Σαν σήμερα 10 Οκτωβρίου 1964 εγκαινιάζεται στη Σύμη η πρώτη εγκατάσταση αφαλάτωσης θαλασσινού νερού στην Ελλάδα, στην μεγάλη πλατεία του Γιαλού.
Στο δελτίο καταγραφής της Ομάδας ΒΙ.Δ.Α. με τίτλο “Ηλιακή αφαλάτωση του νερού στη Σύμη” διαβάζουμε τα εξής (μεταφράζοντας από την αγγλική γλώσσα):
“Μια ηλιακή μονάδα απόσταξης που λέγεται ότι είναι η πρώτη του είδους της άρχισε να λειτουργεί στο μικρό ελληνικό νησί της Σύμης, 25 μίλια από τη Ρόδο. Την παραχώρησαν οι προτεσταντικές και ορθόδοξες εκκλησίες του Εθνικού Συμβουλίου των Εκκλησιών του Χριστού στην Αγγλία και τις Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής.
Αποστάζοντας γλυκό νερό από τη θάλασσα, η ηλιακή μονάδα παρέχει στους 3.000 κατοίκους της σύμης το 1964 για πρώτη φορά μια σίγουρη και σταθερή παροχή γλυκού νερού όλο το χρόνο. Στο παρελθόν, το μόνο διαθέσιμο γλυκό νερό κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού συλλέγονταν κατά τη διάρκεια του χειμώνα και αποθηκευόταν υπόγεια. Αυτό ανερχόταν σε περίπου ένα γαλόνι ανά άτομο την ημέρα για όλες τις χρήσεις.
Τμήμα από τον χάρτη της Σύμης που αποτυπώνει το σημείο εγκατάστασης της αφαλάτωσης [Πηγή: Ομάδα ΒΙ.Δ.Α.]
Το πρώτο νερό αντλήθηκε επίσημα από τη μονάδα στις χθες (10/10/1964) από τον Έλληνα υπουργό βιομηχανίας κ. Ι. Ζίγδη. Το εθνικό συμβούλιο των εκκλησιών εκπροσωπήθηκε από τον κ. Sydney gamble, τον πρόεδρο της εκτελεστικής του επιτροπής. Το εργοστάσιο ευλογήθηκε από τον Ορθόδοξο Μητροπολίτη και Αρχιεπίσκοπο Ρόδου, σεβασμιότατο Σπυρίδωνα.
Το νησί της Σύμης ήταν κάποτε πολύ σημαντικό κέντρο της σπογγαλιείας. Παρά την εξαιρετική ομορφιά της, η Σύμη είναι πολύ άνυδρη. Οι μεγάλες ξηρασίες κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού έχουν προκαλέσει στο παρελθόν πολλές δυσκολίες στις μικρές παράκτιες κοινότητες του νησιού”.
Υπάρχει καταχωρημένη και μια μαγνητοσκόπηση χωρίς ήχο από τα εγκαίνια της μονάδας:
Ηρακλής Φασουράκης, ΗΛΙΑΚΗ ΑΦΑΛΑΤΩΣΗ ΤΟΥ ΝΕΡΟΥ ΣΤΗ ΣΥΜΗ, στο Βακαλοπούλου Μ., Δανιήλ Μ., Λαμπρόπουλος Χ., Φασουράκης Η. (επιμ.), 2017, Βιομηχανικά Δελτία Απογραφής (www.vidarchives.gr/reports/2024_03_2877).
.
Πάτμος: Η μεγαλύτερη μονάδα αφαλάτωσης της εποχής με επιφάνεια συλλεκτών 8000 τ.μ.
Ένα ακόμα δελτίο καταγραφής της Ομάδας ΒΙ.Δ.Α. αφορά την πρώτη ηλιακή αφαλάτωση της Πάτμου. Το δελτίο καταγραφής αναφέρει:
“Κατά το διάστημα 1964 – 1973, εγκαταστάσεις για ηλιακή αφαλάτωση (ηλιόθερμα) κατασκευάστηκαν στη Σύμη, Νίσυρο, Πάτμο, Καστελόριζο, Αίγινα, κλπ. Η μεγαλύτερη μονάδα κατασκευάστηκε στην Πάτμο με επιφάνεια συλλεκτών 8000 τ.μ. “Η τεχνική που χρησιµοποιείται για την χρήση της ηλιακής ενέργειας στην αφαλάτωση, βασίζεται στην αρχή του θερµοκηπίου. Οι εγκαταστάσεις αυτές έχουν ελάχιστο ή µηδενικό κόστος λειτουργίας εφόσον δεν χρησιµοποιούν κανενός είδους καύσιµο και ως εκ τούτου δεν ρυπαίνουν καθόλου το περιβάλλον: οι ακτίνες του ήλιου διέρχονται µέσα από µια διαφανή οροφή και θερµαίνουν το θαλασσινό νερό που βρίσκεται στον πυθµένα. Αυτό εξατµίζεται 15 και ανεβαίνει στην οροφή που είναι κεκλιμένη, οπότε συµπυκνώνεται πάλι και συλλέγεται ως προϊόν από κατάλληλη διάταξη. Η µέγιστη θερµοκρασία ενός τέτοιου θερµοκηπίου φτάνει περίπου τους 45ο – 55ο το καλοκαίρι.
