Καθώς ξεκινά για τα καλά η τουριστική περίοδος, στην εκδήλωση που διοργανώσαμε τέθηκαν επί τάπητος τα ζωτικά προβλήματα που συνδέονται με τον υπερτουρισμό και την έλλειψη σχεδιασμού.
Με τη συμμετοχή θεσμικών παραγόντων, δημοσιογράφων, εκπροσώπων της τοπικής κοινωνίας των Κυκλάδων και κοινού, η εκδήλωση που πραγματοποιήθηκε χθες στο Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης έριξε φως στα κρίσιμα ζητήματα που αντιμετωπίζουν τα νησιά. Οι ομιλητές, παρουσία της Προέδρου της Δημοκρατίας Κατερίνας Σακελλαροπούλου, αναφέρθηκαν στην εκτόξευση των τιμών σε όλα τα μέτωπα (ακτοπλοϊκά εισιτήρια, διαμονή, εστίαση), το διαρκώς επεκτεινόμενο βασίλειο της ξαπλώστρας και του beach bar, την κυκλοφοριακή συμφόρηση από την απόβαση των ΙΧ, τις υποδομές που αυξανόμενα αδυνατούν να ανταπεξέλθουν στο τσουνάμι των επισκεπτών και την αδυσώπητη επέκταση του τσιμέντου εις βάρος χωραφιών, βοσκοτόπων και μέχρι πρότινος άθικτης φύσης.
Πρώτο μέρος: οι νησιώτες ανακρίνουν τους πολιτικούς
Στο πρώτο πάνελ της εκδήλωσης, νησιώτες έθεσαν ερωτήματα στη Διονυσία Αυγερινοπούλου, πρόεδρο της Επιτροπής Περιβάλλοντος της Βουλής και βουλευτή Ηλείας, τον Σωκράτη Φάμελλο, πρόεδρο της κοινοβουλευτικής ομάδας του ΣΥΡΙΖΑ, και τον Παναγιώτη Δημόπουλο, καθηγητή Βιολογίας και Οικολογίας στο Πανεπιστήμιο Πατρών και υποψήφιο ευρωβουλευτή του ΠΑΣΟΚ. Ξεκινώντας από το φλέγον ζήτημα του χωροταξικού σχεδιασμού, η δήμαρχος Σίφνου Μαρία Ναδάλη μέσω απομακρυσμένης σύνδεσης εξέφρασε την ανησυχία της για την εξέλιξη της δόμησης στα νησιά στην περίοδο έως ότου ολοκληρωθούν τα υπό κατάρτιση Ειδικά και Τοπικά Πολεοδομικά Σχέδια.
.
Απαντώντας, ο πρόεδρος της κοινοβουλευτικής ομάδας του ΣΥΡΙΖΑ μίλησε για την έλλειψη ειδικού χωροταξικού για τον τουρισμό και ειδικών περιβαλλοντικών μελετών για την προστασία της φύσης (για το δεύτερο, όπως ανέφερε, έχει ήδη καταδικαστεί η Ελλάδα από την ΕΕ). Σύμφωνα με τον Φάμελλο, ο χώρος στις Κυκλάδες, όπως και στην υπόλοιπη χώρα, είναι «αθωράκιστος» και «υπάρχει πολιτική επιλογή της κυβέρνησης να μην έχουμε ρυθμίσεις του χώρου για να εξυπηρετούνται κατά περίπτωση και φωτογραφικά διάφορα συμφέροντα, όπως γίνεται στα νησιά».
Τόνισε ότι «χρειαζόμαστε ένα ειδικό καθεστώς προστασίας μέχρι να γίνει ο σχεδιασμός αλλιώς δεν θα μείνει τίποτα που να θυμίζει Κυκλάδες». Πρότεινε μάλιστα να υπάρξει ευρύτερη συμφωνία των πολιτικών δυνάμεων «για τον περιορισμό της εκτός σχεδίου δόμησης για επαγγελματικές δραστηριότητες πέρα από κάποιο όριο κατάληψης χώρου» μέχρι την ολοκλήρωση των τοπικών πολεοδομικών σχεδίων και των ειδικών περιβαλλοντικών μελετών. «Το αν θα έχουμε 5 ή 10 υπόσκαφα πρέπει να είναι καθορισμένο. Δεν μπορεί να είναι στο χέρι του καθενός να αδειοδοτεί. Τώρα είναι far west. Δεν υπάρχει κανένας κανόνας και καταστρατηγούνται όλα. Ο τουρισμός θέλει κανόνες και σχεδιασμό».
