να ελέγξει
Στις 16 Μαρτίου 2021 η κυβέρνηση κατέθεσε μια τροπολογία σε νομοσχέδιο του υπουργείου Δικαιοσύνης. Η τροπολογία είχε μια θετική ρύθμιση, αφού θα βοηθούσε την ΑΔΑΕ να ασκεί αποτελεσματικότερο έλεγχο στην ΕΥΠ.
Προέβλεπε την έκδοση ΚΥΑ από τον υπουργό Δικαιοσύνης Κώστα Τσιάρα και τον υπουργό Ψηφιακής Διακυβέρνησης Κυριάκο Πιερρακάκη. Με βάση αυτήν, ΕΥΠ και Αντιτρομοκρατική θα έπρεπε να στέλνουν ψηφιακά και κρυπτογραφημένα προς την ΑΔΑΕ και τους τηλεπικοινωνιακούς παρόχους τις διατάξεις της εισαγγελέα με βάση τις οποίες γίνονται οι παρακολουθήσεις. Μέχρι σήμερα, η αποστολή των διατάξεων γίνεται σε έγχαρτη μορφή, κάτι που, όπως θα δούμε, ενισχύει την αδιαφάνεια και αναιρεί τον έλεγχο της ΑΔΑΕ πάνω στις μυστικές υπηρεσίες.
Το πρόβλημα με το χάρτινο αρχείο το έθεσε η ίδια η Αρχή στον απολογισμό της για το 2021: «Μέχρι σήμερα, η Αρχή λάμβανε μόνο το φυσικό σώμα των διατάξεων, σε έγχαρτη μορφή- κάτι που δεν επέτρεπε την ηλεκτρονική επεξεργασία τους, καθόσον ουδέποτε η Αρχή διέθετε επάρκεια ανθρώπινων πόρων και υλικοτεχνικών υποδομών για να προχωρήσει εξ ιδίων σε ψηφιοποίηση των εισερχόμενων διατάξεων». Γι αυτό το λόγο, ανέφερε πως «πολύ σημαντικός στόχος για το έτος 2022 είναι η ψηφιοποίηση και καταστροφή των επί 15ετία συσσωρευόμενων εγχάρτων αρχείων της Αρχής».
Η κρυπτογραφημένη αποστολή των διατάξεων άρσης του απορρήτου θα είχε δύο ευεργετικές συνέπειες: Πρώτον, θα εξασφάλιζε την ασφαλή και άμεση διαβίβαση των διατάξεων στην ΑΔΑΕ. Δεύτερον, θα επέτρεπε στην Αρχή τη δημιουργία ψηφιακού αρχείου, ώστε να γνωρίζει ανά πάσα στιγμή ποιος, πότε και για ποιους λόγους έχει παρακολουθηθεί, προϋπόθεση για την επιτέλεση του συνταγματικού της σκοπού.
Απόσπασμα από την τροπολογία της κυβέρνησης Μητσοτάκη, η οποία τον Μάρτιο του 2021 θεσμοθέτησε την υποχρέωση έκδοσης ΚΥΑ για το ψηφιακό αρχείο της ΑΔΑΕ. Παρά το πέρας 20 μηνών, οι υπουργοί Πιερρακάκης και Τσιάρας δεν εξέδωσαν ποτέ την ΚΥΑ.
Οι μόνοι που ξέρουν: Οι τηλεπικοινωνιακοί πάροχοι
Τίποτα απ’ όλα αυτά δεν συνέβη, καθώς, οι υπουργοί Πιερρακάκης και Τσιάρας αλλά και το ίδιο το Μαξίμου, όταν συνειδητοποίησαν τη σημασία του ψηφιακού αρχείου της ΑΔΑΕ, σαμπόταραν τη δημιουργία του.
Πέρα από την υπερσυσσωρευση ενός τεράστιου όγκου χάρτινου υλικού, το πρόβλημα αυτής της πρακτικής είναι ότι η κάθε διάταξη αναφέρει μόνον τον τηλεφωνικό αριθμό του πολίτη που παρακολουθείται, και όχι το όνομά του. Πολλές διατάξεις, μάλιστα, περιλαμβάνουν πάνω από έναν τηλεφωνικούς αριθμούς που έχουν τεθεί υπό παρακολούθηση.
Αυτό καθιστά πρακτικά αδύνατον για την ΑΔΑΕ να ελέγξει ποιος παρακολουθείται και ποιος όχι. Όταν, όπως αποκάλυψε το Reporters United και η ΕφΣυν, ο δημοσιογράφος Θανάσης Κουκάκης έκανε στις 12 Αυγούστου 2020 αίτημα στην ανεξάρτητη Αρχή για να μάθει αν υποκλέπτονται οι συνομιλίες του, η ΑΔΑΕ θα έπρεπε να ψάξει ένα τεράστιο αρχείο για να βρει ανάμεσα σε χιλιάδες χαρτιά το ένα που θα περιελάμβανε τον αριθμό του Κουκάκη. Θα έπρεπε δηλαδή να ψάξει στ’ άχυρα για να βρει τον ψύλλο.
Όταν ο Θανάσης Κουκάκης έκανε αίτηση στην ΑΔΑΕ για να ενημερωθεί αν παρακολουθείται από την ΕΥΠ, η ΑΔΑΕ έπρεπε να απευθυνθεί στον τηλεπικοινωνιακό του πάροχο (Cosmote), για να μάθει αν έχει γίνει άρση του απορρήτου σε βάρος του δημοσιογράφου. Η εξάρτηση της ΑΔΑΕ από τους παρόχους οφείλεται στο ότι, με ευθύνες όλων των κυβερνήσεων, η ανεξάρτητη Αρχή δεν έχει ψηφιακό αρχείο. Φωτογραφία: Εξώφυλλο από το ρεπορτάζ του Reporters United που αποκάλυψε την παρακολούθηση Κουκάκη από την ΕΥΠ. Εικονογράφηση: Spoovio / Φάνης Κόλλιας.
Αφού η ΑΔΑΕ δεν μπορεί να ελέγξει ουσιωδώς στο αρχείο της, πρακτικά πηγαίνει στον τηλεπικοινωνιακό πάροχο του κάθε πολίτη (Cosmote, Vodafone, Wind), ζητώντας από αυτόν να μάθει αν έχει γίνει άρση του απορρήτου του.
Αυτό οδηγεί στο εξής οξύμωρο: Η ΑΔΑΕ, συνταγματικά επιφορτισμένη με την προστασία του απορρήτου των επικοινωνιών, απευθύνεται σε επιχειρήσεις για να μάθει αν κάποιος παρακολουθείται! Δηλαδή οι κρατικές αρχές εξαρτώνται από ιδιώτες.