Η επιστημονική ομάδα του Εργαστηρίου Αστικού Περιβάλλοντος του Εθνικού Μετσοβίου Πολυτεχνείου κατέθεσε, για λογαριασμό το Δήμου Σερίφου στο υπουργείο Πολιτισμού τη συνολική πρόταση για τις μνημειακές εγκαταστάσεις και τοπία των μεταλλείων Σερίφου.
Η μελέτη αναφέρεται στην τεκμηρίωση, στην αποτίμηση της κατάστασης των πραγμάτων, στις προτάσεις θεσμικής προστασίας, διάσωσης και ανάδειξης των μεταλλευτικών μνημείων και τοπίων. Καλύπτει την πλούσια σε Ιστορία και μνημεία νοτιοδυτική πλευρά του νησιού.
Όπως αναφέρει ο καθηγητής του ΕΜΠ και επιστημονικός υπεύθυνος της έρευνας Νίκος Μπελαβίλας στο σημείωμά του, χρειάστηκαν τρεις δεκαετίες έως ότου γίνει συνείδηση στην τοπική κοινωνία και στην αυτοδιοίκηση, ο άμεσος κίνδυνος αμετάκλητης καταστροφής του συγκλονιστικού αποτυπώματος των τεχνικών και του ανθρώπινου μόχθου αιώνων επάνω στα ακρωτήρια και τις πλαγιές της Σερίφου. Το πανέμορφο νεοκλασικό διοικητήριο των μεταλλείων στο Μέγα Λειβάδι κάηκε – ευτυχώς τώρα επισκευάζεται. Η εμβληματική σκάλα φόρτωσης κινδυνεύει με άμεση κατάρρευση. Kτίρια και λιμενικές εγκαταστάσεις έχουν ήδη γκρεμιστεί ενώ ο διάσπαρτος μηχανολογικός εξοπλισμός σε μεγάλο βαθμό, όπως και το μεγαλύτερο τμήμα των ιστορικών αρχείων, λεηλατήθηκαν.
Επίδοξοι «επενδυτές» ζήλεψαν την τύχη της Μυκόνου, της Σαντορίνης, της Ίου, και ετοιμάζουν τουριστικά καταλύματα και κατασκευές παντός τύπου στην αδόμητη ως σήμερα πλευρά της Σερίφου. Μαζί με τα υπόλοιπα Κυκλαδονήσια, το νησί των μεταλλείων βρίσκεται πλέον στο όριο μίας καταστροφικής, άναρχης ανάπτυξης κερδοσκοπικών χρήσεων τουρισμού και αναψυχής. Καταστροφικών τόσο για το τοπικό κλίμα, την οικολογία της Σερίφου, το περιβάλλον και το τοπίο όσο και για τα ίχνη της ιστορίας, τα οποία παραμένουν ανεξίτηλα.
Διαθέτοντας την διεθνή και ελληνική εμπειρία της ανάπτυξης ιστορικών τόπων με σεβασμό και μέτρο, προτείνουμε ένα ολοκληρωμένο σενάριο για τη Σέριφο του 21ου αιώνα. Αυτό το οποίο ήδη έχει πετύχει σε δεκάδες ιστορικούς τόπους μεταλλείων, στην Αγγλία, στη Γαλλία, στην Ισπανία, στην Γερμανία, στην Πολωνία, στη Σλοβενία, αλλά και στη δική μας Λαυρεωτική, μπορεί να εφαρμοστεί και να στεριώσει στη Σέριφο. Ένα μοναδικό, νησιώτικο σύμπλεγμα κλειστών και ανοικτών υπαίθριων μουσείων (open-air museum), ένα μεγάλο πάρκο τοπίου (land park), τα οποία θα μπορέσουν να προσελκύσουν και να απορροφήσουν επισκέπτες και ντόπιους, να μετατρέψουν το ιστορικό απόθεμα των εγκαταστάσεων σε πλεονέκτημα για τη Σέριφο, με σεβασμό στο περιβάλλον, στην τοπική κοινωνία, στην ανθρώπινη κλίμακα.
Πιστεύουμε ότι οι τοπικοί φορείς, οι σύλλογοι, οι εθελοντές επιστήμονες του πολιτισμού, της αρχαιολογίας και της αρχιτεκτονικής, τόσο οι κάτοικοι όσο και οι «ξένοι» που αγάπησαν και κατοίκησαν τον τόπο, ο Δήμος Σερίφου, υιοθετώντας ένα ολιστικό βιώσιμο σενάριο για τα μνημεία και το τοπίο, δρομολογούν ένα νέο μέλλον για τη Σέριφο. Ένα σχέδιο το οποίο μπορεί να γίνει πραγματικότητα, αποτελώντας πρότυπο και για άλλα νησιά του αρχιπελάγους.
Η πλήρης μελέτη διαθέσιμη στο διαδίκτυο
Σύμφωνα με την σχετική ανάρτηση του καθηγητή του ΕΜΠ Νίκου Μπελαβίλα, η πλήρης μελέτη βρίσκεται διαθέσιμη ελεύθερα στο διαδίκτυο του Εθνικού Μετσοβίου Πολυτεχνείου και του Δήμου Σερίφου: «Μεταλλεία Σερίφου-Τεκμηρίωση, αποτίμηση και προτάσεις θεσμικής προστασίας, διάσωσης και ανάδειξης των μεταλλευτικών μνημείων και τοπίων» (249 σελ. και Παράρτημα 89 σελ.). Τα αρχεία είναι αναρτημένα στον ιστότοπο του ΕΜΠ (πατήστε ΕΔΩ)
Η μελέτη ανετέθη στο Εργαστήριο Αστικού Περιβάλλοντος / Urban Environment Laboratory της School of Architecture, National Technical University of Athens από τον Δήμος Σερίφου και κατετέθη σε όλες τις αρμόδιες διευθύνσεις του Υπουργείου Πολιτισμού προς έγκριση. Εκπονήθηκε υπό την επιστημονική εποπτεία με τη συμμετοχή των καθηγητών της Σχολής Πολιτικών Μηχανικών ΕΜΠ, Χάρη Γαντέ και Βασίλη Μαρίνου, των αναστηλωτριών αρχιτεκτόνων Δήμητρας Μαυροκορδάτου και Βασιλικής Πουγκακιώτη και της πολεοδόμου Πολίνας Πρέντου, με τη συνδρομή του ιστορικού Γιώργου Δερμάτη. Στο έργο συνέβαλε η ομάδα δυτών της Argo Navis η οποία συμμετείχε στην υποβρύχια τρισδιάστατη αποτύπωση του θεμελίου της Σκάλας Φόρτωσης Μεγάλου Λειβαδιού.
Η μελέτη περιλαμβάνει το Σχέδιο Γενικής Διάταξης (Master Plan) και Οριοθέτησης Αρχαιολογικού Χώρου σε όλη την έκταση της νοτιοδυτικής Σερίφου, την πρόταση σωστικών επεμβάσεων για τα μνημεία όπως και την πλήρη αποτίμηση και αναλυτική πρόταση επεμβάσεων για τη Σκάλα Φόρτωσης Μεγάλου Λειβαδιού. Το Παράρτημα περιλαμβάνει τα δελτία καταγραφής των 33 (τριαντατριών) κηρυγμένων ή μη θέσεων αρχαίων και νεώτερων μνημείων, τα οποία προτείνονται για ενιαία συνολική κήρυξη.
Φωτογραφία: Δημήτρης Βρανάς/facebook