Ο Υπουργός Περιβάλλοντος και Ενέργειας, Σταύρος Παπασταύρου, παρουσίασε τις κυβερνητικές πρωτοβουλίες για τη διαχείριση του νερού, στο πλαίσιο της επετειακής εκδήλωσης για τα 100 χρόνια της ΕΥΔΑΠ.
Στην ομιλία του, ο Υπουργός τόνισε τη σημασία του νερού ως δημόσιου αγαθού και εθνικού κεφαλαίου, υπογραμμίζοντας την ανάγκη για βιώσιμη και ορθολογική διαχείριση των υδάτινων πόρων. Αναφέρθηκε στις προκλήσεις που αντιμετωπίζει η χώρα λόγω της κλιματικής κρίσης και της άνισης κατανομής των υδάτων, καθώς και στην ανάγκη για ενίσχυση της διακυβέρνησης του νερού με διαφάνεια, επιστημονική τεκμηρίωση και συνεργασία με την τοπική αυτοδιοίκηση.
Από την πλευρά του, το Υπουργείο Εσωτερικών προχωρά σε κωδικοποίηση και βελτίωση της νομοθεσίας, με στόχο την εξυγίανση των 110 Δημοσίων Επιχειρήσεων Ύδρευσης και Αποχέτευσης (ΔΕΥΑ) της χώρας που δεν απορροφώνται από ΕΥΔΑΠ/ΕΥΑΘ.
Αποτελεί ένα βήμα οικονομικού και οργανωτικού νοικοκυρέματος, με έλεγχο και ισοσκελισμένο προϋπολογισμό, απλοποίηση κανονισμού ίδρυσης και λειτουργίας, ανάμεσα στα άλλα.
“Βρισκόμαστε σε πλήρη συντονισμό με το Υπουργείο Ναυτιλίας και Νησιωτικής Πολιτικής. Συνολικά,151 έργα με π/υ άνω των 320 εκ. € υλοποιούνται ήδη σε περισσότερα από 40 νησιά για βελτίωση ύδρευσης και αποχέτευσης” ανέφερε ο υπ. Περιβάλλοντος και Ενέργειας.
Αναλυτικά η ομιλία:
Αξιότιμε κύριε Πρωθυπουργέ, κύριοι Υπουργοί, Περιφερειάρχη, Δήμαρχε,
Κύριε Πρόεδρε, Διευθύνοντα Σύμβουλε, μέλη της Διοίκησης και εργαζόμενοι της ΕΥΔΑΠ, Κυρίες και κύριοι,
Με ιδιαίτερη χαρά συμμετέχουμε όλοι σήμερα στη γιορτή για τη συμπλήρωση ενός αιώνα λειτουργίας της ΕΥΔΑΠ. Ενός αιώνα παροχής καθαρού, ποιοτικού νερού στην Αττική, του ποιοτικότερου στην Ευρώπη, ενός αιώνα έργων αποχέτευσης που άλλαξαν την εικόνα της πρωτεύουσας για πάντα.
Είμαστε εδώ να μιλήσουμε για την ιστορία. Να μιλήσουμε όμως και για το γεμάτο προκλήσεις μέλλον.
Με τους εργαζόμενους της ΕΥΔΑΠ να αποτελούν, διαχρονικά, τον σταθερό και ακούραστο πυλώνα της. Με αφοσίωση, με αίσθηση καθήκοντος για την υπηρεσία κοινής ωφέλειας που προσφέρουν σε όλες εμάς, νύχτα μέρα, 365 μέρες τον χρόνο και επαγγελματισμό, εξασφαλίζουν καθημερινά το πολυτιμότερο αγαθό για όλους μας.
Με τον σημερινό εορτασμό, και στο πλαίσιο της συζήτησης για το μείζον ζήτημα της λειψυδρίας και της κλιματικής αλλαγής που την επιτείνει, θα ήθελα να παρουσιάσω τα μέτρα που λαμβάνουμε για τη διασφάλιση της Αττικής.
Το νερό είναι το ύψιστο δημόσιο αγαθό και η αδιάκοπη παροχή του αποτελεί βασική προτεραιότητα της Κυβέρνησης.
