Στην Αμοργό υπάρχει μία αλιευτική κοινότητα που είναι διατεθειμένη να προστατεύσει τη θάλασσα και το βιός της. Τα τελευταία δέκα χρόνια, οι αλιείς της Αμοργού βλέπουν τα ψάρια στα δίχτυα τους να μειώνονται δραματικά και τις ακτές του νησιού να γεμίζουν σκουπίδια. Το ευρωπαϊκό πρόγραμμα που επιδοτούσε τους ψαράδες να σπάσουν τα καΐκια τους, γράφει η Αναστασία Καραδημήτρη στο “Βιώσιμες Κυκλάδες”, πυροδότησε μια σειρά από συζητήσεις γύρω από την επιβίωση του επαγγέλματος. Πολλοί αλιείς εγκατέλειψαν τη δουλειά, μη βλέποντας προοπτική. Παράλληλα, αλιευτικές κοινότητες άλλων χωρών έχουν από καιρό λάβει μέτρα για τη βιωσιμότητα της αλιείας.
Όλα αυτά έκαναν τους ψαράδες της Αμοργού να προτείνουν ένα διαφορετικό σχέδιο δράσης, το “Αμοργόραμα”, με το οποίο διεκδικούν μέτρα περιορισμού της αλιείας στις θάλασσές τους. Βασικός άξονας είναι η παύση της αλιευτικής δραστηριότητας για τους μήνες Απρίλιο και Μάιο – τη βασικότερη περίοδο αναπαραγωγής των ψαριών. Αντ’ αυτού την περίοδο εκείνη οι παράκτιοι αλιείς συμμετέχουν με τα καΐκια τους σε δράσεις καθαρισμού παραλιών που δεν είναι προσβάσιμες από τη στεριά. Έχουν ήδη αντικαταστήσει σε μεγάλο ποσοστό τα αλιευτικά τους εργαλεία και κύρια επιδίωξή τους πλέον είναι να θεσμοθετηθούν οι Περιοχές Περιορισμού Αλιείας, όπως προτάθηκαν από την Αλιευτική Μελέτη του Γεωπονικού Πανεπιστημίου στο υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων.
Οι «Βιώσιμες Κυκλάδες» μίλησαν με τον πρόεδρο του Επαγγελματικού Αλιευτικού Συλλόγου της Αμοργού Μιχάλη Κρόσμαν για το όραμα των Αμοργιανών ψαράδων, για όσα οδήγησαν σε αυτές τις αποφάσεις – και το πώς αποφάσισε να μετεγκατασταθεί, πριν 44 χρόνια, στο κυκλαδίτικο νησί.
Θα ήθελα να μιλήσουμε για όσα πυροδότησαν αυτόν τον αγώνα που δίνετε σήμερα. Για αρχή, θα θέλατε να πούμε κάποια πράγματα για τη φύση του επαγγέλματος και τις διαφορές που είδατε εσείς μέσα στα χρόνια;
Κατ’ αρχάς ο ψαράς από τη φύση του είναι μονομάχος γιατί είμαστε μόνοι μας απάνω στα σκάφη μας. Πολλές φορές είναι δύσκολο το επάγγελμα μας, καμιά φορά και επικίνδυνο αλλά πάντα όμορφο. Δεν έχουμε κανέναν από πάνω μας, έχουμε μόνο τη φύση, το Θεό και τον καιρό. Είμαστε υπερήφανοι για αυτό που κάνουμε, που παλεύουμε με τη θάλασσα για το μεροκάματό μας. Η μεγάλη δουλειά που έχει γίνει εδώ στην Αμοργό είναι ότι ενωθήκαμε και γίνεται μία συλλογική προσπάθεια. Αν και είμαστε μονομάχοι, καταφέραμε να βρισκόμαστε σε ένα τραπέζι και να μιλάμε για τα προβλήματα ώστε να βρούμε λύσεις.
Αυτό που μας έκανε να κινητοποιηθούμε είναι που βλέπαμε τα δίχτυα μας χρόνο με το χρόνο να μη γεμίζουνε με ψάρια και ταυτόχρονα οι ακτές μας, που είναι πανέμορφες, να έχουνε γίνει χωματερές από τα σκουπίδια και τα πλαστικά. Τα ψάρια είναι πλέον στο 1/3 των όσων πιάναμε παλιά. Είχαμε ένα εισόδημα που μπορούσαμε να ζήσουμε τις οικογένειές μας, που βλέπουμε να χάνεται. Βέβαια, παλιότερα ήμασταν και εμείς οι ψαράδες μέρος του προβλήματος. Με το “Αμοργόραμα” αισθανόμαστε υπερήφανοι που μας δίνεται η δυνατότητα να γίνουμε μέρος της λύσης.
Θα ήθελα να μου πείτε λίγα λόγια για την κοινότητα των ψαράδων της Αμοργού.
