Η 8η Απριλίου αποτελεί μέρα γιορτής για τους τσιγγάνους όλου του κόσμου, με παρελάσεις, πορείες και συγκεντρώσεις, σε τουλάχιστον 150 πόλεις του κόσμου, εις ανάμνηση του Πρώτου Παγκόσμιου Συνεδρίου τους, που έγινε στο Λονδίνο στις 8 Απριλίου 1971 και έθεσε τις βάσεις για τη διεκδίκηση των δικαιωμάτων τους από τη διεθνή κοινότητα, όπως αναφέρει το SanSimera.gr. Οι Τσιγγάνοι (Ρομά, όπως αυτοαποκαλούνται) είναι ένα έθνος 15.000.000 ψυχών, χωρίς κρατική υπόσταση, με βαρύ φόρο αίματος στα ναζιστικά στρατόπεδα συγκέντρωσης και ρατσιστική αντιμετώπιση στα μέρη όπου ζουν.
Όπως αναφέρει η ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΗ ΣΥΝΟΜΟΣΠΟΝΔΙΑ ΕΛΛΗΝΩΝ ΡΟΜΑ “σαν σήμερα, το 1971, πραγματοποιήθηκε στο Λονδίνο το Πρώτο Παγκόσμιο Συνέδριο Ρομά που έθεσε τις βάσεις για την συλλογική διεκδίκηση της αναγνώρισης των δικαιωμάτων μας – δικαιωμάτων που καταπατούνταν για εκατοντάδες χρόνια. Έτσι λοιπόν σήμερα, τιμάμε την μνήμη των προγόνων μας, που πριν 52 χρόνια ένωσαν τις φωνές τους υπέρ της ισότητας και της ελευθερίας, αποφασίζοντας να παλέψουν για την εξάλειψη των διακρίσεων και του ρατσισμού που μεγάλο μέρος των κοινοτήτων Ρομά ανά τον κόσμο βίωναν.
Σήμερα γιορτάζουμε την γλώσσα μας, τον πολιτισμό και την πλούσια ιστορία μας. Όμως, παρά τις προσπάθειες μισού αιώνα, συνεχίζουμε να αντιμετωπίζουμε σοβαρές διακρίσεις και στέρηση θεμελιωδών δικαιωμάτων, με μεγάλο μέρος των Ελλήνων Ρομά να ζει ακόμα περιθωριοποιημένο χωρικά και κοινωνικά, σε απάνθρωπες συνθήκες. Συνεχίζουμε να ερχόμαστε αντιμέτωποι/ες με τα πολλά πρόσωπα του Αντιτσιγγανισμού σε συστηματική βάση.
Έτσι, η 8η Απρίλη δεν αποτελεί μόνο μια επέτειο ή μια μέρα γιορτής. Τα αιτήματα των κοινοτήτων μας παραμένουν το ίδιο επίκαιρα με τότε και η ανάγκη για συλλογικούς αγώνες και διεκδικήσεις είναι επιτακτική. Το δικαίωμα στην στέγαση, στην εκπαίδευση, στην εργασία, στην ισότιμη πρόσβαση στη δικαιοσύνη και στις δομές υγείας αποτελούν ακόμα καθημερινές διεκδικήσεις για την Κοινότητα τόσο σε εθνικό όσο και σε ευρωπαϊκό επίπεδο.
Ας αποτελέσει λοιπόν η σημερινή μέρα το έναυσμα για κοινούς αγώνες και διεκδικήσεις, για τις δικές μας μάχες ενάντια στον Αντιτσιγγανισμό και τις πολλαπλές διακρίσεις!“
Ένα από τα καλύτερα ελληνικά ντοκιμαντέρ, το οποίο αποτελεί τομή στο είδος για το εγχώριο σινεμά είναι αυτό του Μενέλαου Καραμαγγιώλη.
Το “ROM” (1989) του Μενέλαου Καραμαγγιώλη, όπως αναφέρει το athinorama.gr απεικόνισε με κινηματογραφικά πρωτότυπο και πολιτισμικά ουσιώδη τρόπο τη ζωή των Ρομά, συνδυάζοντας στην αφήγησή του ένα μοντάζ συνειρμών με εύστοχα στοιχεία μυθοπλασίας και ντοκιμαντερίστικου ρεαλισμού, δημιουργώντας ένα φιλμ-υβρίδιο στο οποίο δε λείπουν οι στιγμές ευαίσθητης ποίησης. Πρωτίστως, καταφέρνει να μας εξοικειώσει με τη ψυχοσύνθεση των υποκειμένων που απεικονίζει ενδοσκοπικά, μακριά από τις συνήθεις εξωτικοποιημένες στερεοτυπικές αναπαραστάσεις των Ρομά.
ΣYNΟΨΗ
Το 1979 ο ΟΗΕ αναγνωρίζει όλους τους τσιγγάνους με την ονομασία RΟΜ και παραχωρεί συμβουλευτικό ρόλο στο Union des Rom. Rom, λοιπόν μπορεί να σημαίνει τσιγγάνος, γύφτος – ή ένας άλλος τρόπος ζωής.
Η ταινία χρησιμοποιεί για πρώτη φορά τον ορισμό ROM και επιχειρεί να δώσει το στίγμα του λαού αυτού στην ευρωπαϊκή ήπειρο και κυρίως στην Ελλάδα ακολουθώντας τέσσερις διαφορετικές κατευθύνσεις, που εκφράζονται στα πρόσωπα των τεσσάρων αφηγητών : του δάσκαλου, του φωτογράφου, της γριάς τσιγγάνας Ταμάρα και της νεαρής Αϊμά.