Διαβάζοντας για την ιστορία της ΕΥΔΑΠ, μου εντυπώθηκε μία χαρακτηριστική έκφραση: ότι καμία ιστορία μεγάλης πόλης δεν μπορεί να θεωρηθεί αξιόπιστη, χωρίς το νερό να αποτελεί βασικό άξονα αναφοράς.
Στο επίκεντρο, λοιπόν, αυτού του αιώνα της ΕΥΔΑΠ, βρισκόταν πάντα η θωράκιση της Αττικής.
Γιατί η λειψυδρία για την Αττική δυστυχώς δεν είναι ένα καινούργιο φαινόμενο.
Η Αττική έχει αντιμετωπίσει ξανά περιόδους λειψυδρίας.
Όπως φαίνεται στο διάγραμμα, τα διαχρονικά αποθέματα ταμιευτήρων, τα τελευταία 40 χρόνια, γνωρίζουν κύκλους ανόδου και ύφεσης. Σήμερα βρισκόμαστε σε ένα από τα πιο χαμηλά σημεία αποθεμάτων νερού, γεγονός που αποδεικνύουν τα υδρολογικά δεδομένα.
Στην ιστορία μας, τα τελευταία 100 χρόνια, σε κάθε γενιά, αναλαμβάνεται πρωτοβουλία για την εκπόνηση ενός μεγάλου, οραματικού έργου, προκειμένου να θωρακιστεί η παροχή νερού στην Αττική.
Από το 1926 και την έναρξη εργασιών κατασκευής του Φράγματος Μαραθώνα, του “μεγαλύτερου υδραυλικού έργου των Βαλκανίων”, που ολοκληρώθηκε το 1929 επί Ελευθερίου Βενιζέλου….
Μέχρι την εκκίνηση αξιοποίησης της Λίμνης Υλίκης επί Κωνσταντίνου Καραμανλή το 1956, που λόγω της χαμηλής υψομετρικής της θέσης, χρησιμοποιούνται αντλιοστάσια για την άντληση του νερού.
Και από τα εγκαίνια της κατασκευής της τεχνητής Λίμνης Μόρνου το 1979…
Μέχρι τη μελέτη επί Κωσταντίνου Μητσοτάκη το 1990, που οδήγησε στο μεγάλο Έργο του Ευήνου.
Και θυμόμαστε όλοι ότι ήταν ο αείμνηστος Κωνσταντίνος Μητσοτάκης που είχε κληθεί τότε να αντιμετωπίσει τη μεγαλύτερη κρίση λειψυδρίας που έχει γνωρίσει η χώρα μας.
Η Σήραγγα Ευήνου-Μόρνου είναι ένα υδροδοτικό έργο που έδωσε ανάσα στην Αττική για τις επόμενες δεκαετίες.
Σήμερα, όμως, όπως όλοι γνωρίζουμε και έχουμε βιώσει ειδικά στη χώρα μας, οι κλιματολογικές συνθήκες δεν είναι ίδιες όπως στο παρελθόν.
Τόσο παγκοσμίως, όσο και στην Ευρώπη, και ακόμη ειδικότερα στη Μεσόγειο, η κλιματική αλλαγή εντείνει την λειψυδρία.
Η Ελλάδα είναι 19η στον κόσμο σε κίνδυνο λειψυδρίας. Η χώρα μας, όπως και οι υπόλοιπες μεσογειακές, περιλαμβάνεται στις χώρες που προβλέπεται πως θα αντιμετωπίσουν ιδιαίτερα προβλήματα σχετικά με το νερό στο μέλλον.
Η ευρύτερη περιοχή της χώρας μας είναι από τις πιο ευάλωτες και άμεσα επηρεαζόμενες από την κλιματική κρίση παγκοσμίως.
Η κλιματική αλλαγή έχει εντείνει τους ρυθμούς μείωσης αποθεμάτων νερού.
Μέχρι το 2021 τα αποθέματα στους ταμιευτήρες ήταν σταθερά, στο 1,1 δις κυβικά μέτρα. Δεν μειώνονταν.
Από το 2022, η μείωση των αποθεμάτων αγγίζει τα περίπου 250 εκατ. κυβικά μέτρα ανά έτος.