.
Στην ενότητα σχετικά με το αυξανόμενα επείγον ζήτημα της επάρκειας νερού στα νησιά, τον λόγο πήρε ο Φρειδερίκος Κρόσμαν-Νασιόπουλος, πολιτικός μηχανικός από την Αμοργό, ο οποίος ανέδειξε τα υφιστάμενα αδιέξοδα (μείωση βροχοπτώσεων, σαθρό ρυθμιστικό πλαίσιο για τις γεωτρήσεις, ενεργοβόρες αφαλατώσεις, ελλείψεις για τους αγρότες και πριμοδότηση πισινών) και ρώτησε πώς μπορεί να αντιμετωπιστεί αυτή η δυστοπική πραγματικότητα.
Στην απάντησή της, η Αυγερινοπούλου αναφέρθηκε στην ανακοίνωση του πρωθυπουργού αναφορικά με την ενεργοποίηση του Ταμείου Απανθρακοποίησης για τα Νησιά, το οποίο χρηματοδοτείται από τα έσοδα των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα και θα περιλαμβάνει δράσεις όπως τη δημιουργία δεξαμενών πολλαπλών δράσεων, όχι μόνο στην ύδρευση, αλλά και στην κατάσβεση πυρκαγιών. Συμπλήρωσε ακόμη ότι εντός του καλοκαιριού το υπουργείο Περιβάλλοντος θα ανακοινώσει το σχέδιο δράσης για την ύδρευση στα άνυδρα νησιά, ενώ μέσα από τα προγράμματα «Ύδωρ» η κυβέρνηση στοχεύει στη δημιουργία υποδομών και για την άρδευση, αλλά και για άλλου είδους υποδομές με έμφαση στο νησιωτικό χώρο.
Ο Παναγιώτης Δημόπουλος εστίασε στην ανάγκη για συνδυασμένες λύσεις, με υποδομές όπως αφαλάτωση, συντηρήσεις του δικτύου και δράσεις ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης προς τους πολίτες και τους τουρίστες για τη χρήση του νερού.
.
Ο Σωκράτης Φάμελλος αναφέρθηκε σε καλά παραδείγματα αειφόρου διαχείρισης υδάτινων πόρων στις Κυκλάδες, όπως αυτό της Απειράνθου στη Νάξο με την ολοκληρωμένη υδρονομία της, σημειώνοντας όμως ότι τέτοιες πρακτικές τείνουν να εκλείψουν. Ανέδειξε επίσης τα οφέλη από μικρά υδρολογικά έργα για την αντιμετώπιση της υφαλμύρινσης.
Η δήμαρχος Σίφνου έθεσε επίσης το θέμα της διαχείρισης των ογκωδών απορριμμάτων, τα οποία χρόνο με τον χρόνο αυξάνονται λόγω της έντονης οικοδομικής και τουριστικής δραστηριότητας. Ο Δημόπουλος τόνισε ότι η έλλειψη εγκαταστάσεων διαχείρισης απορριμμάτων, τα χαμηλά ποσοστά ανακύκλωσης και τα προβλήματα μεταφοράς έχουν σημαντικές περιβαλλοντικές επιπτώσεις που λειτουργούν συνδυαστικά με τις ανεξέλεγκτες χωματερές και την καύση των απορριμμάτων. Τόνισε δε ότι διαδοχικές κυβερνήσεις έχουν εξαγγείλει σχέδια δράσης για το χρόνιο αυτό πρόβλημα, τα οποία «δεν εφαρμόζονται σχεδόν ποτέ».