Να σας μιλήσω λίγο για το Σύλλογο. Στο Διοικητικό Συμβούλιο του Συλλόγου όλοι οι ψαράδες μας είναι επαγγελματίες. Ο επαγγελματίας είναι πολύ δύσκολο να συμμετέχει σε ένα Δ.Σ., γιατί κυνηγάει το μεροκάματο. Αλλά τα μέλη έχουν καταλάβει ότι είναι σημαντικό να μαζευόμαστε και να μιλάμε για τα προβλήματά μας. Επίσης, όλα τα μέλη του Δ.Σ. έχουν από ένα παιδί που θα ήθελε να συνεχίσει το επάγγελμα του πατέρα του, ενώ εκπροσωπούνται ψαράδες και από τα τρία λιμάνια του νησιού μας (Καλοταρίτισσα, Κατάπολα, Αιγιάλη). Οι αποφάσεις που παίρνουμε είναι όλες ομόφωνες και τις στηρίζουνε οι συνάδελφοι και στα τρία λιμάνια.
Πώς καταφέρατε σαν κοινότητα να συμφωνήσετε όλοι οι ψαράδες σε αυτό το σχέδιο, να απέχουν δηλαδή τους μήνες Απρίλιο και Μάιο;
Είναι όντως συγκινητικό – αλλά είναι ένας αγώνας δέκα ετών. Για μας πλέον αυτό που ζητάμε είναι μονόδρομος γιατί ξέρουμε πως αν δε γίνουν αυτά που ζητάμε, έχουμε τελειώσει. Στα άλλα νησιά, τα πιο τουριστικά, όλοι οι ψαράδες που εγκαταλείπουν το αλιευτικό σκάφος γίνονται καπετάνιοι στα τουριστικά. Στην Αμοργό τα τουριστικά σκάφη είναι ελάχιστα και άντε να πάνε σε καμία παραλία. Αυτό που γίνεται στην Πάρο, στα Κουφονήσια και σε άλλα νησιά, που είναι πλέον πάρα πολλά τα τουριστικά τα σκάφη, αυτό δεν μπορεί να γίνει στην Αμοργό. Οπότε οι ψαράδες στηρίζουν το επάγγελμά τους γιατί είναι η μόνη λύση για τους ίδιους και για τα παιδιά τους.
Όπως έδειξε και η έρευνα του Γεωπονικού, το κλείσιμο των συγκεκριμένων περιοχών θα έχει σημαντικές επιπτώσεις στα έσοδα αυτών των αλιέων. Σαν κοινότητα, σαν σύλλογος, πώς σκέφτεστε να το εξισορροπήσετε;
Η Αλιευτική Μελέτη Αμοργού είναι η πρώτη μελέτη που γίνεται με κοινωνικά και οικονομικά κριτήρια. Η απώλεια που θα έχουμε από το κλείσιμο των περιοχών για τον Απρίλιο-Μάιο που θα απέχουμε από το ψάρεμα, θα έχει όντως οικονομικές επιπτώσεις. Άρα πρέπει να υπάρχει κάποια επιδότηση από το Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης για τους ψαράδες για την αποχή τους. Πέρα από αυτό εμείς δεν θα καθόμαστε αυτούς τους δύο μήνες, θα συμμετέχουμε ενεργά στον καθαρισμό των ακτών. Οπότε θα κοιτάξουμε να βρούμε και μια περαιτέρω χρηματοδότηση για τους καθαρισμούς, γιατί όπως καταλαβαίνετε έχουμε έξοδα, να πάμε στις παραλίες, πετρέλαια, συντήρηση των σκαφών, τα μεροκάματά μας.
Πώς θα επιτηρείται το κλείσιμο των συγκεκριμένων περιοχών αφού δεν υπάρχει σκάφος του λιμενικού στην Αμοργό;
Αυτό από τη στιγμή που θα γίνει η θεσμοθέτηση των περιοχών ήδη έχει ξεκινήσει μία συζήτηση με την ευρύτερη ομάδα μας, υπάρχει ένα σχέδιο φύλαξης, θα κοιτάξουμε να φέρουμε σκάφος. Αλλιώς δεν μπορεί να γίνει φύλαξη – και η φύλαξη είναι το «α» και το «ω» μιας προστατευμένης περιοχής.
Ένα βασικό κομμάτι της πρωτοβουλίας είναι η αντικατάσταση των αλιευτικών εργαλείων με πιο βιώσιμα. Πείτε μας περισσότερα για αυτό.
Πρέπει να ψαρεύουμε με δίχτυα με πιο μεγάλα «μάτια», που δεν πιάνουν τα μικρά ψάρια, που δεν έχουν προλάβει να γεννήσουν. Αυτό έχει κι άλλες θετικές επιπτώσεις: τα δελφίνια κυνηγάνε τα μικρότερα ψάρια. Οπότε αν εμείς στοχεύουμε στα μεγαλύτερα ψάρια, αποφεύγουμε τις επιδρομές από τα δελφίνια. Με τις φώκιες, όπου υπάρχει το αντίστοιχο πρόβλημα, δεν έχουμε βρει κάποια λύση. Σχεδόν καθημερινά έχουμε επιθέσεις πάνω στα εργαλεία μας από φώκιες.
