Η κατανάλωση νερού αυξάνεται συνεχώς, ο υδροφόρος ορίζοντας μειώνεται και μολύνεται. Υπάρχουν λύσεις; Σε πέντε παραδειγματικές περιοχές του κόσμου μας δίνονται προτάσεις.
Η σειρά ντοκιμαντέρ “Το νερό είναι το μέλλον” (2017) που προβάλλεται αυτήν την εποχή στην τηλεόραση μιλάει για τους ανθρώπους που καταστρέφουν τη φύση, αλλά και αυτούς που την ξαναφτιάχνουν. Τι άνθρωποι είμαστε εμείς;
Η γερμανική σειρά ντοκιμαντέρ “Το νερό είναι το μέλλον” (2017) που προβάλλεται αυτήν την εποχή στην ελληνική τηλεόραση περιγράφει πώς ένα τεράστιο πρόβλημα για την ανθρωπότητα μπορεί να λυθεί τοπικά με διάφορους τρόπους. Το πρόβλημα δεν είναι άλλο παρά η διαχείριση του στοιχείου που είναι ζωτικής σημασίας – του νερού.
Μπορείτε να την παρακολουθήσετε στην ΕΡΤ 3 και στην Ertflix, την on demand πλατφόρμα για δωρεάν θέαση της ΕΡΤ ως 02.02.2024.
Πέντε επεισόδια για το νερό σε πέντε διαφορετικές περιοχές του πλανήτη μας δείχνουν το δρόμο που πρέπει να βαδίσουμε για να επιβιώσουμε και στον τόπο μας που η κλιματική κρίση χτυπάει κάθε χρόνο όλο και περισσότερο, αυξάνοντας την ερημοποίηση ολόκληρων τόπων, όπως τα νησιά των Κυκλάδων, και που οι ανάγκες άρδευσης και ύδρευσης πολλαπλασιάζονται λόγω του τουρισμού.
Η τεχνογνωσία άλλων περιοχών και κυρίως η αποφασιστικότητα αρχών, εθελοντών, αγροτών, πολιτών σε διάφορα μέρη του πλανήτη μπορεί να μας εμπνεύσει να αλλάξουμε και τη δική μας μοίρα.
Τέλη Γενάρη στη Νάξο το φράγμα της Φανερωμένης είναι άδειο, το ίδιο και η λιμνοδεξαμενή των Εγγαρών ενώ οι γεωτρήσεις έχουν ξεπεράσει τα 500 μέτρα βάθος. Η κάθε χρόνο αυξανόμενη κατανάλωση νερού για τον τουρισμό φέρνει το νησί σε πολύ δύσκολα μονοπάτια οικονομικής και κλιματικής ανασφάλειας και κοινωνικής αναταραχής.
H Τάνια Βίνκλερ στο 45λεπτο ντοκιμαντέρ της παρουσιάζει λύσεις από την Ανδαλουσία που βρίσκεται στο ίδιο γεωγραφικό πλάτος με την Πελοπόννησο και τις Κυκλάδες. Οι Μαυριτανοί έφεραν το Μεσαίωνα την τεχνογνωσία και λατρεία του νερού στην Ισπανία και δημιούργησαν τους ναούς και τις αναβαθμίδες στις απότομες πλαγιές της Σιέρρα Νεβάδα που επαναχρησιμοποιούνται λόγω της αυξανόμενης ξηρασίας για την επιβράδυνση της επιφανειακής απορροής και τον εμπλουτισμό του υδροφόρου ορίζοντα.
Νότια των χιονισμένων βουνών της Σιέρρας το τοπίο γίνεται πλαστικό, με τη θάλασσα των θερμοκηπίων της Αλμερίας, της μόνης ερήμου της Ευρώπης, που τρέφει με λαχανικά όχι μόνο την Ισπανία αλλά και όλη τη Δυτική Ευρώπη. Πώς αρδεύεται και πού βρίσκεται όλο το νερό που χρειάζεται; Πώς μπορούν να καθαριστούν κι επαναχρησιμοποιηθούν τεράστιες ποσότητες λυμάτων με την ενέργεια του ήλιου; Στις εκβολές του ποταμού Γουαδαλκιβίρ βρίσκεται το Εθνικό Πάρκο της Ντονάνια, Παγκόσμια Κληρονομιά της Ουνέσκο. Πώς μπορεί ακριβώς εκεί να έχει δημιουργηθεί μια βιώσιμη και βιολογική ιχθυοκαλλιέργεια που θα προστατεύει και θα δίνει τροφή όχι μόνο στους ανθρώπους αλλά και στα πτηνά της λιμνοθάλασσας;
Στο δεύτερο επεισόδιο του Φρανκ Νισκ βλέπουμε τον ποταμό Κολοράντο που καταναλώνεται έως την προτελευταία σταγόνα στις ΗΠΑ πριν περάσει τα σύνορα του Μεξικού και δε φτάνει πια στις εκβολές του, αλλά χάνεται κάπου στην έρημο.
