Mιλάει κοφτά, και με ακρίβεια, σαν πεζοναύτης, τόνος αυστηρός, που μαλακώνει όποτε απευθύνεται στους συνεργάτες του για να του θυμίσουν κάτι, αν και τελικά ο ίδιος τα θυμάται όλα καλύτερα. Είναι κοντοκουρεμένος, σαν να μην έφυγε από τον στρατό. Τα γαλανά μάτια του σε μετράνε, είσαι φίλος ή εχθρός, ποια έχει κλειστή την οθόνη της στο Skype, να την ανοίξει αμέσως, θέλω να σας βλέπω. Ακούστε τώρα, καλύτερα να σημειώνετε γρήγορα γιατί δεν μπορείτε να με μαγνητοφωνήσετε, ούτε να με ηχογραφήσετε, θα απαντήσω σε όλα όσα με αφορούν.
Τον αφορά το εξής: «Αν μια αρχαιότητα είναι προϊόν αρχαιοκαπηλίας και συνδέεται με τη Νέα Υόρκη, την ερευνούμε. Αυτή είναι η δουλειά μας. Είμαστε καθαρά ποινικό δίκαιο. Ενάγουμε αρχαιοκάπηλους και επαναπατρίζουμε κλεμμένες αρχαιότητες».
Μιλά στον πληθυντικό αλλά δεν ήταν πάντα έτσι. Ο Ελληνοαμερικανός Μάθιου ΜπογδάνοςMatthew Bogdanos (γεννήθηκε στη Νέα Υόρκη από Λημνιό πατέρα και Γαλλίδα μητέρα), με μεταπτυχιακά στις κλασικές σπουδές στο Κολούμπια, το 2003 υπηρετούσε στον Κόλπο ως συνταγματάρχης με τους πεζοναύτες όταν βίωσε τη λεηλασία του Εθνικού Μουσείου του Ιράκ. Ηγήθηκε της έρευνας για τα κλοπιμαία, μεγάλο μέρος των οποίων μπόρεσε να εντοπίσει, έργο για το οποίο τιμήθηκε με το Εθνικό Μετάλλιο Ανθρωπιστικών Σπουδών (η όλη περιπέτεια καταγράφεται στο βιβλίο του, Thieves of BaghdadΣτο Amazon). Το 2010, απόστρατος πια και βοηθός εισαγγελέα στο Μανχάταν, ίδρυσε τη μονάδα διακίνησης αρχαιοτήτων της εισαγγελίας. Η υπηρεσία είχε έναν υπάλληλο. Σήμερα απασχολεί 18 άτομα.
Ο συνταγματάρχης Μάθιου Μπογδάνος, επικεφαλής της έρευνας για την ανεύρεση των λεηλατημένων θησαυρών του Αρχαιολογικού Μουσείου της Βαγδάτης, σε συνέντευξη Τύπου στη Βαγδάτη, 16 Μαΐου 2003, μετά την ανάκτηση 951 αντικειμένων. Στον Τύπο παρουσιάστηκαν ένα από τα παλαιότερα γνωστά χάλκινα ανάγλυφα κύπελλα, ένα αραμαϊκό πιθάρι από την έκτη χιλιετία π.Χ., ένα από τα παλαιότερα γνωστά σουμεριακά αγάλματα και μια στήλη από τη Βαβυλωνιακή εποχή. [AFP PHOTO/Behrouz MEHRI]
Ο Μπογδάνος μπήκε ως ταύρος σε υαλοπωλείο στον κόσμο των κοκτέιλ πάρτι και των λιμουζινών, εκεί όπου αξιοσέβαστοι «έμποροι αρχαιοτήτων» συνδιαλέγονταν ανενόχλητοι για χρόνια με επιμελητές των μεγαλύτερων μουσείων για να βρουν τον καλύτερο τρόπο να «ξεπλύνουν» τη λεία τους, και γρήγορα έγινε ο τρόμος όσων διακινούν, εμπορεύονται ή αγοράζουν κλεμμένες αρχαιότητες. Άνθρωποι που είχαν δώσει το όνομά τους σε πτέρυγες μουσείων βρέθηκαν ξαφνικά με χειροπέδες.