Ποιες χώρες ακολουθούν το ίδιο παράδειγμα της περιοδικής αποχής από την αλιεία;
Η Ισπανία, η Γαλλία, η Κροατία – και έχουμε και το παράδειγμα της Τουρκίας που στο Κεραμεικό Κόλπο εδώ και μία δεκαετία είχαν κλείσει τέσσερις-πέντε μικρές περιοχές και αύξησαν το εισόδημα των ψαράδων μέσα σε μία πενταετία κατά 60%. Αυτό είναι νομίζω το πιο εντυπωσιακό παράδειγμα που βλέπαμε. Ο Κεραμεικός Κόλπος είναι 60 μίλια από την Αμοργό. Στο Αιγαίο είναι λοιπόν οι συνάδελφοι της Τουρκίας που είχα την ευκαιρία να τους γνωρίσω πέρυσι σε ένα συνέδριο στη Ρώμη και είναι καταπληκτικά αυτά που καταφέρανε.
Ποια είναι η άποψή σας σχετικά με εκείνο το πρόγραμμα που επιδοτούσε τους ψαράδες να σπάσουν τα καΐκια τους πριν κάποια χρόνια;
Ήταν ένα εφήμερο πρόγραμμα, απαίτηση της Ευρωπαϊκής Ένωσης, γιατί η Ελλάδα ανάλογα με τον πληθυσμό έχει τον μεγαλύτερο αλιευτικό στόλο στην Ε.Ε. Οπότε ήταν απαίτηση από τις Βρυξέλλες να μειώσουμε τον στόλο μας. Ήταν θλιβερό. Πολλοί συνάδελφοι εγκαταλείψανε το επάγγελμα λόγω έλλειψης προοπτικής για το μέλλον. Καταστράφηκαν μοναδικά ξύλινα σκαριά. Κλαίει η καρδιά για αυτό, την καταστροφή της πολιτιστικής μας κληρονομιάς. Επίσης, με τη διάλυση των σκαφών κλείνουν και τα καρνάγια. Τα σκάφη μας πρέπει να ταξιδεύουν πλέον πολύ μακριά για να βρουν ένα οργανωμένο καρνάγιο για την αναγκαία συντήρηση, που πρέπει να γίνεται κάθε χρόνο.
Θυμάστε την πρώτη φορά που επισκεφθήκατε την Ελλάδα και το νησί της Αμοργού; Τι ήταν αυτό που σας έκανε τελικά να εγκατασταθείτε;
Για μένα η εμπειρία ήταν μοναδική. Μου ανοίχτηκε ένας εντελώς καινούργιος κόσμος που δεν φανταζόμουν ότι υπήρχε στην Ευρώπη. Το 1980 που ήρθα εγώ στην Αμοργό, οι άνθρωποι ήταν πολύ απλοί, ο τουρισμός ήταν ελάχιστος. Οι άνθρωποι, σε σχέση με τη Γερμανία, όπου μεγάλωσα, εδώ είχανε πολύ λίγα αλλά ήταν πάρα πολύ ευχαριστημένοι. Και βέβαια από την πρώτη χρόνια που ξεκίνησα να ψαρεύω, πλήρωμα σε ένα καΐκι εδώ πέρα, κατάλαβα ότι οι ψαράδες είναι μία ιδιαίτερη πάστα ανθρώπου. Εμείς είμαστε που κρατάμε τα λιμάνια εδώ πέρα ζωντανά και τον χειμώνα, εμείς είμαστε στα καφενεία. Δεν μπορώ να φανταστώ ότι κάποια στιγμή εδώ στο λιμάνι στα Κατάπολα, στην Καλοταρίτισσα, δε θα υπάρχουν πια ψαράδες. Θα είναι μία διαφορετική Αμοργός, να είστε σίγουρη.
Πώς βρεθήκατε στο νησί;
Να σας πω, από τύχη. Ξεκίνησα με έναν φίλο μου από τη Γερμανία με οτοστόπ. Εκείνη την εποχή ήταν πολύ δημοφιλές αυτό. Ήρθαμε στην Ελλάδα με σκοπό να πάμε μετά Τουρκία και Αίγυπτο. Μετά από μία εβδομάδα φτάσαμε στη Νάξο. Ήταν άνοιξη. Είδαμε ένα μικρό καραβάκι να περνάει εκεί από τη Νάξο, ρωτήσαμε και μας είπαν ότι πάει στην Αμοργό. Κοιτάξαμε τον χάρτη και είδαμε ότι η Αμοργός είναι ανατολικά της Νάξου προς την Τουρκία, οπότε αποφασίσαμε να πάμε «και βλέπουμε».