Πώς μπορεί να ξαναφτάσει τη θάλασσα αυτός ο τεράστιος ποταμός και να δώσει νερό ακόμα και στις ερημοποιημένες όχθες του στο Μεξικό; Στη μέση του ερήμου, στο Λας Βέγκας, αντιμετωπίζουν την ξηρασία ανακυκλώνοντας τα τρία τέταρτα των λυμάτων ξανά και ξανά, βάζοντας πολύ αυστηρά πρόστιμα σε καταναλωτές που ξοδεύουν άσκοπα νερό, επιδοτώντας ξερικούς κήπους αντί γκαζόν. Οι Μεξικάνοι οικολόγοι στην άλλη μεριά των συνόρων πάλι αγοράζουν με χρήματα από δωρεές όλο και περισσότερα δικαιώματα νερού για να αφήσουν το ποτάμι να φτάσει τη θάλασσα και να δώσει ζωή πάλι στην περιοχή.
Φράγμα Φανερωμένης, Νάξος-Φωτογραφία: Ελένη Ανδριανοπούλου
Τη μεταμόρφωση της βιομηχανικής περιοχής του ποταμού Έμσερ στη Δυτική Γερμανία περιγράφει ο Μίχαελ Γκέρτνερ στο τρίτο επεισόδιο.
Ο πιο μολυσμένος παραπόταμος του Ρουρ βρώμαγε δεκαετίες ολόκληρες δίπλα στα σπίτια και μέσα στα χωριά των ανθρώπων. Τα ανθρακωρυχεία και η βαριά βιομηχανία της περιοχής όπως και τα νοικοκυριά έριχναν όλα τα λύματα στον ποταμό που είχε περιοριστεί με μπετόν αρμέ σε μια μικρή κοίτη και σε μερικά σημεία υπογειοποιηθεί. Δεν ήταν πια ποταμός, αλλά ένα κανάλι λυμάτων. Αποχέτευση δεν μπορούσε να κατασκευαστεί λόγω στατικότητας των ορυχείων. Όλη η τοξική σούπα περνούσε δίπλα από τα χωριά και ο ποταμός είχε πάρει το όνομα ο Μαύρος από το χρώμα του.
Από τη δεκαετία του 1990 ως το 2018 όλα τα ανθρακωρυχεία έκλεισαν. Το κίνημα πολιτών άδραξε την ευκαιρία να απαιτήσει τον καθαρισμό, την απολύμανση, και την απελευθέρωση του ποταμού από μπετόν και υπόγειους σωλήνες, τρέχοντας μια καμπάνια που είχε μεγάλο αντίκτυπο στα ΜΜΕ. Ως αποτέλεσμα της σκληρής διεκδίκησης των πολιτών δεκαετίες ολόκληρες, ο ποταμός καθάρισε και οι οικισμοί απέκτησαν αποχέτευση με φρεάτια 30 μέτρων βάθους χάρη στην τεχνογνωσία των μηχανικών των ορυχείων. Ένα τεχνολογικό επίτευγμα που μπορεί να δώσει λύση και σε άλλες (πρώην) βιομηχανικές περιοχές.