Ο Σωκράτης Φάμελλος σημείωσε ότι «οι νησιώτες μεγάλωσαν έχοντας την κυκλικότητα και άρα την αειφορία στη ζωή τους, δεν είχαν απόβλητα γιατί ανακύκλωναν και επαναχρησιμοποιούσαν τα πάντα». Η Ελλάδα, είπε, θα πρέπει νομοθετικά και συνταγματικά να προστατέψει την κυκλικότητα, καθώς είναι το μόνο εργαλείο απέναντι στην κλιματική κρίση – με ειδική μέριμνα για την εφαρμογή της στη νησιωτική Ελλάδα.
Η τελευταία θεματική ενότητα αφορούσε τις δημόσιες υπηρεσίες υγείας στα νησιά. Σύμφωνα με τον Κρόσμαν-Νασιόπουλο, στην Αμοργό υπάρχει μόνο ένας γιατρός για 2.000 άτομα το χειμώνα και 15.000 το καλοκαίρι. Όπως σημείωσε, σε περίπτωση επείγοντος περιστατικού, ο ασθενής πρέπει να περιμένει ταχύπλοο να τον μεταφέρει σε κάποιο μεγαλύτερο νησί ή αν είναι πολύ τυχερός να είναι διαθέσιμο το ένα και μοναδικό ελικόπτερο για όλες τις Κυκλάδες, που βρίσκεται στη Σύρο.
Αναγνωρίζοντας ότι τα οικονομικά κίνητρα είναι απαραίτητα για την αντιμετώπιση του προβλήματος, η Διονυσία Αυγερινοπούλου αναφέρθηκε στην απόφαση που υπέγραψε η κυβέρνηση για διπλασιασμό των μισθών των γιατρών κατά τη θερινή περίοδο, υπογραμμίζοντας συγχρόνως την ανάγκη στήριξης των γιατρών από την τοπική αυτοδιοίκηση. Τέλος, ανέφερε την απόφαση της κυβέρνησης για την ίδρυση σταθμών ΕΚΑΒ στα νησιά ώστε να αντιμετωπιστούν τα προβλήματα της διακομιδής.
Με τη σειρά του ο Σωκράτης Φάμελλος τόνισε ότι δεν υπάρχει άλλη απάντηση στον τομέα της υγείας πέρα από προσλήψεις και πόρους. Κατέληξε ότι υπάρχει ανάγκη για αυξημένες αμοιβές στους γιατρούς συνολικά στην Ελλάδα και πως το θέμα της υγείας είναι εν τέλει πολιτικό ζήτημα, που δεν βρίσκει ανταπόκριση στις σημερινές συνθήκες. Σε παρόμοια γραμμή κινήθηκε και ο Παναγιώτης Δημόπουλος.
.
Με τοποθέτηση που έκανε ο ευρωβουλευτής Πέτρος Κόκκαλης, τόνισε ότι στο Ευρωκοινοβούλιο η πολιτική βούληση είναι προς μια νέα νησιωτική στρατηγική για όλα τα νησιά της Ευρώπης συμπεριλαμβανομένων των δικών μας μέσα από το Ταμείο Συνοχής. Οι ερωτήσεις του κοινού ανέδειξαν το δημογραφικό ζήτημα με το οποίο είναι αντιμέτωπα τα νησιά και την ανάγκη ενδυνάμωσης της τοπικής αυτοδιοίκησης ώστε να μπορεί να προστατεύει πιο αποτελεσματικά τον κάθε τόπο από την αυθαίρετη δόμηση.
.
Δεύτερο μέρος: υπερτουρισμός και διεθνής Τύπος
Στο δεύτερο μέρος της εκδήλωσης, η Νίκη Κιτσαντώνη (New York Times), η Νεκταρία Σταμούλη (Politico Europe) και ο Νταν Χάουντεν (Lighthouse Reports) συζήτησαν με τον Γιάννη Παλαιολόγο για τη ματιά του διεθνούς Τύπου στον υπερτουρισμό στις Κυκλάδες αλλά και τον υπερτουρισμό ως παγκόσμιο φαινόμενο.