Επιπλέον, σημειώνεται μείωση των βροχοπτώσεων κατά περίπου 25%, αύξηση της ετήσιας εξάτμισης κατά περίπου 15% και αύξηση της κατανάλωσης κατά περίπου 6%.
Όλα αυτά τα στοιχεία, συντείνουν στο ότι η Ελλάδα θα αντιμετωπίσει, μετά την Κύπρο, το υψηλότερο υδατικό στρες στη νότια Ευρώπη.
Ως υδατικό στρες, εννοούμε το ποσοστό του διαθέσιμου νερού μιας περιοχής που απαιτείται για να καλυφθεί η ζήτηση – στη χώρα μας αυτό φτάνει το 70%.
Η Αττική και η Θεσσαλονίκη, αντιπροσωπεύοντας πάνω από τον μισό πληθυσμό της χώρας σε κατανάλωση πόσιμου νερού, βρίσκονται στο επίκεντρο.
Ήδη από το 2023, η Κυβέρνηση είχε προβεί σε άμεσες ενέργειες για την αντιμετώπιση αυτού του προβλήματος. Κάποιες από αυτές τις είχε ανακοινώσει και ο προκάτοχός μου, ο Θοδωρής Σκυλακάκης έναν χρόνο πριν. Ενδεικτικά:
- Ιδρύσαμε τη Ρυθμιστική Αρχή Αποβλήτων Ενέργειας και Υδάτων για τον έλεγχο των παρόχων υπηρεσιών ύδατος, για πρώτη φορά στη χώρα μας.
- Επικαιροποιήσαμε τα Σχέδια Διαχείρισης Λεκανών Απορροής Ποταμών και τα Σχέδια Διαχείρισης Κινδύνων Πλημμύρας.
- Εκδώσαμε την ΚΥΑ Κοστολόγησης Τιμολόγησης Υπηρεσιών Ύδατος, τη μεθοδολογία για να γίνεται σωστά η κοστολόγηση, η τιμολόγηση και η ανάκτηση κόστους.
- Εξασφαλίσαμε πόρους από το Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας, το Τομεακό Πρόγραμμα Ανάπτυξης του Υπουργείου, το Ταμείο Απανθρακοποίησης Νησιών και το Πράσινο Ταμείο.
- Θεσπίσαμε την υποχρέωση των παρόχων να καταθέτουν ποσοτικά στοιχεία ύδρευσης και τιμολόγησης σε πληροφοριακό σύστημα, καθώς και της αξιολόγησής τους, ενώ προβλέπεται ρητά η υποχρέωση σύνταξης masterplan και επιβεβαίωσης της διαχειριστικής τους επάρκειας. Ήδη, έχουν κατατεθεί 35 masterplans εταιρειών.
Και από τα πιο σημαντικά είχαν ανακοινωθεί και ολοκληρώνονται το 2026, είναι η μελέτη που κάνει η Ακαδημία Αθηνών σε συνεργασία με τα μεγαλύτερα ευρωπαϊκά πανεπιστήμια και ινστιτούτα για τη δημιουργία ακριβέστερων προγνωστικών κλιματικών μοντέλων.
- Θα επιτρέψει 10 φορές ακριβέστερη γεωγραφικά πρόγνωση των βασικών κλιματικών & υδρολογικών μεταβλητών τα επόμενα 30 χρόνια.
- Έχουμε παραλάβει τις πρώτες επιστημονικές αναλύσεις και επιβεβαιώνουν τα υδρολογικά στοιχεία, που δείχνουν ότι η λειψυδρία παραμένει και εντείνεται.
Διανύουμε, μάλιστα, το δεύτερο πιο σημαντικό επεισόδιο έμμονης ξηρασίας των τελευταίων δεκαετιών.
Κυρίες και κύριοι, είναι, λοιπόν, η ώρα των πράξεων. Όλες οι υδρολογικές μετρήσεις δείχνουν ότι δεν μπορούμε να περιμένουμε άλλο. Υλοποιούμε άμεσα 7 άξονες στρατηγικής δράσης, που εναρμονίζονται με τις ευρωπαϊκές μας δεσμεύσεις.