Όταν μας μιλά, έχει μόλις κάνει μια ακόμα επιτυχία, είμαστε τυχερές, θα την πει πρώτα σε εμάς. Η υπηρεσία του βρήκε τη μυστική αποθήκη του –πολλάκις καταδικασμένου– Βρετανού εμπόρου τέχνης Ρόμπιν ΣάιμςRobin Symes, που με τον σύντροφο του Χρήστο Μιχαηλίδη εμπορεύτηκαν τεράστιες ποσότητες κλεμμένων αρχαιοτήτων, κυρίως από τις συλλογές Μπεκίνα και Μέντιτσι (παίρνουν τα ονόματά τους από τους Ιταλούς Tζιάκομο ΜέντιτσιGiacomo Medici (art dealer) και Tζιανφράνκο ΜπεκίναGianfranco Becchina | Trafficking Culture που διακίνησαν προϊόντα αρχαιοκαπηλίας από τη Μεσόγειο). Οι αποθήκες του Σάιμς στο Λονδίνο και τη Γενεύη έχουν από καιρό ερευνηθεί λόγω της διαμάχης του με την εφοπλιστική οικογένεια ΠαπαδημητρίουΠεριβόητο ζευγάρι αρχαιοπωλών πίσω από τα κλεμμένα στο σπίτι του μεγιστάνα στο Μανχάταν | Πρώτο Θέμα σχετικά με την κληρονομιά του Μιχαηλίδη, όμως αυτή η αποθήκη στη Νέα Υόρκη μόλις ανακαλύφθηκε από τον Μπογδάνο. Βρέθηκαν 11 αντικείμενα, 3 από τα οποία είναι ελληνικές αρχαιότητες.
Μας ενημερώνει ότι δεν μπορεί να απαντήσει σε καμία ερώτηση που αφορά υπόθεση για την οποία η υπηρεσία του κάνει αυτή τη στιγμή έρευνα, ούτε θεωρεί ηθικά σωστό να επιβεβαιώσει ή να αρνηθεί ότι υπάρχει ανοιχτή έρευνα για μια υπόθεση. Σβήνουμε νοητά κάποιες ερωτήσεις και συνεχίζουμε με αυτές που μπορούμε να κάνουμε.
is: Όταν λέμε «κλεμμένες αρχαιότητες» τι εννοούμε;
Μάθιου Μπογδάνος: Όλες οι χώρες έχουν νόμους για την πολιτιστική κληρονομιά, που λένε ότι όλες οι αρχαιότητες ανήκουν στη χώρα. Αν αποδείξω ότι η αρχαιότητα έφυγε από τη χώρα μετά τον νόμο της περί πολιτιστικής κληρονομιάς, αυτό αρκεί για να αποδείξω ότι είναι κλεμμένη. Στις Ηνωμένες Πολιτείες τιμούμε τους νόμους κάθε χώρας για τις αρχαιότητες. Για την Ελλάδα χρησιμοποιούμε έναν νόμο του 1932 – ξέρω ότι η Ελλάδα έχει νόμους πριν από το 1932, αλλά δεν ήταν πολύ στέρεοι. Η πρώτη φορά που η Ιταλία είχε πραγματικά στέρεο τέτοιο νόμο ήταν το 1909. Έτσι, αν αποδείξουμε ότι μια αρχαιότητα βγήκε από την Ιταλία μετά το 1909, από την Ελλάδα μετά το 1932, από την Τουρκία μετά το 1906 ή από την Αίγυπτο μετά το 1983 –γιατί η Αίγυπτος άργησε πολύ να έχει έναν καλό νόμο πολιτιστικής κληρονομιάς– είναι ένας τρόπος για να αποδείξουμε ότι είναι κλεμμένη.
Πώς αποδεικνύουμε ότι μια αρχαιότητα είναι προϊόν κλοπής;
Με τον ίδιο τρόπο που αποδεικνύεις ένα κλεμμένο αυτοκίνητο, κόσμημα ή ένα κλεμμένο λάπτοπ. Μπορείς να το κάνεις με άμεσες αποδείξεις, να βρεις το άτομο που έκλεψε πριν από 50 χρόνια, συμβαίνει συνέχεια, ή με έμμεσες αποδείξεις: Εμφανίζεται δηλαδή ξαφνικά στα χέρια ενός γνωστού διακινητή κλεμμένων αρχαιοτήτων ή την στιγμή που γίνεται λεηλασία σε μια τοποθεσία. Πολλά από τα αντικείμενα που καταφέραμε να επιστρέψουμε στην Ελλάδα είναι επειδή, ιδιαίτερα τα κυκλαδικά, εμφανίστηκαν στην αγορά αμέσως μετά τη λεηλασία. Έχουμε δηλαδή αναφορά της Ελληνικής Αστυνομίας για αρχαιοκαπηλία στη Νάξο και μετά από 6 μήνες εμφανίζονται στην αγορά κυκλαδικά αντικείμενα από τη Νάξο.
Διαβάστε τη συνέχεια της συνέντευξης της Μαργαρίτας Μιχελάκου και της Ελίζας Τριανταφύλλου στο inside story πατώντας εδώ
Πηγή: inside story/Μαργαρίτα Μιχελάκου, Ελίζα Τριανταφύλλου
📸Ο Μάθιου Μπογδάνος και το ελληνικό άγαλμα της Αφροδίτης από την κρυφή αποθήκη του Ρόμπιν Σάιμς στη Νέα Υόρκη που μόλις ανακάλυψε. [Courtesy of Matthew Bogdanos]