.
Η Νίκη Κιτσαντώνη στα ρεπορτάζ της σε νησιά των Κυκλάδων έχει καταγράψει τη δυσαρέσκεια τόσο των ντόπιων όσο και των τουριστών για την κατάληψη των παραλιών από ομπρέλες και ξαπλώστρες. Όπως ανέφερε χθες, της προξένησε εντύπωση το καθεστώς φόβου στη Μύκονο, που έκανε τους κατοίκους ιδιαίτερα απρόθυμους να μιλήσουν επωνύμως.
Η Νεκταρία Σταμούλη εξήγησε πως ο διεθνής Τύπος, έχοντας καλύψει επί σειρά ετών τις αρνητικές επιπτώσεις της οικονομικής κρίσης, στράφηκε μετά το πέρας της στην οικονομική επιτυχία του ελληνικού τουρισμού. Όμως, τα τελευταία χρόνια ασχολείται και με τα προβλήματα που προκαλεί ο υπερτουρισμός στην Ελλάδα και τη νότια Ευρώπη γενικότερα. Η ίδια έχει γράψει στο Politico για τις κακές συνθήκες εργασίας των εποχιακών εργαζομένων αλλά και για το ζήτημα της έλλειψης υποδομών υγείας στα νησιά, που οδηγούν ακόμα και σε αποφεύξιμους θανάτους επισκεπτών.
Από τη μεριά του, ο Νταν Χάουντεν μίλησε για τις ριζικές αλλαγές που παρατηρεί τα τελευταία 20 χρόνια στην Τήνο, όπου έχει σπίτι, τις οποίες αποδίδει κυρίως στη ραγδαία εξάπλωση του Airbnb καθώς η έλλειψη καταλυμάτων στο νησί λειτουργούσε μέχρι προσφάτως ως φρένο στον υπερτουρισμό.
Τρίτο μέρος: Η δόμηση και τα όρια αντοχής
Στο τρίτο και τελευταίο μέρος, ο Τάσος Τέλλογλου συντόνισε τον διαξιφισμό μεταξύ του γενικού διευθυντή της WWF Ελλάδος Δημήτρη Καραβέλλα και του γενικού γραμματέα του Συνδέσμου Ελληνικών Τουριστικών Επιχειρήσεων (ΣΕΤΕ) Γιώργου Βερνίκου.
.
Ο Δημήτρης Καραβέλλας ξεκίνησε λέγοντας πως ο υπερτουρισμός και η ανεξέλεγκτη δόμηση απειλούν τα συγκριτικά πλεονεκτήματα που έχουν οι Κυκλάδες ως τουριστικός προορισμός. «Μιλάμε για τη χήνα που γεννά τα χρυσά αυγά, αλλά την ξεπουπουλιάζουμε», είπε χαρακτηριστικά. Υποστήριξε επίσης πως πρέπει να σταματήσουμε να μιλάμε για την έννοια της βιωσιμότητας, η οποία είναι άπιαστο όνειρο στις σημερινές συνθήκες, και να επικεντρωθούμε στο να μετριάσουμε τη ζημιά και το αρνητικό αποτύπωμα του υπερτουρισμού.
Από τη μεριά του, ο ΓΓ του ΣΕΤΕ ισχυρίστηκε πως «τα θέματα ανάπτυξης και περιβάλλοντος είναι σε μια διαρκή σύγκρουση» και πως δυστυχώς κερδίζει η ανάπτυξη. Ταυτόχρονα τόνισε πως η κοινωνία απαρτίζεται από συγκρουόμενα συμφέροντα και δεν είναι όλοι υπέρ της προστασίας του περιβάλλοντος, γιατί ειδικά οι Έλληνες είναι αρκετά ιδιοτελείς και κοιτάζουν το προσωπικό τους συμφέρον. Μίλησε εγκωμιαστικά για τη δράση και το νομοθετικό έργο του Στέφανου Μάνου και του Νίκου Σηφουνάκη (αμφότεροι παρόντες στην εκδήλωση) υπέρ της προστασίας του τοπίου και της παραδοσιακής αρχιτεκτονικής. Με αφορμή την παρατήρηση αυτή ο Τάσος Τέλλογλου διερωτήθηκε αν τελικά το πρόβλημα μπορεί να λυθεί μόνο από την κεντρική κυβέρνηση, αφού οι θεσμικές παρεμβάσεις του Σηφουνάκη και του Μάνου αποτελούσαν αποφάσεις της κεντρικής διοίκησης και ίσως δεν υπάρχει πλέον αυτό που φανταζόμαστε ως «τοπική κοινωνία» στα νησιά, όπως μπορεί να υπήρχε τη δεκαετία του ‘60.