Πρόκειται για μέτρα που θωρακίζουν την ύδρευση για άνω του 50% του πληθυσμού της χώρας και οργανώνουν το τοπίο διαχείρισης νερού.
Όπως και στις πολεοδομίες, όπως και στις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειες, όπως και στο Θαλάσσιο Χωροταξικό, η μεγάλη πρόκληση της χώρας μας είναι η σωστή και με επιστημονικά κριτήρια οργάνωση.
Το μεγάλο έργο της γενιάς μας είναι ο Εύρυτος: η μερική Εκτροπή Κρικελιώτη και Καρπενησιώτη προς τον Εύηνο.
Το έργο αυτό συμβολίζει την καλή, ανεμπόδιστη ροή [Εὖ + ῥέω] και θα θωρακίσει την Αττική για τα επόμενα 30 χρόνια.
Εκτιμάται ότι η ολοκλήρωση του Έργου «Εύρυτος» θα πραγματοποιηθεί στο πρώτο εξάμηνο 2029 – σε περίπου 4 έτη από σήμερα – και 100 χρόνια μετά την ολοκλήρωση του φράγματος του Μαραθώνα.
Και είναι το έργο της Κυβέρνησης του Κυριάκου Μητσοτάκη, που προστίθεται σε αυτή τη σκυταλοδρομία εμβληματικών έργων των τελευταίων 100 ετών.
Ταυτόχρονα, η ΕΥΔΑΠ τρέχει βραχυπρόθεσμες δράσεις, με στόχο την άμεση υδροδοτική θωράκιση της Αττικής:
Μεταξύ άλλων, αξιοποιεί και ενεργοποιεί γεωτρήσεις σε Μαυροσουβάλα, Ούγγρους και Βοιωτικό Κηφισό με συνολική συνεισφορά περίπου 150 εκατ. κυβικά μέτρα νερού τον χρόνο, μόλις ολοκληρωθούν.
Όμως, δεν εφησυχάζουμε. Πέρα από τα άμεσα, βραχυπρόθεσμα έργα που τρέχει η ΕΥΔΑΠ και το μακροπρόθεσμο έργο του Εύρυτου, σε περίπτωση που χρειαστεί, ωριμάζουμε μεσοπρόθεσμα και δύο σημαντικά έργα:
Α. το έργο αγωγού ανύψωσης νερού στο Εξωτερικό Υδροδοτικό Σύστημα (ΕΥΣ) για διασύνδεση με αφαλάτωση και
Β. τη χερσαία Αφαλάτωση: 87,5 εκ. κ.μ./έτος.
Παράλληλα, προβλέπεται η Γεωγραφική Επέκταση της ΕΥΔΑΠ και της ΕΥΑΘ.
Δημιουργούμε 2 ισχυρούς πυλώνες σε Αττική & Θεσσαλονίκη με υποχρεωτική απορρόφηση παρόχων ύδρευσης & αποχέτευσης.
Ταυτόχρονα, προχωρούμε σε μία σημαντική μεταρρύθμιση: την επέκταση της αρμοδιότητας ΕΥΔΑΠ και ΕΥΑΘ στην άρδευση στη γεωγραφική περιοχή της αρμοδιότητάς τους.
Αποτελεί ένα μεταρρυθμιστικό πρώτο βήμα στο νοικοκύρεμα 750 παρόχων σε ένα κατακερματισμένο τοπίο.
Για να μπορέσουν οι πυλώνες αυτοί να είναι ισχυροί, χρειάζονται θεσμικές ενισχύσεις που περιλαμβάνουν:
- Εκσυγχρονισμό διατάξεων ΕΥΔΑΠ και ΕΥΑΘ, κάποιες από τις οποίες ισχύουν αμετάβλητες από το 1980.
Είναι προφανές ότι ο τρόπος λειτουργίας των εταιρειών αυτών, που έχουν τόσο σημαντικό ρόλο στη διασφάλιση του νερού, δεν μπορεί 45 χρόνια να παραμένουν ίδιες. Πρέπει να εκσυγχρονιστούν.
