Αναστασία Μήλιου: Η περίπτωση του ζιφιού αναδεικνύει την αναγκαιότητα του Καταφυγίου Θαλάσσιας Ζωής Αιγαίου

Ευαγγελία Φραντζόγλου

απο Cyclades Open

Η Αναστασία Μήλιου υδροβιολόγος, υποψήφια διδάκτωρ στην αλιευτική διαχείριση, πρέσβειρα της Ελλάδας στην Ε.Ε. σε θέματα αειφόρου θαλάσσιας πολιτικής και διευθύντρια έρευνας του Ινστιτούτου Θαλασσίων Ερευνών ΑΡΧΙΠΕΛΑΓΟΣ μίλησε στο Cyclades Open και στην Ευαγγελία Φραντζόγλου με αφορμή τον ζιφιό που εκβράστηκε στον Άλιμο τις προηγούμενες μέρες, για τη γενικότερη αντιμετώπιση του θέματος προστασίας των θαλασσίων θηλαστικών στη χώρα μας από πλευρά πολιτείας, αλλά και πολιτών.

Εκβρασμός Ζιφιού στον Σαρωνικό – Ο απόηχος του περιστατικού

Μας συγκίνησε όλους πολύ. Κάποιους μας πόνεσε αρκετά και μερικούς μας ευαισθητοποίησε ακόμα περισσότερο για τη μάχη που δίνουν τα σπάνια αυτά πλάσματα να παραμείνουν ζωντανά στις ελληνικές θάλασσες.
Η περιπέτεια του μικρού ζιφιού, που ξεβράστηκε, αρχικά, στον Άλιμο Αττικής και στη συνέχεια στη Σαλαμίνα, προβλήθηκε ιδιαίτερα στους τηλεοπτικούς σταθμούς και τα social media ως ένα όχι και τόσο συχνό περιστατικό και με μπόλικη χολιγουντιανή λάμψη – είχε αγωνία, ένταση, ρομαντικές ερμηνείες, συνωστισμό ανθρώπων γύρω από το σπάνιο ζώο, τραγούδια, φωτογραφίσεις ακόμα και happy end.

 Όμως τα όσα παρουσιάστηκαν τις προηγούμενες μέρες δεν έχουν καμία σχέση με την πραγματική εικόνα, εκτός ίσως του ότι – άθελα – αναδείχθηκε η ανυπαρξία του κρατικού μηχανισμού στην προστασία των σπάνιων θαλάσσιων θηλαστικών.

Η αλήθεια είναι διαφορετική. Ανάλογα περιστατικά είναι συχνά ενώ, όπως όλα δείχνουν, ο συγκεκριμένος νεαρός ζιφιός έχει ελάχιστες πιθανότητες για happy end. 

 «Κάθε μήνα έχουμε δεκάδες περιστατικά με εκβρασμούς τραυματισμένων θαλάσσιων ζώων στις ελληνικές θάλασσες. Απλώς η συγκεκριμένη περίπτωση προβλήθηκε πολύ επειδή έγινε στις ακτές του Σαρωνικού» μου λέει η υδροβιολόγος, υποψήφια διδάκτωρ στην αλιευτική διαχείριση, πρέσβειρα της Ελλάδας στην Ε.Ε. σε θέματα αειφόρου θαλάσσιας πολιτικής και διευθύντρια έρευνας του Ινστιτούτου Θαλασσίων Ερευνών ΑΡΧΙΠΕΛΑΓΟΣ  Αναστασία Μήλιου.

«Και ο συγκεκριμένος ζιφιός, αυτό το κακόμοιρο ζώο, έγινε τελικά πρωταγωνιστής σε ένα παιχνίδι επικοινωνιακών εντυπώσεων με πολλά λάθη, αφού δεν υπήρχε καμία υποδομή ούτε αναγκαίος εξοπλισμός περίθαλψης αλλά ούτε και σωστά εκπαιδευμένοι φροντιστές. Εκτός όλων αυτών το άρρωστο ζώο είχε να αντιμετωπίσει και τεράστια όχληση από την ανθρώπινη παρουσία.

Ο ζιφιός είναι ένα κητώδες το οποίο καταγράφουμε σε πολλές περιοχές των ελληνικών θαλασσών, σε απότομα νερά, τάφρους, ρήγματα και δεν τον βλέπουμε να προσεγγίσει τους ανθρώπους. Η ανθρώπινη όχληση, η φασαρία προκαλεί σε ένα ζώο που δεν έχει έρθει ποτέ σε επαφή με τον άνθρωπο έντονο στρες και αυτό δεν είναι αστείο ή αμελητέο. Το άγριο ζώο φοβάται. Πόσο μάλλον όταν είναι και άρρωστο.

