Η χώρα που έβλεπε τα κατσίκια να περνούν

29

Το άρθρο του Τάσου Τέλλογλου δημοσιεύτηκε στο insidestory.gr στις 03.01.2024

Το πρώτο τηλεφώνημα του χρόνου ήρθε από τη Δράμα και τον γεωργοκτηνοτρόφο Βασίλη Μελενεκλή. Ο Μελενεκλής έχει μια μεγάλη φάρμα ανάμεσα στις Σέρρες και τη Δράμα, το «Μενοίκιο», με ζώα και τριφύλλια. Πρόκειται για μία καθετοποιημένη εκμετάλλευση, όπως θα έπρεπε να είναι οι αγροτικές εκμεταλλεύσεις του μέλλοντος. 

Ο Μελενεκλής βλέπει όμως τον εαυτό του ως τον «ριγμένο» των τελευταίων μηνών, καθώς το τελευταίο 10ήμερο του χρόνου πήρε τη μισή αγροτική επιδότηση από τον οργανισμό που διανέμει τις ευρωπαϊκές επιδοτήσεις ΟΠΕΚΕΠΕ σε σχέση με προηγούμενες χρονιές. Ένας λόγος είναι ότι τις επιδοτήσεις παίρνουν παραγωγοί-φαντάσματα, όπως οι κτηνοτρόφοι στην Κρήτη.

Το «άρμεγμα» της ΕΕ που δεν έχουν ζώα και δηλώνουν εικονικές εκτάσεις. Δεν είναι όμως αυτός ο μόνος λόγος και ίσως όχι ο σημαντικότερος. Το σύστημα επιδοτήσεων, όπως έχει σχεδιασθεί τα τελευταία χρόνια στην Ελλάδα, δεν ενθαρρύνει πάντα τους παραγωγικούς αγρότες, αλλά εκείνους που έχουν τον τρόπο τους να πιέσουν τους εκάστοτε κυβερνώντες να τους καταβάλουν ένα μέρος της πίτας. 

Δεν είναι τυχαίο ότι την τελευταία μέρα του χρόνου παραιτήθηκε από τη θέση του ο πρόεδρος του ΟΠΕΚΕΠΕ, Βαγγέλης Σημανδράκος.

.

.

Η παραίτηση του Σημανδράκου ήταν η τέταρτη μέσα σε τέσσερα χρόνια, απόδειξη ότι κάτι «σάπιο» υπάρχει στο βασίλειο της Δανιμαρκίας. Ο υπουργός Αγροτικής Ανάπτυξης Λευτέρης Αυγενάκης δεν το αρνείται στις δημόσιες τοποθετήσεις του, θεωρεί όμως ότι τα προβλήματα θα μπορούσαν να λυθούν με το νέο σχέδιο νόμου του υπουργείου για τα διαχειριστικά σχέδια των βοσκοτόπων, που βρίσκεται αυτή τη στιγμή σε διαβούλευση.

Μία καταδίκη

Στις 31 Οκτωβρίου 2023 η Ευρωπαϊκή Εισαγγελία ανακοίνωσε την πρώτη καταδίκη Ελλήνων κτηνοτρόφων, που παραπέμφθηκαν στο δικαστήριο μετά από ερευνά της και έρευνα του ΟΠΕΚΕΠΕ, για υπεξαίρεση των ευρωπαϊκών επιδοτήσεων για την κτηνοτροφία. Επιδοτούνταν για βοσκοτόπια που εμφανίζονταν εικονικά στις δηλώσεις τους, ενώ δεν είχαν χρησιμοποιηθεί για την εκτροφή ζώων.

Επτά από τους οκτώ συνολικά κατηγορούμενους αθωώθηκαν, καθώς επέστρεψαν τα χρήματα που είχαν πάρει. Ο όγδοος καταδικάστηκε σε ποινή οκτάμηνης φυλάκισης με τριετή αναστολή.

Οι έρευνες για την υπεξαίρεση ευρωπαϊκών επιδοτήσεων διαρκούν ήδη από το 2020, όταν ο τότε διοικητής του ΟΠΕΚΕΠΕ, καθηγητής Γρηγόρης Βάρρας, έδωσε εντολή να ερευνηθεί η απότομη εκτίναξη του αριθμού των δικαιούχων – ιδιαίτερη αύξηση είχε παρατηρηθεί στον αριθμό των προερχόμενων από την Κρήτη, που δήλωναν ότι χρησιμοποιούσαν για βόσκηση γη σε άλλα μέρη της χώρας. Μέχρι τότε οι έλεγχοι δεν τους «έβλεπαν», διότι περιορίζονταν σε ελέγχους εγγράφων, συνήθως μισθωτηρίων, που ανακαλούνταν τις επόμενες ημέρες της υποβολής της αίτησης για την καταβολή της επιδότησης. Ο Βάρρας παραιτήθηκε μετά από τη σύγκρουσή του με τον τότε υπουργό Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων Μάκη Βορίδη για το ζήτημα αυτό και αργότερα έγινε σύμβουλος του Κυριάκου Μητσοτάκη, αλλά το ζήτημα δεν λύθηκε.