Μία εβδομάδα αργότερα, είχαμε κόψει και εισιτήριο να φύγουμε να πάμε πιο ανατολικά, στα Δωδεκάνησα. Θυμάμαι εκείνο το βράδυ είχα κάτσει σε ένα καφενείο περιμένοντας το καράβι. Έκατσα σε ένα τραπεζάκι και δίπλα μου ήτανε μία μεγάλη παρέα που, όπως έμαθα μετά, ήτανε ψαράδες. Παρήγγειλα λίγο κρασάκι, μου φέρανε λίγους μεζέδες. Κατάλαβα ότι οι άνθρωποι διασκεδάζανε. Με τα ελάχιστα που είχανε, ήτανε ευτυχισμένοι. Την ώρα που είδα το καράβι να μπαίνει μες στο λιμάνι αποφάσισα ότι θα μείνω στο νησί.
Είχατε ήδη τότε σχέση με το ψάρεμα;
Από μικρό παιδί είχα τρέλα με καλάμια και τέτοια στις λίμνες και τα ποτάμια της Γερμανίας. Ήμουν και σε ένα σύλλογο ερασιτεχνών ψαράδων. Η πρώτη επαγγελματική επαφή ήτανε στην Αμοργό. Ο ψαράς πρέπει να έχει γνώσεις από πολλά πράγματα – να ξέρει να φτιάξει τα εργαλεία του, να τα επισκευάσει, να ξέρει από συντήρηση του σκάφους και της μηχανής του, να ξέρει τον καιρό και για τη συμπεριφορά των ψαριών. Έκατσα και έμαθα πολλά χρόνια κοντά σε έναν ψαρά, ακόμα είμαστε φίλοι, είναι ο επαγγελματικός μου πατέρας εδώ στο νησί. Άκουσα ότι έψαχνε κάποιον να πάει μαζί του και τον ρώτησα, αν και τότε δεν μιλούσα λέξη ελληνικά. Την πρώτη φορά που πήγαμε για ψάρεμα, το μόνο που μπορώ να σας πω είναι ότι μετά κοιμόμουν τρία μερόνυχτα γιατί είχα κουραστεί τόσο πολύ! Αλλά ήτανε πάρα πολύ όμορφο, ένας καινούργιος κόσμος εντελώς.
Θα εγκριθεί το συγκεκριμένο πρόγραμμα από το υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης ώστε να αποτελέσει πρότυπο για τα υπόλοιπα νησιά;
Νομίζω ναι. Πάμε τώρα προς τη θεσμοθέτηση. Εμείς θα κάνουμε τα πάντα για να πετύχει το «Αμοργόραμα». Όλοι μας οι ψαράδες της Αμοργού έχουμε φίλους σε άλλα νησιά, μιλάμε σχεδόν καθημερινά με άλλους συναδέλφους και νομίζω δεν υπερβάλω άμα σας πω ότι η αλιευτική κοινότητα της Ελλάδος κοιτάει σήμερα τι θα γίνει στην Αμοργό. Θα πετύχει η Αμοργός; Θα υπάρχει ελπίδα.
Στο νησί μας υπάρχουν δύο σημαντικές προϋποθέσεις. Πρώτον, έχουμε την αλιευτική μελέτη που τεκμηριώνει τις προτάσεις των ψαράδων· δεύτερον, πολύ σημαντικό, υπάρχει μία διαφορετική αλιευτική κοινότητα που θέλει και είναι διατεθειμένη να το κάνει.
Αισθάνομαι πολύ υπερήφανος που είμαι μέρος μιας συλλογικής προσπάθειας. Οι συνάδελφοι με συγκινούν σχεδόν κάθε μέρα με τις απόψεις τους και τη φλόγα τους. Είμαστε υπερήφανοι που είμαστε μέρος μιας ομάδας μαζί με τα ιδρύματα, το Cyclades Preservation Fund και το Blue Marine Foundation, που έκαναν την υπέρβαση και πιστέψανε σε εμάς, και το Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνών, που έχει αγκαλιάσει την προσπάθειά μας.
Εν τέλει τη θάλασσα πώς την προστατεύουμε;
Θέλει καταρχήν αλλαγή νοοτροπίας από όλους μας, όχι μόνο από εμάς τους ψαράδες – ακόμα και από τους καταναλωτές, που τρώνε μικρόψαρο [σ.σ.: γόνους] σε ταβέρνες στην Αθήνα που κανονικά δεν θα έπρεπε καν να πωλούνται. Αλλά πρέπει να κοιτάξουμε κιόλας να υπάρχουνε ψαράδες, αυτό προσφέρει και το «Αμοργόραμα», τη σωστή ισορροπία μεταξύ μίας βιώσιμης αλιείας και της προστασίας της θάλασσας.
Κεντρική εικόνα: Ο Μιχάλης Κρόσμαν. [Γιώργος Μουτάφης]
Συνέντευξη με τον πρόεδρο του Επαγγελματικού Αλιευτικού Συλλόγου Αμοργού «Η Χοζοβιώτισσα».
