Μαύρα τα μαντάτα για τον χώρο του πολιτισμού

Παρή Σπίνου

απο Cyclades Open

Ο κλάδος του πολιτισμού έχει υποστεί το πιο βαρύ πλήγμα από την πανδημία του Covid. Μια κρίση που βιώνουν έντονα οι καλλιτέχνες, οι δημιουργοί, όλοι οι εργαζόμενοι στον χώρο του πολιτισμού. Ενα παγκόσμιο φαινόμενο. Η UNESCO προειδοποιεί για την κρίση στον πολιτιστικό τομέα, με 10 εκατομμύρια θέσεις εργασίας να έχουν χαθεί το 2020 λόγω πανδημίας, όπως αναφέρει μια 328 σελίδων έκθεσή της με τίτλο «Reshaping Policies for Creativity», αποσπάσματα της οποίας δημοσιεύει ο Guardian.

Στην πολυσέλιδη έκθεση παρατηρείται επίσης ότι η αυξανόμενη ψηφιοποίηση της πολιτιστικής παραγωγής δημιουργεί ένα πιο δύσκολο πλαίσιο για την επιβίωση των καλλιτεχνών, ενώ η θέση των γυναικών που εργάζονται στον πολιτισμό παραμένει υποτιμημένη.

Ο Covid οδήγησε σε «μια άνευ προηγουμένου κρίση στον πολιτιστικό τομέα», αναφέρει η Audrey Azoulay, γενική διευθύντρια της UNESCO, στον πρόλογο της έκθεσης. «Σε όλο τον κόσμο, μουσεία, κινηματογράφοι, θέατρα και αίθουσες συναυλιών –τόποι δημιουργίας και επικοινωνίας– έχουν κλείσει τις πόρτες τους…Αυτό που ήταν ήδη μια επισφαλής κατάσταση για πολλούς καλλιτέχνες έχει γίνει μη βιώσιμο, απειλώντας τη δημιουργική ποικιλομορφία».

Αν και ο πολιτιστικός και δημιουργικός τομέας είναι ένας από τους ταχύτερα αναπτυσσόμενους οικονομικούς τομείς στον κόσμο, είναι επίσης ένας από τους πιο ευάλωτους και συχνά παραβλέπεται από τις δημόσιες και ιδιωτικές επενδύσεις, αναφέρει η έκθεση.

Οι κρατικές δαπάνες για τον πολιτισμό μειώνονταν τα χρόνια που προηγήθηκαν της πανδημίας και ο Covid οδήγησε σε κατάρρευση εισοδήματος και απασχόλησης. Αν και πολλές εθνικές και τοπικές κυβερνήσεις πρόσφεραν έκτακτη υποστήριξη στη βιομηχανία του πολιτισμού που δέχτηκε πλήγμα από τους περιορισμούς της πανδημίας, η παγκόσμια ακαθάριστη προστιθέμενη αξία του συρρικνώθηκε κατά 750 δισεκατομμύρια δολάρια το 2020.

Η έκθεση της UNESCO καλεί τις κυβερνήσεις να ευθυγραμμίσουν την προστασία της εργασίας των καλλιτεχνών και των επαγγελματιών του πολιτισμού με το γενικό εργατικό δυναμικό, ενώ προτείνει κατώτατο μισθό για τους μισθωτούς και καλύτερες συντάξεις και καλύψεις ασθενείας για τους ελεύθερους επαγγελματίες. Εν γένει, οι εργαζόμενοι στον πολιτισμό εξαιρούνταν από τέτοια μέτρα, «ακόμη και σε χώρες με συστήματα κοινωνικής ασφάλισης σχεδιασμένα για ελεύθερους επαγγελματίες ή αυτοαπασχολούμενους».

Η έκθεση επιβεβαιώνει επίσης το γεγονός ότι από τότε που ξεκίνησε η πανδημία, «η ψηφιοποίηση κατέλαβε την πρώτη θέση…καθώς έγινε πιο κεντρική στη δημιουργία, την παραγωγή, τη διανομή και την πρόσβαση σε εκφράσεις του πολιτισμού». Πολλοί άδραξαν την ευκαιρία να αναπτύξουν καινοτόμα έργα στην ψηφιακή σφαίρα.

Ωστόσο οι ανισότητες στην πρόσβαση στο διαδίκτυο διευρύνθηκαν, ενώ για τους περισσότερους καλλιτέχνες, το ψηφιακό περιβάλλον δεν παρείχε αρκετό εισόδημα για να υποστηριχθεί μια επαγγελματική σταδιοδρομία. Γι’ αυτό χρειάζεται δράση για να αντιμετωπιστεί η διαφορά μεταξύ της αξίας που αντλούν οι πλατφόρμες ροής από το περιεχόμενο και των εσόδων που δημιουργούνται από εκείνους οι οποίοι διαμορφώνουν και επενδύουν στη δημιουργία.