Oι εγκαταστάσεις αφαλατώσεως της θαλάσσης στο χωριό Πέρδικα [Φωτο.1964, Αρχείο κου Γ. Καρύδη]
Το µοναδικό κόστος είναι αυτό των υλικών κατασκευής και ως εκ τούτου θα πρέπει να αναζητηθούν σχετικώς φτηνά υλικά κατασκευής. Βέβαια, η απόδοση τέτοιων εγκαταστάσεων είναι χαµηλή, περίπου 3,5 λίτρα καθαρό νερό ανά m2 εδάφους, και µάλιστα νερό όχι απαλλαγµένο από µικροοργανισµούς, πράγµα που σηµαίνει ότι χρειάζεται και περαιτέρω επεξεργασία.” (Π. Καραχάλιου, Τεχνολογίες αφαλάτωσης και προοπτικές εφαρμογής στον ελληνικό χώρο , Μεταπτυχιακή εργασία, Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο, 2010).
Μετά την εγκατάσταση μονάδας αφαλάτωσης στη Σύμη ήρθε η σειρά της Αίγινας να αποκτήσει τη δική της. Και στα δύο νησιά η μονάδα λειτουργούσε με την ενέργεια του ήλιου, και στις δύο περιπτώσεις ο δωρητής ήταν ανώνυμος. Ο άνθρωπος αυτός είχε δείξει ενδιαφέρον για τη δημιουργία ηλιακών μονάδων αφαλατώσεως, με την ελπίδα να βρεθεί έτσι ένας αποτελεσματικός τρόπος αντιμετωπίσεως της λειψυδρίας σε πολλά νησιά και χωριά όλου του κόσμου.
Η πραγματοποίηση του όλου έργου στην Αίγινα έγινε υπό την αιγίδα της Παγκοσμίου Εκκλησιαστικής Υπηρεσίας που έχει την έδρα της στη Νέα Υόρκη (Church World Service, National Council of Churches, 475 Riverside Drive, New York).
Τμήμα από τον χάρτη της Πάτμου που αποτυπώνει το σημείο εγκατάστασης της αφαλάτωσης [Πηγή: Ομάδα ΒΙ.Δ.Α.]
Μετά από μια δοκιμαστική περίοδο, οι εγκαταστάσεις της Αίγινας και της Σύμης επρόκειτο να δοθούν από την Παγκόσμιο Εκκλησιαστική Υπηρεσία (που αποτελεί κλάδο του Παγκοσμίου Συμβουλίου Εκκλησιών) στους κατοίκους των νησιών αυτών. Όπως η μονάδα της Σύμης έτσι και αυτή της Αίγινας κατασκευάσθηκε από Έλληνες με τη βοήθεια Αμερικανού μηχανικού (του κ. Ρέη Εξτρομ της εταιρίας Ακου-Σολ, από τη Μινεζότα). Τον κύριο Έξτρομ βοήθησαν και άνδρες από τη Σύμη, που είχαν αποκτήσει πολύτιμη πείρα κατά την ανέγερση των εκεί εγκαταστάσεων αφαλάτωσης”.
Ηρακλής Φασουράκης, EΓΚΑΤΑΣΤΑΣΕΙΣ ΑΦΑΛΑΤΩΣΕΩΣ ΤΗΣ ΘΑΛΑΣΣΗΣ ΣΤΟ ΧΩΡΙΟ ΠΕΡΔΙΚΑ, στο Βακαλοπούλου Μ., Δανιήλ Μ., Λαμπρόπουλος Χ., Φασουράκης Η. (επιμ.), 2017, Βιομηχανικά Δελτία Απογραφής (www.vidarchives.gr/reports/2024_03_2876).
Πηγή: ΟΜΑΔΑ ΒΙ.Δ.Α.
Κεντρική φωτογραφία: Στιγμιότυπο από το μανητοσκοπημένο υλικό των εγκαινίων της αφαλάτωσης στην Σύμη, ΣΥΜΗ 1964 – Ηλιακή Αφαλάτωση του Νερού απο IQ Rodos