Pawel Czerwinski, Unsplash
Ο ποταμός Ιορδάνης είναι το σύνορο του Ισραήλ και της Ιορδανίας, ρέοντας από το Βορρά στη λίμνη της Γαλιλαίας και συνεχίζοντας προς το Νότο ως τη Νεκρά Θάλασσα. Το ποτάμι που χωρίζει Παλαιστίνιους, Ισραηλινούς και Ιορδανούς εκβάλλει πενιχρό και μολυσμένο στον προορισμό του, τη Νεκρά Θάλασσα που συρρικνώνεται επικίνδυνα, αφού οι Ισραηλινοί και Ιορδανοί αγρότες το χρησιμοποιούν για την άρδευση του ερημικού τοπίου και τη μετατροπή του σε παραγωγικό τόπο για φρούτα και λαχανικά που χρειάζονται πολύ νερό.
Ιορδανοί εθελοντές καλύπτουν τα κενά της κακοδιοίκησης της χώρας τους επαναχρησιμοποιώντας “ξεχασμένες” τεχνητές λίμνες, δημιουργώντας τεχνητές οάσεις στην έρημο. Οι Παλαιστίνιοι της Δυτικής Όχθης έχουν αποκοπεί από τον Ιορδάνη και διαχειρίζονται το λιγοστό νερό από τα βουνά με οικονομία. Παλαιστίνιοι εθελοντές της ίδιας οργάνωσης εκπαιδεύουν τους μαθητές πώς να ανακυκλώνουν τα λύματα σε οικιακή κλίμακα.
Οι Ισραηλινοί εθελοντές εκπαιδεύουν αγρότες στη χρήση τεχνολογίας αιχμής για οικονομική άρδευση. Μια ιδιωτική πρωτοβουλία αποκατάστασης ενός παρατημένου υδροηλεκτρικού σταθμού στα σύνορα Ιορδανίας και Ισραήλ είναι ευκαιρία συνεργασίας και συμφιλίωσης των τριών λαών. Οι εθελοντές από την Παλαιστίνη, το Ισραήλ και την Ιορδανία σχεδιάζουν ένα Πάρκο Ειρήνης για τις τρεις χώρες, κάτι παραπάνω από τη δημιουργία ενός υδροβιότοπου και εθνικού πάρκου στα σύνορα των τριών χωρών. Θα το επιτρέψουν οι πολιτικοί αναρωτιέται ο σκηνοθέτης αυτού του επεισοδίου, Μίχαελ Γκέρτνερ.
Οι Κάτω Χώρες υπάρχουν χάρη στους Ολλανδούς μηχανικούς και τα τεράστια φράγματα, τα κανάλια των ποταμών και τους νερόμυλους και αντλίες που λειτουργούν συνεχώς βγάζοντας το νερό από τη γη και την άμμο από τη θάλασσα. Δαμάζουν το γλυκό και θαλασσινό νερό εδώ και αιώνες. Χωρίς αυτή την τεχνολογία η Ολλανδία δε θα υπήρχε. Όμως η εποχή της καταπολέμησης του νερού τελειώνει, περιγράφει ο Ντάνιελ Μύντερ στο τελευταίο επεισόδιο της σειράς ντοκιμαντέρ “Το νερό είναι το μέλλον”.
Hendrik Kuterman/Unsplash
Οι μηχανικοί μαθαίνουν από τις όλο και πιο συχνές πλημμύρες και θύελλες που κοστίζουν πολλές ζωές. Αρχίζουν και υιοθετούν καινούριους τρόπους για να αφήσουν τα ποτάμια να πλημμυρίζουν στις φυσικές λεκάνες τους, την άμμο να μετακινείται μόνη της στις ακτές και τα κοχύλια να δημιουργούν φυσικούς υφάλους προστασίας της ακτής. Η καινούρια προσέγγιση μιας βιώσιμης και φυσικής λύσης για την προστασία της γης σημαίνει απαλλοτριώσεις και μετακινήσεις πληθυσμών. Το καινούριο σύμφωνο με το νερό χρειάζεται πολύ αποφασιστικότητα από τις αρχές και άλλη τόση συνεργασία από τους πολίτες. Φαίνεται να τα καταφέρνουν.
Δείτε τα επεισόδια στο ERTFLIX πατώντας ΕΔΩ
Κείμενο/Φωτογραφίες: Ελένη Ανδριανοπούλου
Κεντρική φωτογραφία: Νάξος, Φράγμα Εγγαρών/Ελένη Ανδριανοπούλου
Η Ελένη Ανδριανοπούλου είναι μέλος του Κινήματος “Σώστε τις Παραλίες της Νάξου”.