- Εργασιακές και μισθολογικές ευελιξίες, που θα ξεκλειδώσουν τη δυναμική των εταιρειών αυτών, θα προσελκύσουν νέα στελέχη και θα δώσουν τη δυνατότητα στην ΕΥΔΑΠ να εφαρμόσει πλήρως ένα φιλόδοξο επενδυτικό σχέδιο 2,5 δις.
Ταυτόχρονα, είναι απαραίτητος ο θεσμικός εκσυγχρονισμός διατάξεων και ρυθμιστικού πλαισίου ώστε να επιτρέψει την ταχεία εφαρμογή μέτρων.
Όπως η ενδυνάμωση του ρόλου της Ρ.Α.Α.Ε.Υ. και η ενεργοποίηση της διαδικασίας κατεπείγουσας ανάγκης.
Από την πλευρά του, το Υπουργείο Εσωτερικών προχωρά σε κωδικοποίηση και βελτίωση της νομοθεσίας, με στόχο την εξυγίανση των 110 Δημοσίων Επιχειρήσεων Ύδρευσης και Αποχέτευσης (ΔΕΥΑ) της χώρας που δεν απορροφώνται από ΕΥΔΑΠ/ΕΥΑΘ.
Αποτελεί ένα βήμα οικονομικού και οργανωτικού νοικοκυρέματος, με έλεγχο και ισοσκελισμένο προϋπολογισμό, απλοποίηση κανονισμού ίδρυσης και λειτουργίας, ανάμεσα στα άλλα.
Και φυσικά, άμεσα προβλήματα ύδρευσης αντιμετωπίζουν και τα νησιά μας, γι’ αυτό και βρισκόμαστε σε πλήρη συντονισμό με το Υπουργείο Ναυτιλίας και Νησιωτικής Πολιτικής.
Συνολικά,151 έργα με π/υ άνω των 320 εκ. € υλοποιούνται ήδη σε περισσότερα από 40 νησιά για βελτίωση ύδρευσης και αποχέτευσης.
Από το μεγάλο έργο της Χρυσηίδας στην Κέρκυρα ως την ύδρευση του Ηρακλείου, από την αφαλάτωση στο Καστελόριζο ως τις δύο αφαλατώσεις στην Αμοργό, το Υπουργείο στηρίζει με άμεσα έργα τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν τα νησιά μας.
Αναγνωρίζουμε, όμως, τις απαιτήσεις μίας συνολικής μεταρρύθμισης στη διαχείριση νερού, καθώς η χώρα μας διαθέτει 740 διαφορετικούς οργανισμούς παρόχους νερού, που οδηγούν ξεκάθαρα σε μία μη αποτελεσματική διαχείριση του νερού, ενώ οι απώλειες φτάνουν 50% – την ώρα που στη Σιγκαπούρη και το Ισραήλ κάθε σταγόνα χρησιμοποιείται 3 φορές.
Για τον λόγο αυτό, εξασφαλίσαμε Τεχνική Βοήθεια από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή για τους παρόχους νερού στη χώρα μας, με στόχο την:
- Αποτύπωση και αξιολόγησή τους.
- Την αναδιοργάνωση και βελτίωση ποιότητας υπηρεσιών τους.
- Και τη διασφάλιση οικονομικής βιωσιμότητάς τους.
Με τον τρόπο αυτό, συνεχίζουμε το μεταρρυθμιστικό μας έργο, νοικοκυρεύουμε το τοπίο διαχείρισης νερού ύδρευσης και άρδευσης το οποίο σήμερα είναι κατακερματισμένο.
Κλείνοντας,
Θα ήθελα να ευχαριστήσω την ΕΥΔΑΠ και τα στελέχη της που για έναν αιώνα μας εξασφαλίζουν άριστη ποιότητα νερού και διαφυλάσσουν το πολύτιμο αυτό δημόσιο αγαθό.
Εύχομαι τα επόμενα 100 χρόνια να συνεχίσετε να εξελίσσεστε, να καινοτομείτε, να προσφέρετε στους πολίτες και την πατρίδα μας, με το ίδιο ήθος, επαγγελματισμό και αφοσίωση.
Σας ευχαριστώ πολύ.