Ένα θηλαστικό που είναι σε τέτοια κακή κατάσταση, άρρωστο προσεγγίσει τα ρηχά νερά, όχι για να ζητήσει βοήθεια από τον άνθρωπο – αυτό είναι μια άλλη ρομαντική ερμηνεία που δεν ξέρω ποιος την διακίνησε- αλλά για ασφάλεια, για να μην χρειάζεται να κολυμπάει στα βαθιά και να ανεβαίνει συχνά να αναπνέει. Το πιο βασικό όταν έχουμε ένα ξεβρασμένο ζώο είναι ότι χρειάζεται ησυχία. Είναι συχνό φαινόμενο μια φάλαινα, ένας ζιφιός, ένα δελφίνι, ένα άγριο θαλάσσιο θηλαστικό να βγει στα ρηχά να ξεκουραστεί λίγο και μπορεί να γίνει καλύτερα ή μπορεί να πεθάνει».

«Όλα έγιναν αυτοσχεδιάζοντας, είχαμε τραγελαφικές καταστάσεις» λέει η  διευθύντρια έρευνας του Ινστιτούτου Θαλασσίων Ερευνών ΑΡΧΙΠΕΛΑΓΟΣ σχολιάζοντας και το περίφημο σκηνικό με το τραγούδι πάνω από τον άρρωστο μικρό θηλαστικό.

«Εμφανίστηκαν κάποιοι, πήραν το ζώο, τραγούδησαν, το έβγαλαν στα κοινωνικά δίκτυα είπαν όλοι «πω πω, τι καλά που αισθανόταν το ζώο που του τραγουδούσαν».

Κι ενώ, όπως μου εξηγεί, το ζώο χρειάζονταν εβδομάδες ή μήνες περίθαλψης σε εσωτερικό χώρο με κατάλληλες συνθήκες για να συνέλθει τελικά το επαναπροώθησαν στο ανοικτό πέλαγος.

«Δεν έχει καμία λογική όλο αυτό, δεν ακολουθεί κανένα πρωτόκολλο. Και φυσικά πέρα από το happy end που ανέδειξαν τα ΜΜΕ, οι πιθανότητες επιβίωσης του συγκεκριμένου ζώου είναι ελάχιστες, αν όχι ανύπαρκτες. Εύχομαι να κάνω λάθος, ειλικρινά, αλλά το πιο πιθανό είναι βρεθεί νεκρό, εκβρασμένο σε κάποια ακτή, μέσα στις επόμενες μέρες».

Η όλη διαχείριση του συγκεκριμένου περιστατικού ανέδειξε εκτός από την ανυπαρξία του κρατικού μηχανισμού και την αναγκαιότητα της ολοκλήρωσης του Καταφυγίου Θαλάσσιας Ζωής Αιγαίου στο νησί των Λειψών, όπου εδρεύει η Θαλάσσια Ερευνητική Βάση του ‘Αρχιπελάγους’, και που όταν ολοκληρωθεί θα λειτουργεί παράλληλα ως κέντρο περίθαλψης για θαλάσσια θηλαστικά και χελώνες, ως χώρος μόνιμης φιλοξενίας για δελφίνια που ελευθερώνονται από την αιχμαλωσία, καθώς και ως ερευνητικό κέντρο παράκτιας οικολογίας.

Ωστόσο ενώ είναι στο τελικό στάδιο ολοκλήρωσης, «χωρίς να έχουμε δαπανήσει ούτε ένα ευρώ από δημόσιους πόρους», η λειτουργία του κολλάει στα γρανάζια της ελληνικής γραφειοκρατίας και μόνο.
«Παρόλο που η Πολιτική ηγεσία έχει αναγνωρίσει την σημασία του έργου δεν προχωράει, πέρα από υποσχέσεις και δεσμεύσεις, ουσιαστικά ώστε να ξεπεραστούν οι γραφειοκρατικές καθυστερήσεις και να ξεκινήσει η λειτουργία του. Και μιλάμε για μια υποδομή δημόσιου συμφέροντος ουσιαστικά, για να μπορέσει να καλύψει ένα κενό που έχει η χώρα στην προστασία των σπάνιων θαλάσσιων ειδών.

Δεν έχουμε το περιθώριο να χρονοτριβούμε και να χάνουμε ευκαιρίες, να χάνουμε ζώα και να δείχνουμε και μια εικόνα που δεν τιμά την χώρα μας στο εξωτερικό».