Ο μεθεπόμενος διάδοχος του Βορίδη, Γιώργος Γεωργαντάς, τοποθέτησε πριν από ενάμιση χρόνο με διαδικασίες του ΑΣΕΠ επικεφαλής του ΟΠΕΚΕΠΕ τον επιχειρηματία από την Κοζάνη, Γιώργο Σημανδράκο και αποφάσισε να εμπιστευθεί ο ΟΠΕΚΕΠΕ τη βάση δεδομένων για τις επιδοτήσεις σε μία καινούργια ομάδα, που θα προχωρούσε στη διανομή των κονδυλίων. Επιπλέον ενέταξε τις αιτήσεις των κτηνοτρόφων και αγροτών για τις ενισχύσεις στο gov.gr και έκτοτε έδωσε τη δυνατότητα να υποβάλλονται αιτήσεις για ενισχύσεις τόσο από το ένα σύστημα, όσο και από το άλλο.

Όμως μετά τις εκλογές του Ιουλίου 2023 ο πρωθυπουργός δεν τοποθέτησε ξανά τον Γεωργαντά στο υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης, αναθέτοντάς το στον Λευτέρη Αυγενάκη – Κρητικό στην καταγωγή, που θα καλούνταν να κόψει τις επιδοτήσεις από συμπατριώτες του που δεν τις δικαιούνταν. Παρ΄ όλα αυτά, ο Αυγενάκης σε αλλεπάλληλες επικοινωνίες μας δεσμεύθηκε ότι θα συνέχιζε την πολιτική του Γεωργαντά. 

Αυγενάκης σε ΟΠΕΚΕΠΕ: Παραιτηθείτε

Τον Οκτώβριο του 2023, όταν έγιναν οι πρώτες πληρωμές, η διοίκηση του ΟΠΕΚΕΠΕ μπλοκάρισε 16.000 ΑΦΜ που θεώρησε ύποπτα (για πολλά από αυτά γίνονται έρευνες από την Ευρωπαϊκή Εισαγγελία, ελληνικές Εισαγγελίες και την Οικονομική Αστυνομία). Ταυτόχρονα η Ευρωπαϊκή Εισαγγελία διακριτικά απευθύνθηκε στον τότε διοικητή του ΟΠΕΚΕΠΕ Σημανδράκο, ζητώντας του να ξεκαθαρίσει τη θέση του οργανισμού του στις περιπτώσεις που καταδικάστηκαν στο τέλος του ίδιου μήνα. Ο Αυγενάκης ζήτησε τότε και πέτυχε την παραίτηση της διοίκησης του ΟΠΕΚΕΠΕ, όχι όμως του Σημανδράκου, που αρνήθηκε να παραιτηθεί, επικαλούμενος τον 1,5 εναπομείναντα χρόνο θητείας του και το γεγονός ότι είχε καταλάβει τη θέση στον οργανισμό μέσω ΑΣΕΠ.

Το «κράτος» της Κρήτης

Σύμφωνα με πηγές που βρίσκονταν κοντά στον Σημανδράκο στον ΟΠΕΚΕΠΕ, η ηγεσία του υπουργείου ζητούσε τότε από την ηγεσία του οργανισμού να καταβάλει τις ενισχύσεις στους 16.000 παραγωγούς και, αν σημειώνονταν προβλήματα, να τις ζητούσε πίσω. Η πλευρά του διοικητή του ΟΠΕΚΕΠΕ επέμενε στο μπλοκάρισμα των 16.000 ΑΦΜ, δείχνοντας τους αριθμούς του 2022, όπου τα αιγοπρόβατα στο Ηράκλειο έφτασαν τα 1,7 εκατομμύρια, σημειώνοντας 102% αύξηση από το 2019, στο Ρέθυμνο τα 3,5 εκατομμύρια (αύξηση 102%), τις 871.000 στα Χανιά (76% αύξηση) και τις 30.000 στο Λασίθι (αύξηση 63%). Συνολικά σε όλη τη χώρα εκτός της Κρήτης ο αριθμός των αιγοπροβάτων ελάχιστα αυξήθηκε και σε πολύ λίγες περιοχές (π.χ. στην Καρδίτσα κατά 3%). Η Κρήτη έφτασε με αυτόν τον τρόπο να έχει 6,5 εκατομμύρια αιγοπρόβατα και όλη η υπόλοιπη Ελλάδα 9. 

«Ο μαγικός τρόπος του πολλαπλασιασμού των αιγοπροβάτων», μου λέει ελεγκτής του ΟΠΕΚΕΠΕ, «λέγεται “κτηνίατροι”. Με ένα τάλιρο (ευρώ) βεβαιώνουν για την ύπαρξη ζώου και άντε ψάξε βρες το… Αυτοί που κάνουν τις ψεύτικες δηλώσεις για την επιδότηση είναι διαρκώς οι ίδιοι, οι συγγενείς, οι βοσκοί, οι φίλοι τους. Το σύστημα τώρα έχει αλλάξει, παίρνουν τα στοιχεία από ένα κέντρο υποβολής δηλώσεων (ΚΥΔ), βρίσκουν π.χ. ένα χωράφι στη Λακωνία, δίνουν τα χρήματα στα ΚΥΔ που είναι σταθερά τα ίδια στο Ηράκλειο και τα Χανιά και έπειτα κάνουν, σε αντίθεση με το παρελθόν, μόνοι τους τη δήλωση για να μην φαίνεται και ενοχοποιείται το ΚΥΔ, όπως γινόταν παλιότερα».