Στην Αμοργό υπάρχει μία αλιευτική κοινότητα που είναι διατεθειμένη να προστατεύσει τη θάλασσα και το βιος της. Τα τελευταία δέκα χρόνια, οι αλιείς της Αμοργού βλέπουν τα ψάρια στα δίχτυα τους να μειώνονται δραματικά και τις ακτές του νησιού να γεμίζουν σκουπίδια. Το ευρωπαϊκό πρόγραμμα που επιδοτούσε τους ψαράδες να σπάσουν τα καΐκια τους, πυροδότησε μια σειρά από συζητήσεις γύρω από την επιβίωση του επαγγέλματος. Πολλοί αλιείς εγκατέλειψαν τη δουλειά, μη βλέποντας προοπτική. Παράλληλα, αλιευτικές κοινότητες άλλων χωρών έχουν από καιρό λάβει μέτρα για τη βιωσιμότητα της αλιείας.
Όλα αυτά έκαναν τους ψαράδες της Αμοργού να προτείνουν ένα διαφορετικό σχέδιο δράσης, το “Αμοργόραμα”, με το οποίο διεκδικούν μέτρα περιορισμού της αλιείας στις θάλασσές τους. Βασικός άξονας είναι η παύση της αλιευτικής δραστηριότητας για τους μήνες Απρίλιο και Μάιο – τη βασικότερη περίοδο αναπαραγωγής των ψαριών. Αντ’ αυτού την περίοδο εκείνη οι παράκτιοι αλιείς συμμετέχουν με τα καΐκια τους σε δράσεις καθαρισμού παραλιών που δεν είναι προσβάσιμες από τη στεριά. Έχουν ήδη αντικαταστήσει σε μεγάλο ποσοστό τα αλιευτικά τους εργαλεία και κύρια επιδίωξή τους πλέον είναι να θεσμοθετηθούν οι Περιοχές Περιορισμού Αλιείας, όπως προτάθηκαν από την Αλιευτική Μελέτη του Γεωπονικού Πανεπιστημίου στο υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων.
Οι «Βιώσιμες Κυκλάδες» μίλησαν με τον πρόεδρο του Επαγγελματικού Αλιευτικού Συλλόγου της Αμοργού Μιχάλη Κρόσμαν για το όραμα των Αμοργιανών ψαράδων, για όσα οδήγησαν σε αυτές τις αποφάσεις – και το πώς αποφάσισε να μετεγκατασταθεί, πριν 44 χρόνια, στο κυκλαδίτικο νησί.
Θα ήθελα να μιλήσουμε για όσα πυροδότησαν αυτόν τον αγώνα που δίνετε σήμερα. Για αρχή, θα θέλατε να πούμε κάποια πράγματα για τη φύση του επαγγέλματος και τις διαφορές που είδατε εσείς μέσα στα χρόνια;
Κατ’ αρχάς ο ψαράς από τη φύση του είναι μονομάχος γιατί είμαστε μόνοι μας απάνω στα σκάφη μας. Πολλές φορές είναι δύσκολο το επάγγελμα μας, καμιά φορά και επικίνδυνο αλλά πάντα όμορφο. Δεν έχουμε κανέναν από πάνω μας, έχουμε μόνο τη φύση, το Θεό και τον καιρό. Είμαστε υπερήφανοι για αυτό που κάνουμε, που παλεύουμε με τη θάλασσα για το μεροκάματό μας. Η μεγάλη δουλειά που έχει γίνει εδώ στην Αμοργό είναι ότι ενωθήκαμε και γίνεται μία συλλογική προσπάθεια. Αν και είμαστε μονομάχοι, καταφέραμε να βρισκόμαστε σε ένα τραπέζι και να μιλάμε για τα προβλήματα ώστε να βρούμε λύσεις.
Αυτό που μας έκανε να κινητοποιηθούμε είναι που βλέπαμε τα δίχτυα μας χρόνο με το χρόνο να μη γεμίζουνε με ψάρια και ταυτόχρονα οι ακτές μας, που είναι πανέμορφες, να έχουνε γίνει χωματερές από τα σκουπίδια και τα πλαστικά. Τα ψάρια είναι πλέον στο 1/3 των όσων πιάναμε παλιά. Είχαμε ένα εισόδημα που μπορούσαμε να ζήσουμε τις οικογένειές μας, που βλέπουμε να χάνεται. Βέβαια, παλιότερα ήμασταν και εμείς οι ψαράδες μέρος του προβλήματος. Με το “Αμοργόραμα” αισθανόμαστε υπερήφανοι που μας δίνεται η δυνατότητα να γίνουμε μέρος της λύσης.
Θα ήθελα να μου πείτε λίγα λόγια για την κοινότητα των ψαράδων της Αμοργού.