Γιατί όμως, παρότι η Ελλάδα δεσμεύεται για την προστασία όλων αυτών των θαλάσσιων πληθυσμών τελικά δεν κάνει κάτι ουσιαστικό για την προστασία τους;

«Γιατί δεν υπάρχει πολιτική βούληση, δεν υπάρχει πίεση από την κοινωνία των πολιτών, γιατί δεν θεωρείται προτεραιότητα η προστασία αυτών των ειδών που υπάρχουν εδώ και πολλές χιλιάδες χρόνια στις θάλασσές μας. Είναι γνωστό αυτό άλλωστε ακόμα κι από τις περιγραφές του Αριστοτέλη. Βλέπω την έκπληξη του κόσμου που αναρωτιέται “μα καλά υπάρχουν φάλαινες στις ελληνικές θάλασσες;”.

Μα προφανώς και υπάρχουν. Εμείς δεν ξέρουμε σε ποια χώρα ζούμε, δεν ξέρουμε τι κολυμπάει στις θάλασσές μας. Και ότι κολυμπάει στις θάλασσές μας, μέχρι και σήμερα καταφέρνει και επιβιώνει από τύχη και όχι επειδή το προστατεύουμε. Όλα μένουν στα χαρτιά και δεν γίνονται πράξεις. Ακόμα και σε περιστατικά θανατώσεων, όπου γνωρίζουμε αυτόν που σκότωσε το θηλαστικό ποτέ δεν βλέπουμε να καταλήγουν αυτά στην δικαιοσύνη. Αν μη τι άλλο για να αποδοθούν και τα πρόστιμα, γιατί κι αυτό αναγκαστικά – είτε μας αρέσει είτε όχι- είναι μια λύση, είναι ένας αποτρεπτικός παράγοντας για άλλες πιθανές θανατώσεις».

Γεγονός πάντως παραμένει, όπως τονίζει η Αναστασία Μήλιου πολλές φορές κατά την διάρκεια της κουβέντας μας, πως όσο περισσότερο αυξάνεται η ανθρώπινη όχληση στα βάθη των θαλασσών, η υπεραλίευση –«ένα μεγάλο θέμα για τα θηλαστικά που μοιράζονται κοινή διατροφή με τους ανθρώπους, αφού ουσιαστικά εξαντλεί την τροφή τους» – και η ρύπανση – «έχουμε παντού ατελείωτες, ανοικτές και παράνομες χωματερές από τις οποίες τα απορρίμματα, με την βροχή και τον αέρα, περνάνε στην θάλασσα και μετά στα θαλάσσια είδη τα οποία είτε καταλήγουν κάπου παγιδευμένα ή εκβρασμένα ή με τεράστιες ποσότητες μικροπλαστικού στο σώμα τους»- τόσο θα αυξάνεται ο κίνδυνος επιβίωσης αυτών των μοναδικών πλασμάτων.
Οι προβλέψεις των επιστημόνων για τα επόμενα εκατό χρόνια κάνουν λόγο για μια άνευ προηγουμένου «παγκόσμια κρίση», με τους ανθρώπους να ευθύνονται εξ ολοκλήρου για την μαζική εξαφάνιση εκατοντάδων ζώων στην πρόσφατη ιστορία. Αν επαληθευτούν η πραγματικότητα θα είναι ζοφερή όχι μόνο για τα υπό εξαφάνιση ζώα αλλά και για εμάς τους ίδιους.

Σ’ ένα σύμπαν όπου όλα είναι αλληλένδετα, όπου «μια πεταλούδα κινεί τα φτερά της στον Αμαζόνιο και φέρνει βροχή στην Κίνα», όπου δηλαδή ακόμα και μια απειροελάχιστη μεταβολή στη ροή των γεγονότων οδηγεί σε μια εξέλιξη της ιστορίας δραματικά διαφορετική από εκείνη που θα είχαμε, αν δεν είχε συμβεί η μεταβολή, ε, μάλλον δεν θα αργήσει να μπει και το ανθρώπινο είδος στο κάδρο των υπό εξαφάνιση πλασμάτων.

Και αν, εντέλει, αυτές οι προβλέψεις επαληθευτούν – σε αντίθεση με την περίπτωση του μικρού μας ζιφιού – δεν θα υπάρχει κανείς να τις παρουσιάσει με καμία χολιγουντιανή λάμψη. Και κανείς να τις εξιστορήσει με happy end.

Το Ινστιτούτο Θαλάσσιας Προστασίας «Αρχιπέλαγος» εξέδωσε δελτίο τύπου με αφορμή τον τραυματισμένο ζιφιό που εκβράστηκε στον Άλιμο την προηγούμενη εβδομάδα.

