Η μεγαλύτερη πρόκληση του 21ου αιώνα είναι ότι θα πρέπει μέσα σε λίγες δεκαετίες να δοθούν λύσεις σε προβλήματα της ανθρωπότητας τα οποία συσσωρεύθηκαν ήδη από τον 20ό αιώνα. Σε αυτά συμπεριλαμβάνονται οι διάφορες κρίσεις όπως η περιβαλλοντική, οι πολεμικές συγκρούσεις, οι πανδημίες και οι οικονομικές κρίσεις. Από τα μεγαλύτερα δεινά του 20ού αιώνα ήταν, φυσικά, οι πανδημίες σαν αυτή που έχουμε τώρα, αλλά σε επανάληψη τότε σχεδόν ανά δεκαπενταετία. Το πρόβλημα των πανδημιών γινόταν ακόμα πιο επικίνδυνο με την εμφάνιση τοπικών επιδημιών, οι οποίες ήταν και συνάρτηση της κακής ιατρικής περίθαλψης στις φτωχές χώρες της Γης.
Θυμάμαι ότι, όταν ασχολήθηκα με τα θέματα του περιβάλλοντος στη δεκαετία του ’70, η λέξη “Περιβάλλον” αφορούσε ό,τι είναι έξω από εμάς ή έστω το κοινωνικό περιβάλλον. Αγνοείτο τότε ότι είμαστε κομμάτι του περιβάλλοντος και ως τμήμα του εαυτού μας θα έπρεπε, αντίστοιχα, να το προστατεύσουμε. Κανείς δεν μιλούσε τότε για την προστασία του περιβάλλοντος, εκτός από ελάχιστους, τους πρώτους ίσως επιστήμονες οι οποίοι κλήθηκαν να αντιμετωπίσουν τραγικά φαινόμενα με πολλά θύματα, όπως το νέφος του Λονδίνου και το φωτοχημικό νέφος του Λος Άντζελες. Τότε έγινε αντιληπτό για πρώτη φορά ότι η κακώς νοούμενη ανάπτυξη, έτσι όπως έγινε άναρχα και με την αστυφιλία που επεκράτησε, άρχισε να απειλεί ακόμα και την υγεία των κατοίκων.
Μέχρι και τα μνημεία ρυπάνθηκαν και χρειάσθηκε διεθνές πρόγραμμα, το Πρόγραμμα Ελέγχου Ρυπάνσεως Περιοχής Αθηνών (ΠΕΡΠΑ), για να προστατευθεί ο Παρθενώνας από τα πάσης φύσεως οξειδωτικά αέρια από τα οποία ήταν γεμάτη η ατμόσφαιρα μαζί με το κάρβουνο και άλλα σωματίδια στο Λεκανοπέδιο των Αθηνών αλλά και σε άλλες πόλεις. Αυτό οδήγησε στην υποβάθμιση του αστικού περιβάλλοντος, στην άναρχη δόμηση και στη σταδιακή εξαφάνιση της υπαίθρου. Πράγματι, μέχρι τη δεκαετία του ’50 περίπου, το περιβάλλον στην ύπαιθρο διαδραμάτιζε τον ρόλο του εξισορροπιστή ανάμεσα στα αναβράζοντα από καπνούς φουγάρα της “εξελισσόμενης” βιομηχανίας και τη διατάραξη της οικολογικής ισορροπίας.
Το συσσωρευτικό περιβαλλοντικό κόστος άρχισε να φαίνεται στη θάλασσα, για να φθάσει μέχρι τα υψηλά στρώματα της ατμόσφαιρας με την καταστροφή του προστατευτικού στρώματος του όζοντος στην Ανταρκτική. Η ανθρωπότητα κινδύνευε στο σύνολό της από τον ίδιο τον ζωοδότη της, τον ήλιο. Το Πρωτόκολλο του Μόντρεαλ, τα 35 χρόνια του οποίου γιορτάζουμε φέτος, προστάτευσε το στρώμα του όζοντος παγκόσμια, το οποίο δυστυχώς εξακολουθεί να παραμένει εύθραυστο. Δυστυχώς, τα πράγματα για τη σταθεροποίηση του κλίματος είναι πολύ πιο δύσκολα, γιατί η αναγκαία απαλλαγή από τα ορυκτά καύσιμα μέχρι το 2050 παγκοσμίως είναι σχεδόν ανέφικτη. Το κόστος των επιπτώσεων από την κλιματική αλλαγή πολύ γρήγορα θα υπερβεί τα 130 τρισεκατομμύρια δολάρια. Για σύγκριση θα πρέπει να γνωρίζουμε ότι η πανδημία ήδη έχει στοιχίσει κάποια τρισεκατομμύρια δολάρια. Το κόστος της κλιματικής αλλαγής για τη χώρα μας, εάν δεν κάνουμε τίποτα, σύμφωνα με την Έκθεση που συντάξαμε στην Τράπεζα της Ελλάδος, θα υπερβεί τα 700 δισεκατομμύρια ευρώ στο τέλος του 21ου αιώνα. Εάν προσαρμοσθούμε, αυτό μειώνεται περίπου στο μισό και, επομένως, η προσαρμογή χρήζει άμεσης εφαρμογής τόσο σε εθνικό όσο και σε παγκόσμιο επίπεδο.