Ο Ernesto Ottone, γενικός διευθυντής της UNESCO για τον πολιτισμό, δήλωσε στον Guardian: «Ενα παράδοξο έχει εμφανιστεί: η παγκόσμια κατανάλωση και η εμπιστοσύνη που δείχνουν οι άνθρωποι σε πολιτιστικό περιεχόμενο έχει αυξηθεί, ωστόσο την ίδια στιγμή όσοι παράγουν τέχνες και πολιτισμό δυσκολεύονται όλο και πιο πολύ να δουλέψουν. Πρέπει να ξανασκεφτούμε πώς χτίζουμε ένα βιώσιμο και χωρίς αποκλεισμούς εργασιακό περιβάλλον για επαγγελματίες του πολιτισμού και της τέχνης που διαδραματίζουν ζωτικό ρόλο για την κοινωνία σε όλο τον κόσμο».

Η έκθεση επισημαίνει επίσης ότι η ισότητα των φύλων φαίνεται «μια μακρινή προοπτική», παρόλο που οι γυναίκες αποτελούν το 48,1% των εργαζομένων στον χώρο του πολιτισμού και της ψυχαγωγίας. «Τα στοιχεία δείχνουν ότι οι γυναίκες εξακολουθούν να υποεκπροσωπούνται σε ηγετικές θέσεις, έχουν λιγότερη πρόσβαση σε δημόσια χρηματοδότηση και η δουλειά τους είναι πολύ λιγότερο ορατή και αναγνωρισμένη από τους άνδρες συναδέλφους τους».

Ανισότητες εντοπίζονται και στις καλλιτεχνικές διακρίσεις: Για παράδειγμα, μόνο το 33% των βραβείων για τις κύριες κατηγορίες ταινιών 60 μεγάλων κινηματογραφικών φεστιβάλ παγκοσμίως δόθηκαν σε γυναίκες καλλιτέχνες και παραγωγούς το 2019. Λιγότερο από το ένα τέταρτο (24%) βραβεύτηκαν για την καλύτερη σκηνοθεσία και το καλύτερο σενάριο.

Ελλάδα: μείωση κύκλου εργασιών κατά 88,2%

Δεν χρειάζεται η έκθεση της UNESCO για να καταλάβει κανείς ότι τα ίδια, αν όχι χειρότερα, συμβαίνουν στην Ελλάδα στην εποχή της πανδημίας. Ο κλάδος του πολιτισμού είναι ο πιο βαριά πληττόμενος, υπογράμμιζε για πολλοστή φορά η Πανελλήνια Ομοσπονδία Θεάματος-Ακροάματος, σε επιστολή που έστειλε, μαζί με άλλες ενώσεις και σωματεία, στον πρωθυπουργό Κυριάκο Μητσοτάκη, στις αρχές Απριλίου 2021. Μάλιστα παρουσίασε τα στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ, σύμφωνα με τα οποία, συγκριτικά (Ιανουάριος 2020/Ιανουάριος 2021) παρατηρήθηκε μείωση του κύκλου εργασιών κατά 88,2% στους τομείς των τεχνών, της ψυχαγωγίας και της διασκέδασης.

«Είναι μια πτώση του κύκλου εργασιών που αγγίζει το 90%, πρόκειται για μια τεράστια οικονομική ζημιά και σίγουρα δεν μπορεί να γίνει αυτορύθμιση», μας λέει ο πρόεδρος της ΠΟΘΑ, Κώστας Κεχαγιόγλου, τονίζοντας ότι πρέπει να υπάρξει κρατική μέριμνα και να ληφθούν ολοκληρωμένα μέτρα.

Παράλληλα, περιγράφει εν συντομία την κατάσταση που επικρατεί: «Στον χώρο του πολιτισμού δύσκολα μπορεί να ξεκινήσει κάτι και όταν πάει να ξεκινήσει, υπάρχει τεράστιο ρίσκο, αναβλητικότητα και αναποφασιστικότητα. Βλέπετε, ανεβαίνουν παραστάσεις για πέντε μέρες και κατεβαίνουν γιατί εμφανίστηκε κρούσμα. Οι συντελεστές μένουν χωρίς αποζημίωση. Στον χώρο της μουσικής πολλαπλασιάζονται τα προβλήματα, όπως και στον χορό, για να μη μιλήσουμε για τη λαϊκή παράδοση, καθώς απαγορεύονται τα πανηγύρια. Μιλάμε για καταστροφή και κανένα μέτρο στήριξης, για τεράστια ανεργία, με αποτέλεσμα οι εργαζόμενοι στον χώρο του πολιτισμού να προσπαθούν να βρουν άλλες δουλειές προκειμένου να επιβιώσουν».

Πηγή: Εφημερίδα των Συντακτών/Παρή Σπίνου

Δείτε επίσης