Να σας μιλήσω λίγο για το Σύλλογο. Στο Διοικητικό Συμβούλιο του Συλλόγου όλοι οι ψαράδες μας είναι επαγγελματίες. Ο επαγγελματίας είναι πολύ δύσκολο να συμμετέχει σε ένα Δ.Σ., γιατί κυνηγάει το μεροκάματο. Αλλά τα μέλη έχουν καταλάβει ότι είναι σημαντικό να μαζευόμαστε και να μιλάμε για τα προβλήματά μας. Επίσης, όλα τα μέλη του Δ.Σ. έχουν από ένα παιδί που θα ήθελε να συνεχίσει το επάγγελμα του πατέρα του, ενώ εκπροσωπούνται ψαράδες και από τα τρία λιμάνια του νησιού μας (Καλοταρίτισσα, Κατάπολα, Αιγιάλη). Οι αποφάσεις που παίρνουμε είναι όλες ομόφωνες και τις στηρίζουνε οι συνάδελφοι και στα τρία λιμάνια.
Πώς καταφέρατε σαν κοινότητα να συμφωνήσετε όλοι οι ψαράδες σε αυτό το σχέδιο, να απέχουν δηλαδή τους μήνες Απρίλιο και Μάιο;
Είναι όντως συγκινητικό – αλλά είναι ένας αγώνας δέκα ετών. Για μας πλέον αυτό που ζητάμε είναι μονόδρομος γιατί ξέρουμε πως αν δε γίνουν αυτά που ζητάμε, έχουμε τελειώσει. Στα άλλα νησιά, τα πιο τουριστικά, όλοι οι ψαράδες που εγκαταλείπουν το αλιευτικό σκάφος γίνονται καπετάνιοι στα τουριστικά. Στην Αμοργό τα τουριστικά σκάφη είναι ελάχιστα και άντε να πάνε σε καμία παραλία. Αυτό που γίνεται στην Πάρο, στα Κουφονήσια και σε άλλα νησιά, που είναι πλέον πάρα πολλά τα τουριστικά τα σκάφη, αυτό δεν μπορεί να γίνει στην Αμοργό. Οπότε οι ψαράδες στηρίζουν το επάγγελμά τους γιατί είναι η μόνη λύση για τους ίδιους και για τα παιδιά τους.
Όπως έδειξε και η έρευνα του Γεωπονικού, το κλείσιμο των συγκεκριμένων περιοχών θα έχει σημαντικές επιπτώσεις στα έσοδα αυτών των αλιέων. Σαν κοινότητα, σαν σύλλογος, πώς σκέφτεστε να το εξισορροπήσετε;
Η Αλιευτική Μελέτη Αμοργού είναι η πρώτη μελέτη που γίνεται με κοινωνικά και οικονομικά κριτήρια. Η απώλεια που θα έχουμε από το κλείσιμο των περιοχών για τον Απρίλιο-Μάιο που θα απέχουμε από το ψάρεμα, θα έχει όντως οικονομικές επιπτώσεις. Άρα πρέπει να υπάρχει κάποια επιδότηση από το Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης για τους ψαράδες για την αποχή τους. Πέρα από αυτό εμείς δεν θα καθόμαστε αυτούς τους δύο μήνες, θα συμμετέχουμε ενεργά στον καθαρισμό των ακτών. Οπότε θα κοιτάξουμε να βρούμε και μια περαιτέρω χρηματοδότηση για τους καθαρισμούς, γιατί όπως καταλαβαίνετε έχουμε έξοδα, να πάμε στις παραλίες, πετρέλαια, συντήρηση των σκαφών, τα μεροκάματά μας.
Πώς θα επιτηρείται το κλείσιμο των συγκεκριμένων περιοχών αφού δεν υπάρχει σκάφος του λιμενικού στην Αμοργό;
Αυτό από τη στιγμή που θα γίνει η θεσμοθέτηση των περιοχών ήδη έχει ξεκινήσει μία συζήτηση με την ευρύτερη ομάδα μας, υπάρχει ένα σχέδιο φύλαξης, θα κοιτάξουμε να φέρουμε σκάφος. Αλλιώς δεν μπορεί να γίνει φύλαξη – και η φύλαξη είναι το «α» και το «ω» μιας προστατευμένης περιοχής.
Ένα βασικό κομμάτι της πρωτοβουλίας είναι η αντικατάσταση των αλιευτικών εργαλείων με πιο βιώσιμα. Πείτε μας περισσότερα για αυτό.
Πρέπει να ψαρεύουμε με δίχτυα με πιο μεγάλα «μάτια», που δεν πιάνουν τα μικρά ψάρια, που δεν έχουν προλάβει να γεννήσουν. Αυτό έχει κι άλλες θετικές επιπτώσεις: τα δελφίνια κυνηγάνε τα μικρότερα ψάρια. Οπότε αν εμείς στοχεύουμε στα μεγαλύτερα ψάρια, αποφεύγουμε τις επιδρομές από τα δελφίνια. Με τις φώκιες, όπου υπάρχει το αντίστοιχο πρόβλημα, δεν έχουμε βρει κάποια λύση. Σχεδόν καθημερινά έχουμε επιθέσεις πάνω στα εργαλεία μας από φώκιες.