Το Μαξίμου

Έχοντας τη πλημμυρόπληκτη Θεσσαλία στο κεφάλι του, το γραφείο του πρωθυπουργού δεν ήθελε να πάρει θέση και σε αυτό το αγροτικό πρόβλημα. Όταν ο Αυγενάκης ζήτησε –κατ’ εξαίρεση από τη νομοθεσία για την τοποθέτηση νέων διοικητών οργανισμών– να αποκαθηλώσει τον Σημανδράκο, το υπουργείο Εσωτερικών δεν του έδωσε την άδεια. Ο Σημανδράκος –ενόψει και των πληρωμών των ενισχύσεων του Δεκεμβρίου– παρέμεινε στη θέση του. Ήταν όμως φανερό ότι το γραφείο του πρωθυπουργού είχε αποφασίσει να τον εξωθήσει σε παραίτηση μετά τα Χριστούγεννα. Στη διάρκεια της συζήτησης για τον προϋπολογισμό, ο Αυγενάκης του καταλόγισε ευθύνες εκ νέου, θεωρώντας υπεύθυνα γι’ αυτήν την πολιτική και κάποια «διοικητικά στελέχη του ΟΠΕΚΕΠΕ, αριστερής κατεύθυνσης», που πάντως είχαν στηρίξει και τη διοίκηση Βάρρα.

Μετά τις πληρωμές, λίγο πριν από τα Χριστούγεννα, η πορεία του προέδρου του ΟΠΕΚΕΠΕ είχε προδιαγραφεί, με το Μέγαρο Μαξίμου να τον πιέζει πλέον μέσω διαφορετικών υπουργών να παραιτηθεί. Στις 29 Δεκεμβρίου ο γενικός γραμματέας του υπουργείου Γιώργος Στρατάκος πήγε στον ΟΠΕΚΕΠΕ για να σηματοδοτήσει το «νέο ξεκίνημα του οργανισμού». Εκεί είπε ότι τα παράπονα για τον οργανισμό δεν προέρχονταν μόνο από τους κτηνοτρόφους της Κρήτης με τα μπλοκαρισμένα ΑΦΜ, αλλά και από μελισσοκόμους και αγρότες όπως ο Βασίλης Μελενεκλής. Για τον τελευταίο, το λάθος έγινε με την υιοθέτηση της νέας ΚΑΠ από τη διοίκηση του υπουργού Σπήλιου Λιβανού (Ιανουάριος 2021-Φεβρουάριος 2022), που έδωσε το δικαίωμα σε παραγωγούς να σπέρνουν τα ημιορεινά. «Μπήκαν δηλαδή και άλλοι μέσα στον κουμπαρά και κόψανε εμάς. Το ερώτημα είναι: οι άλλοι έχουν παραγωγή;».

.

.

Αν ούτε και αυτή η διοίκηση του ΟΠΕΚΕΠΕ μπορέσει να απαντήσει αυτό το ερώτημα, τότε θα πρόκειται για έναν ακόμα υπουργό (τον τέταρτο στη σειρά) και μια ακόμα διοίκηση του ΟΠΕΚΕΠΕ (την πέμπτη στη σειρά) που θα βλέπουν τους αριθμούς των κατσικιών να περνούν από μπροστά τους χωρίς να κάνουν τίποτα γι’ αυτό. Το υπουργείο με δήλωση του Αυγενάκη δεσμεύεται να καταβληθούν αποζημιώσεις όπου αυτό είναι δυνατό.

Ταυτόχρονα αφαιρεί την αρμοδιότητα της σύνταξης διαχειριστικών σχεδίων βόσκησης από τις Περιφέρειες, που στην πλειοψηφία τους (εκτός Δυτικής Μακεδονίας και Ηπείρου) δηλώνουν απρόθυμες να εφαρμόσουν την ευρωπαϊκή και εθνική νομοθεσία. Η χώρα μας έχει πάρει αλλεπάλληλες παρατάσεις για τα σχέδια αυτά, χωρίς να έχει προχωρήσει. Σε κάθε περίπτωση οι ευρωπαϊκές ενισχύσεις θα μειωθούν κατά 17-18% ως το 2026, ενώ και η αμοιβή για όσους κτηνοτρόφους δεν έχουν ζώα (αλλά δηλώνουν εκτάσεις) έχει μειωθεί κι εκείνη. Στο τέλος αυτής της διαδικασίας, η μέθοδος της τηλεπισκόπησης ελπίζουν στις Βρυξέλλες ότι θα λύσει το πρόβλημα της κλοπής των κτηνοτροφικών επιδοτήσεων.

Πηγή: insidestory.gr/Τάσος Τέλλογλου

Φωτογραφία Εξωφύλλου: Cyclades Open