Η περιρρέουσα κατάσταση είναι ομιχλώδης, ο ρυθμός απαλλαγής από τα ορυκτά καύσιμα σχετικά χαμηλός και η παγκόσμια κοινότητα πάσχει από σοβαρό έλλειμμα στρατηγικής σε αυτούς τους στόχους. Η εξάρτηση από συγκεκριμένα ορυκτά καύσιμα και παράγωγά τους, προελεύσεως αμφιβόλου σταθερότητος, όπως βλέπουμε τώρα να γίνεται στην Ευρώπη, επιδεινώνει και σκοτεινιάζει ακόμα περισσότερο το τοπίο. Ήμουν πάντα αισιόδοξος ότι θα βρεθεί λύση. Η λύση είναι στα χέρια του καθενός μας, γιατί η τεχνολογία υπάρχει, όμως τα χρήματα δεν είναι ορθά κατανεμημένα στους πληθυσμούς και στις διάφορες κοινωνικές τάξεις. Φοβάμαι ότι το πρόβλημα είναι πολύπλοκο και δυσεπίλυτο, γι’ αυτό εύχομαι το μέλλον να με διαψεύσει σε αυτούς τους δύσκολους καιρούς που ζούμε εμείς, τα παιδιά μας και οι γενιές που έρχονται.
Πολλοί θεωρούν ότι, επειδή υπάρχει η τεχνολογία και η γνώση, εάν συνυπάρξει η πολιτική βούληση, θα είναι προκαθορισμένη η λύση για τη σταθεροποίηση του κλίματος. Κι όμως, δεν χρειάζονται μόνο αυτά. Χρειάζεται και η βελτίωση στην Παιδεία και η βελτίωση των προτύπων στην κοινωνία σε παγκόσμια κλίμακα. Άλλο ευαισθητοποίηση στα θέματα του περιβάλλοντος και άλλο η πραγματική Παιδεία που οδηγεί στην ανάταση της ψυχής του ανθρώπου, ο οποίος με τη σειρά του πράττει σε αρμονία με το περιβάλλον. Όσο ευρύτερη είναι η Παιδεία, τόσο θα αυξάνει και η αισιοδοξία μας ότι ο καθένας από τα τόσα δισεκατομμύρια ανθρώπων που είμαστε στον πλανήτη, και στις προσεχείς δεκαετίες σύντομα θα ξεπεράσουμε τα 10 δισ., μπορεί να συμβάλει στη βελτίωση του περιβάλλοντος του δικού του, του γείτονά του και ολόκληρου του κόσμου.
Όλοι τώρα ξέρουμε ότι χρειάζεται να εξοικονομήσουμε ενέργεια, φυσικούς πόρους, απορρίμματα και να βελτιώσουμε τη συμπεριφορά μας απέναντι στα ακραία καιρικά φαινόμενα για την προστασία της ζωής και της περιουσίας μας. Οι εμπρησμοί από “αμέλεια” δεν δικαιολογούνται στη σημερινή κατάσταση του περιβάλλοντος. Εδώ ο νομοθέτης πρέπει να γίνει πολύ πιο αυστηρός. Η αδιαφορία για τα οικοσυστήματα, για την ανακύκλωση των απορριμμάτων και γενικά ό,τι έχει κόστος για το περιβάλλον δεν αφορά τον γείτονα, αφορά και εμάς, το κοινό σπίτι μας, που είναι ο μοναδικός πλανήτης όπου βρισκόμαστε, τόσο μοναδικός που λάμπει στο Διάστημα στην περιοχή του ήλιου μας σαν ένα ασπρογάλανο διαμάντι στο σκοτεινό Σύμπαν.
Πηγή: Capital.gr
📸 Beth Jnr/Unsplash
* Ο Χρήστος Σ. Ζερεφός είναι Γενικός Γραμματέας της Ακαδημίας Αθηνών, Εθνικός Εκπρόσωπος για την Κλιματική Αλλαγή.