Ποιες χώρες ακολουθούν το ίδιο παράδειγμα της περιοδικής αποχής από την αλιεία;
Η Ισπανία, η Γαλλία, η Κροατία – και έχουμε και το παράδειγμα της Τουρκίας που στο Κεραμεικό Κόλπο εδώ και μία δεκαετία είχαν κλείσει τέσσερις-πέντε μικρές περιοχές και αύξησαν το εισόδημα των ψαράδων μέσα σε μία πενταετία κατά 60%. Αυτό είναι νομίζω το πιο εντυπωσιακό παράδειγμα που βλέπαμε. Ο Κεραμεικός Κόλπος είναι 60 μίλια από την Αμοργό. Στο Αιγαίο είναι λοιπόν οι συνάδελφοι της Τουρκίας που είχα την ευκαιρία να τους γνωρίσω πέρυσι σε ένα συνέδριο στη Ρώμη και είναι καταπληκτικά αυτά που καταφέρανε.
Ποια είναι η άποψή σας σχετικά με εκείνο το πρόγραμμα που επιδοτούσε τους ψαράδες να σπάσουν τα καΐκια τους πριν κάποια χρόνια;
Ήταν ένα εφήμερο πρόγραμμα, απαίτηση της Ευρωπαϊκής Ένωσης, γιατί η Ελλάδα ανάλογα με τον πληθυσμό έχει τον μεγαλύτερο αλιευτικό στόλο στην Ε.Ε. Οπότε ήταν απαίτηση από τις Βρυξέλλες να μειώσουμε τον στόλο μας. Ήταν θλιβερό. Πολλοί συνάδελφοι εγκαταλείψανε το επάγγελμα λόγω έλλειψης προοπτικής για το μέλλον. Καταστράφηκαν μοναδικά ξύλινα σκαριά. Κλαίει η καρδιά για αυτό, την καταστροφή της πολιτιστικής μας κληρονομιάς. Επίσης, με τη διάλυση των σκαφών κλείνουν και τα καρνάγια. Τα σκάφη μας πρέπει να ταξιδεύουν πλέον πολύ μακριά για να βρουν ένα οργανωμένο καρνάγιο για την αναγκαία συντήρηση, που πρέπει να γίνεται κάθε χρόνο.
Θυμάστε την πρώτη φορά που επισκεφθήκατε την Ελλάδα και το νησί της Αμοργού; Τι ήταν αυτό που σας έκανε τελικά να εγκατασταθείτε;
Για μένα η εμπειρία ήταν μοναδική. Μου ανοίχτηκε ένας εντελώς καινούργιος κόσμος που δεν φανταζόμουν ότι υπήρχε στην Ευρώπη. Το 1980 που ήρθα εγώ στην Αμοργό, οι άνθρωποι ήταν πολύ απλοί, ο τουρισμός ήταν ελάχιστος. Οι άνθρωποι, σε σχέση με τη Γερμανία, όπου μεγάλωσα, εδώ είχανε πολύ λίγα αλλά ήταν πάρα πολύ ευχαριστημένοι. Και βέβαια από την πρώτη χρόνια που ξεκίνησα να ψαρεύω, πλήρωμα σε ένα καΐκι εδώ πέρα, κατάλαβα ότι οι ψαράδες είναι μία ιδιαίτερη πάστα ανθρώπου. Εμείς είμαστε που κρατάμε τα λιμάνια εδώ πέρα ζωντανά και τον χειμώνα, εμείς είμαστε στα καφενεία. Δεν μπορώ να φανταστώ ότι κάποια στιγμή εδώ στο λιμάνι στα Κατάπολα, στην Καλοταρίτισσα, δε θα υπάρχουν πια ψαράδες. Θα είναι μία διαφορετική Αμοργός, να είστε σίγουρη.
Πώς βρεθήκατε στο νησί;
Να σας πω, από τύχη. Ξεκίνησα με έναν φίλο μου από τη Γερμανία με οτοστόπ. Εκείνη την εποχή ήταν πολύ δημοφιλές αυτό. Ήρθαμε στην Ελλάδα με σκοπό να πάμε μετά Τουρκία και Αίγυπτο. Μετά από μία εβδομάδα φτάσαμε στη Νάξο. Ήταν άνοιξη. Είδαμε ένα μικρό καραβάκι να περνάει εκεί από τη Νάξο, ρωτήσαμε και μας είπαν ότι πάει στην Αμοργό. Κοιτάξαμε τον χάρτη και είδαμε ότι η Αμοργός είναι ανατολικά της Νάξου προς την Τουρκία, οπότε αποφασίσαμε να πάμε «και βλέπουμε».
Μία εβδομάδα αργότερα, είχαμε κόψει και εισιτήριο να φύγουμε να πάμε πιο ανατολικά, στα Δωδεκάνησα. Θυμάμαι εκείνο το βράδυ είχα κάτσει σε ένα καφενείο περιμένοντας το καράβι. Έκατσα σε ένα τραπεζάκι και δίπλα μου ήτανε μία μεγάλη παρέα που, όπως έμαθα μετά, ήτανε ψαράδες. Παρήγγειλα λίγο κρασάκι, μου φέρανε λίγους μεζέδες. Κατάλαβα ότι οι άνθρωποι διασκεδάζανε. Με τα ελάχιστα που είχανε, ήτανε ευτυχισμένοι. Την ώρα που είδα το καράβι να μπαίνει μες στο λιμάνι αποφάσισα ότι θα μείνω στο νησί.