Ο δάσκαλος ανιχνεύει την πιθανή καταγωγή των Rom και την πορεία τους στο χρόνο, μέσα από σπαράγματα αναφορών στα περιθώρια της ιστορίας. Ο φωτογράφος με το φακό του παίζει το ρόλο του σύγχρονου ιστορικού, προσπαθώντας ν΄αποτυπώσει εικονιστικά το παρόν ενός λαού που μπορεί να διαθέτει παρελθόν και μνήμη, αλλά δεν είχε ποτέ γραπτή παράδοση και επίσημη ιστορία. Τέλος, στα πρόσωπα των δυο γυναικών ορίζονται οι δυο αντίποδες της γύφτικης ζωής : ο ένας βαθιά δεισιδαιμονικός, χωμένος σε παραμύθια και θρύλους, ο άλλος σημερινός, με το βλέμμα στραμμένο στο μέλλον κι ίσως σε μια νέα ταυτότητα.
Ο λόγος των τεσσάρων αφηγητών με τα άλματα του μπρός – πίσω στο χρόνο και οι παρεμβολές αυτούσιων τσιγγάνικων αφηγήσεων, συνδυάζονται με την εικόνα του σήμερα που προσπαθεί να περιγράψει τις ιδιαιτερότητες και τις αντιφάσεις της τσιγγάνικης ζωής, μέσα από σκηνές γάμων και θανάτων, γλεντιού και δουλειάς, θρησκείας και μαγγανείας.
Στην αφηγηματική δομή της ταινίας που χαρακτηρίζεται από αλλεπάλληλες ανατροπές, συνεκτικό ρόλο παίζουν τα έμμονα leitmotivs της εικόνας και της μουσικής, που συνδέοντας τονίζουν ακόμη περισσότερο τη συνειρμική της διάσταση: μια διάσταση που δεν παρακολουθεί τη διαδρομή της λογικής αλλά την τροχιά της περιπέτειας, και που επιμένοντας στη γοητεία του επουσιώδους, συγγενεύει όσο μπορεί με τα τσιγγάνικα παραμύθια.
Συντελεστές:
ΣΕΝΑΡΙΟ – ΣΚΗΝΟΘΕΣΙΑ : Μενέλαος ΚΑΡΑΜΑΓΓΙΩΛΗΣ
ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΟΙ ΣΥΜΒΟΥΛΟΙ : Μιράντα ΤΕΡΖΟΠΟΥΛΟΥ, Κατερίνα ΠΟΥΤΟΥ, Βαγγέλης ΜΑΡΣΕΛΛΟΣ, Μαρία ΧΑΤΖΗΓΕΩΡΓΙΟΥ
ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ : Ανδρέας ΣΙΝΑΝΟΣ, Ηλίας ΚΩΝΣΤΑΝΤΑΚΟΠΟΥΛΟΣ
ΜΟΝΤΑΖ : Τάκης ΓΙΑΝΝΟΠΟΥΛΟΣ
ΜΟΥΣΙΚΗ : Νίκος ΚΥΠΟΥΡΓΟΣ
ΉΧΟΣ : Δημήτρης ΑΘΑΝΑΣΟΠΟΥΛΟΣ, Μίμης ΚΑΣΙΜΑΤΗΣ
ΑΦΗΓΗΤΕΣ : Ηλέκτρα ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΠΟΥΛΟΥ, Γιώργος ΚΩΝΣΤΑΣ, Μενέλαος ΚΑΡΑΜΑΓΓΙΩΛΗΣ, Μαρίκα ΤΖΙΡΑΛΙΔΟΥ
και οι μικροί : Ιφιγένεια ΑΝΑΣΤΑΣΙΑΔΗ, Βαγγέλης ΤΖΑΝΑΤΟΣ
ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ : Τζοβάννα ΤΕΜΠΟΥ
ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ : Σωτήρης ΚΑΡΑΜΑΓΓΙΩΛΗΣ
ΜΙΞΗ : Θύμιος ΚΟΛΟΚΟΥΣΗΣ
ΕΤΑΛΟΝΑΖ : Απόστολος ΑΡΧΟΝΤΑΣ
COMPUTER GRAPHICS : Γιώργος ΑΡΓΥΡΟΗΛΙΟΠΟΥΛΟΣ
ΤΡΑΓΟΥΔΟΥΝ : Κώστας ΠΑΥΛΙΔΗΣ, Κώστας ΔΗΜΗΤΡΙΟΥ, Δώρα ΜΑΣΚΛΑΒΑΝΟΥ
ΜΟΥΣΙΚΟΙ : Στέλλα ΚΥΠΡΑΙΟΥ, Αλέξανδρος ΧΡΗΣΤΙΔΗΣ, Μιχάλης ΒΟΡΙΑΣ, Βασίλης ΠΑΠΑΒΑΣΙΛΕΙΟΥ, Νίκος ΓΚΙΝΟΣ
Συμμετέχουν οι ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΕΣ ΤΟΥ ΤΣΙΡΚΟΥ «WILLIAMS»
ΑΝΤΟΝΙΟ & ROBERTO FORMISANO PASQUALE & LUIGI & MARIA & ALESSANDRO & ANTONIO LA VEGLIA
Ο καιρός των τσιγγάνων, Εμίρ Κουστουρίτσα