Ο Καραβέλλας απάντησε πως αυτές οι πρωτοβουλίες μαρτυρούσαν όραμα και πολιτικό θάρρος. «Ειδικά για τις Κυκλάδες θα θέλαμε πολύ να ακούσουμε κάποιον με το πολιτικό θάρρος πως φτάνει πια με το ζήτημα της εκτός σχεδίου δόμησης. Να την καταργήσουμε και να δούμε πώς μπορούμε να προχωρήσουμε», είπε. Στο ερώτημα του Τέλλογλου για τις τοπικές κοινωνίες απάντησε με το θετικό παράδειγμα της θαλάσσιας προστατευόμενης περιοχής στη Γυάρο, μια πρωτοβουλία του WWF Ελλάς για την οποία έχουμε γράψει αναλυτικά. Για να θεσπιστεί η προστατευόμενη περιοχή στη Γυάρο, δημιουργήθηκε μια Επιτροπή Συνδιαχείρισης με τη συμμετοχή όλων των τοπικών φορέων από τη Σύρο και την Άνδρο, με μια διαδικασία διαβούλευσης που διήρκησε τρία χρόνια αλλά απέφερε καρπούς.
Ο Βερνίκος απάντησε πως «τα μικρά νησιά χωρίς τον τουρισμό θα είχαν ερημώσει. Το νότιο Αιγαίο είναι η μόνη περιοχή στην Ελλάδα που από το 2011 μέχρι το 2021 παρουσίασε αύξηση του πληθυσμού, και δεν είναι τυχαίο. Θα σας σοκάρω αν σας πω ότι ο τουρισμός είναι ευλογία· ο υπερτουρισμός είναι πάθηση». Ανέφερε επίσης πως η κατάργηση της εκτός σχεδίου δόμησης είναι προς το συμφέρον των μεγάλων επιχειρηματιών, οι οποίοι μπορούν να αναπτύξουν τουριστική δραστηριότητα στο πλαίσιο σχεδίων ολοκληρωμένης τουριστικής ανάπτυξης, και εις βάρος των μικρών, που μπορεί να επένδυσαν σε ένα οικόπεδο λίγων στρεμμάτων και δεν θα μπορούν να το χτίσουν.
Ο ΓΓ του ΣΕΤΕ, τέλος, υποστήριξε ότι «κανένα σημείο της Ελλάδας δεν ξεπερνάει τους όρους της Φέρουσας Ικανότητας», η οποία παραμένει μία έννοια που δεν έχει οριστεί αντικειμενικά και εισήχθη σαν έννοια μόλις το 2020-22. (Ο δικαστής του ΣτΕ Μιχάλης Δεκλερής την εισήγαγε από την δεκαετία του 1990, τον διόρθωσε ο Τάσος Τέλλογλου).
Στην εκδήλωση παρέστησαν (εκτός των προαναφερθέντων) η πρώην Ευρωπαία επίτροπος Μαρία Δαμανάκη, η πρώην υπουργός και Ευρωπαία Επίτροπος Άννα Διαμαντοπούλου, ο καθηγητής Συνταγματικού Δικαίου Νίκος Αλιβιζάτος, ο πρώην υπουργός Στέργιος Πιτσιόρλας και πολλά επιφανή μέλη της επιχειρηματικής και της ακαδημαϊκής κοινότητας.
Διαβάστε σχετικά:
Πηγή: sustainablecyclades.gr