Είχατε ήδη τότε σχέση με το ψάρεμα;
Από μικρό παιδί είχα τρέλα με καλάμια και τέτοια στις λίμνες και τα ποτάμια της Γερμανίας. Ήμουν και σε ένα σύλλογο ερασιτεχνών ψαράδων. Η πρώτη επαγγελματική επαφή ήτανε στην Αμοργό. Ο ψαράς πρέπει να έχει γνώσεις από πολλά πράγματα – να ξέρει να φτιάξει τα εργαλεία του, να τα επισκευάσει, να ξέρει από συντήρηση του σκάφους και της μηχανής του, να ξέρει τον καιρό και για τη συμπεριφορά των ψαριών. Έκατσα και έμαθα πολλά χρόνια κοντά σε έναν ψαρά, ακόμα είμαστε φίλοι, είναι ο επαγγελματικός μου πατέρας εδώ στο νησί. Άκουσα ότι έψαχνε κάποιον να πάει μαζί του και τον ρώτησα, αν και τότε δεν μιλούσα λέξη ελληνικά. Την πρώτη φορά που πήγαμε για ψάρεμα, το μόνο που μπορώ να σας πω είναι ότι μετά κοιμόμουν τρία μερόνυχτα γιατί είχα κουραστεί τόσο πολύ! Αλλά ήτανε πάρα πολύ όμορφο, ένας καινούργιος κόσμος εντελώς.
Θα εγκριθεί το συγκεκριμένο πρόγραμμα από το υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης ώστε να αποτελέσει πρότυπο για τα υπόλοιπα νησιά;
Νομίζω ναι. Πάμε τώρα προς τη θεσμοθέτηση. Εμείς θα κάνουμε τα πάντα για να πετύχει το «Αμοργόραμα». Όλοι μας οι ψαράδες της Αμοργού έχουμε φίλους σε άλλα νησιά, μιλάμε σχεδόν καθημερινά με άλλους συναδέλφους και νομίζω δεν υπερβάλω άμα σας πω ότι η αλιευτική κοινότητα της Ελλάδος κοιτάει σήμερα τι θα γίνει στην Αμοργό. Θα πετύχει η Αμοργός; Θα υπάρχει ελπίδα.
Στο νησί μας υπάρχουν δύο σημαντικές προϋποθέσεις. Πρώτον, έχουμε την αλιευτική μελέτη που τεκμηριώνει τις προτάσεις των ψαράδων· δεύτερον, πολύ σημαντικό, υπάρχει μία διαφορετική αλιευτική κοινότητα που θέλει και είναι διατεθειμένη να το κάνει.
Αισθάνομαι πολύ υπερήφανος που είμαι μέρος μιας συλλογικής προσπάθειας. Οι συνάδελφοι με συγκινούν σχεδόν κάθε μέρα με τις απόψεις τους και τη φλόγα τους. Είμαστε υπερήφανοι που είμαστε μέρος μιας ομάδας μαζί με τα ιδρύματα, το Cyclades Preservation Fund και το Blue Marine Foundation, που έκαναν την υπέρβαση και πιστέψανε σε εμάς, και το Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνών, που έχει αγκαλιάσει την προσπάθειά μας.
Εν τέλει τη θάλασσα πώς την προστατεύουμε;
Θέλει καταρχήν αλλαγή νοοτροπίας από όλους μας, όχι μόνο από εμάς τους ψαράδες – ακόμα και από τους καταναλωτές, που τρώνε μικρόψαρο [σ.σ.: γόνους] σε ταβέρνες στην Αθήνα που κανονικά δεν θα έπρεπε καν να πωλούνται. Αλλά πρέπει να κοιτάξουμε κιόλας να υπάρχουνε ψαράδες, αυτό προσφέρει και το «Αμοργόραμα», τη σωστή ισορροπία μεταξύ μίας βιώσιμης αλιείας και της προστασίας της θάλασσας.
Πηγή: Βιώσιμες Κυκλάδες/Αναστασία Καραδημήτρη
Κεντρική εικόνα: Ο Μιχάλης Κρόσμαν/ Γιώργος Μουτάφης
.
«Βιώσιμες Κυκλάδες-Sustainable Cyclades», είναι το νέο εγχείρημα της «Πρωτοβουλίας για τη Δημοσιογραφία» που υποστηρίζεται από το inside story. Το project θα αναδείξει τα πολλαπλά ζητήματα βιωσιμότητας που αντιμετωπίζουν οι Κυκλάδες, από την αδυναμία ζωτικών υποδομών για να ανταπεξέλθουν στην πληθυσμιακή έκρηξη του καλοκαιριού ως την αλλοίωση του τοπίου και τις ελλιπείς δημόσιες υπηρεσίες που είναι διαθέσιμες στους νησιώτες.