Αναλυτικά το δελτίο τύπου:

Κάθε μήνα στις ελληνικές ακτές εντοπίζονται δεκάδες τραυματισμένα ή νεκρά θαλάσσια θηλαστικά και χελώνες. Η είδηση, όμως, αυτών των περιστατικών δεν ξεφεύγει από τα περιορισμένα όρια των τοπικών κοινωνιών των περιοχών που συμβαίνουν. Όπως αποδείχθηκε τις τελευταίες μέρες, ένας εκβρασμός ήταν αναγκαίο να συμβεί στις ακτές του Σαρωνικού, ώστε να ευαισθητοποιηθούν οι αρχές και τα ΜΜΕ. Η τεράστια κινητοποίηση, όμως, απλώς αποκάλυψε (εντός και εκτός Ελλάδας) την ανυπαρξία του κρατικού μηχανισμού, την ανεπάρκεια γνώσεων αλλά και την έλλειψη οποιασδήποτε υποδομής για την περίθαλψη θαλάσσιων ζώων.

Το καταβεβλημένο ζώο χρησιμοποιήθηκε απλά ως σκηνικό σε ένα επικοινωνιακό παιχνίδι επιφανειακών εντυπώσεων, που τελικά τονίζει ακόμα περισσότερο την γενικότερη έλλειψη παιδείας, ευαισθησίας και σοβαρότητας που απαιτούνται σε κάθε επαφή μας με τα άγρια ζώα.

Ο Ζιφιός είναι ένα ιδιαίτερο κητώδες και, παρ’ όλο που σημαντικοί πληθυσμοί του είδους επιβιώνουν ακόμα στις ελληνικές θάλασσες, σχετικά άγνωστο, αφού δεν προσεγγίζει ποτέ τον άνθρωπο. Όμως, όπως όλα τα θαλάσσια θηλαστικά προσεγγίζουν τα παράκτια και αβαθή νερά όταν αντιμετωπίζουν σοβαρό θέμα υγείας, έτσι και ο Ζιφιός επιχείρησε να φτάσει στα αβαθή νερά του Σαρωνικού. Οι τραυματισμοί του πιθανότατα προκλήθηκαν στις βραχώδεις ακτές.

Η διαχείριση τέτοιου είδους περιστατικών απαιτεί την τήρηση συγκεκριμένων, αυστηρών πρωτοκόλλων, τα οποία εφαρμόζονται παγκοσμίως. Οι δύτες και διασώστες που επιχείρησαν στο σημείο κατέβαλαν αξιέπαινες προσπάθειες για τη διάσωση του Ζιφιού αλλά, δυστυχώς, χωρίς να έχουν τις απαραίτητες γνώσεις και τον κατάλληλο εξοπλισμό. Ακόμα και το Λιμενικό Σώμα μιας χώρας με 18.000 χλμ. ακτογραμμή και περισσότερα από 3000 νησιά και νησίδες, παρά την, όπως πάντα, άμεση ανταπόκριση, δεν έχει ποτέ λάβει την απαραίτητη εκπαίδευση, ούτε διαθέτει συγκεκριμένο πρωτόκολλο για την αντιμετώπιση τέτοιων περιστατικών.

Ο χειρισμός ενός ζώου, όπως ο Ζιφιός που βρίσκεται σε τόσο δύσκολη κατάσταση, απαιτεί, πρώτα απ’ όλα, τον περιορισμό, στο ελάχιστο, των ανθρωπογενών οχλήσεων και, κυρίως, του θορύβου, καθώς το στρες που προκαλείται μπορεί να αποβεί ακόμα και μοιραίο. Οι δύτες και οι διασώστες που, παρά τις δύσκολες συνθήκες και το κρύο, παρέμειναν επί ώρες στο σημείο περιγράφουν μία εικόνα που δεν τιμά τη χώρα μας. Οι κτηνιατρικές επεμβάσεις, έγιναν από ανθρώπους που δεν είχαν τις γνώσεις χειρισμού ενός τέτοιου ζώου. Επιχείρησαν δεκάδες φορές να κάνουν αιμοληψία, καταφέρνοντας πολλαπλά ανεπιτυχή τρυπήματα ενώ, σε ένα ζώο βαρύτερο από 2 τόνους, χορηγήθηκε ποσότητα ορού κατάλληλη για κατοικίδιο ζώο.

Σημαντικότερο όλων όμως είναι ότι η επαναπροώθηση του άρρωστου ζώου στα ανοιχτά, σε αυτή την κατάσταση, που επιπλέει μετά βίας, έχει, όπως αναφέρεται, πολλαπλά κατάγματα στο ρύγχος και ορατά τραύματα, είναι απαράδεκτη και αντιβαίνει τα επιστημονικά πρωτόκολλα και τη λογική. Δυστυχώς οι πιθανότητες επιβίωσης του είναι ελάχιστες, αν όχι ανύπαρκτες, καθώς το ζώο έχρηζε περίθαλψης, και υπό άλλες συνθήκες πιθανώς να είχε σωθεί.

Δείτε επίσης