Μονοπάτια διαμορφώθηκαν με μόχθο και καλαισθησία από τους προγόνους μας, μέσα στους αιώνες σε ολόκληρη τη χώρα. Ένωναν πόλεις και χωριά μεταφέροντας πλούτο και πολιτισμό. Με την πάροδο του χρόνου όμως, πολλά μονοπάτια εγκαταλείφθηκαν, καλύφθηκαν από βλάστηση ή ασφαλτοστρώθηκαν ως εύκολη λύση για τη δημιουργία οδικών δικτύων.
Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ Περιβάλλοντος & Πολιτισμού στοχεύει να δώσει νέα ζωή σε αρκετά μονοπάτια φυσικού κάλλους και ιστορικής σημασίας, με το πρόγραμμα «Μονοπάτια Πολιτισμού».
Το Πρόγραμμα «Μονοπάτια Πολιτισμού» είναι ένα ολοκληρωμένο, πολυεπιστημονικό πρόγραμμα επιλογής, συντήρησης, καθαρισμού, σηματοδότησης και σύνδεσης δημόσιων μονοπατιών σε περιοχές ιδιαίτερης περιβαλλοντικής ή πολιτιστικής σημασίας στην Ελλάδα. Η γεωγραφική του έκταση είναι τεράστια, με συνολικά 658 χλμ. αποκατεστημένων περιπατητικών και ποδηλατικών διαδρομών, πολλές από τις οποίες χρονολογούνται στην αρχαία και μεσαιωνική εποχή, σε 13 περιοχές σε ολόκληρη την Ελλάδα. Το πρόγραμμα υλοποιείται με σχετικά μέτρια επένδυση σε σχέση με τα πολλαπλά, μετρήσιμα οφέλη. Συγκεντρώνει επιστήμονες από πολλούς τομείς (γεωγράφους, αρχαιολόγους, ιστορικούς, δασκάλους, ορνιθολόγους), θεσμικούς παράγοντες και εκπροσώπους των επιχειρηματικών και τουριστικών βιομηχανιών. Το πρόγραμμα, που δημιουργήθηκε σε περίοδο οικονομικής κρίσης για να βοηθήσει την απασχόληση στην επαρχία, διευρύνει την τουριστική περίοδο, δημιουργεί νέες θέσεις εργασίας, βελτιώνει την υγεία και την ποιότητα ζωής των τοπικών πληθυσμών και προβάλλει την παραγωγή τοπικών προϊόντων σε κάθε περιοχή.
Το πρόγραμμα έχουν στηρίξει σε διάφορες περιοχές της Ελλάδας: το Ίδρυμα Α.Γ. Λεβέντη, το Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος, ο Φωκίων Ποταμιάνος & η οικογένειά του, το Ελληνικό Πολιτιστικό Κέντρο στο Παρίσι, η εκστρατεία πληθοπορισμού (crowdsourcing) «Walk with me», το Ίδρυμα Κωνσταντίνος Κ. Μητσοτάκης, η Φθιωτική Αναπτυξιακή, η AEGEAN, η εταιρεία ELMIN και ο Λόρδος Butler. Στη Νάξο το χρηματικό έπαθλο του Βραβείου της ΕΕ για την Πολιτιστική Κληρονομιά / Βραβείο Europa Nostra για την αποκατάσταση του ναού της Αγ. Κυριακής χρησιμοποιήθηκε για τη χρηματοδότηση των διαδρομών στην περιοχή.
Απαραίτητη προϋπόθεση για την εφαρμογή του προγράμματος είναι ένα γραπτό αίτημα από τους φορείς τοπικής αυτοδιοίκησης -Περιφέρειες ή/και Δήμους- οι οποίοι προσφέρουν την πολύτιμη στήριξή τους (συνήθως σε είδος / εργασία) ως την ολοκλήρωση τού έργου και στη συνέχεια αναλαμβάνουν την συντήρησή του.
Οι προσπάθειες και η συμμετοχή των τοπικών κοινοτήτων αποτελούν το κλειδί για την επιτυχία του έργου. Σχολεία, νέοι και εθελοντές από όλη την Ελλάδα καλούνται, συχνά μέσω σεμιναρίων και παρουσιάσεων, να χρησιμοποιήσουν τις διαδρομές και να τις συμπεριλάβουν σε εκπαιδευτικές δραστηριότητες. «Υιοθετώντας» ένα από τα μονοπάτια, εμπλέκονται ενεργά με την ιστορία, τη συντήρηση και τις δραστηριότητες των πεζοπορικών διαδρομών. Το έργο έχει μια μεγάλη κοινοτική βάση που περιλαμβάνει πολλούς τοπικούς δήμους και τοπικές οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών. Τα μελλοντικά σχέδια του προγράμματος περιλαμβάνουν μεγαλύτερη συμμετοχή του κοινού, και ιδιαίτερη έμφαση σε παιδιά με πάθηση του αυτιστικού φάσματος (ASC), καθώς η έρευνα έχει δείξει ότι μπορούν να επωφεληθούν σε μεγάλο βαθμό από πεζοπορικές δραστηριότητες.
Τα «Μονοπάτια Πολιτισμού» αποτελούν εξαιρετικό παράδειγμα ενσωμάτωσης της πολιτιστικής κληρονομιάς και του φυσικού τοπίου. Το έργο συνδυάζει τη φιλοσοφία της ευεξίας με την ιστορία, την πολιτιστική κληρονομιά, τη βιοποικιλότητα και το τοπίο και υπογραμμίζει σημαντικούς δεσμούς μεταξύ του πολιτισμού και της φύσης. Γίνεται αναφορά στην παλαιά παράδοση εμπειρίας του τοπίου με τα πόδια, σε αντίθεση με τα σύγχρονα μέσα κινητικότητας, ενώ τα μνημεία / τοπόσημα κατά μήκος των μονοπατιών επιλέγονται προσεκτικά ώστε να καταστεί δυνατή η ταυτόχρονη εξερεύνηση της πολιτιστικής κληρονομιάς και της φύσης. Οι διάφορες πλευρές πτυχές του υλικού και άυλου πλούτου της πολιτιστικής κληρονομιάς βιώνονται σε μια ολιστική προσέγγιση των πολιτιστικών τοπίων.
Το 2019 το πρόγραμμα «Μονοπάτια Πολιτισμού» βραβεύθηκε με το Ευρωπαϊκό Βραβείο για την Πολιτιστική Κληρονομιά / Βραβείο Europa Nostra 2019, τη διάκριση με το μεγαλύτερο κύρος στο συγκεκριμένο πεδίο, που χρηματοδοτείται από το Πρόγραμμα Creative Europe. Το πρόγραμμα Μονοπάτια Πολιτισμού συμμετείχε στην κατηγορία Εκπαίδευσης, Κατάρτισης και Ευαισθητοποίησης.
Για την ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ Περιβάλλοντος & Πολιτισμού
Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ Περιβάλλοντος & Πολιτισμού – σωματείο μη κερδοσκοπικό, μη κυβερνητικό – δραστηριοποιείται από το 1972 με στόχο την προστασία του φυσικού περιβάλλοντος και της πολιτιστικής μας κληρονομιάς.
Στα σχεδόν 50 χρόνια της δράσης της, έδωσε πολλές μάχες, μεγάλες ή μικρές, όλες σημαντικές. Στους μεγάλους αγώνες που στέφθηκαν με επιτυχία συγκαταλέγονται η ίδρυση του θαλάσσιου πάρκου Αλοννήσου, η διάσωση της Πλάκας – ένας αγώνας που συνεχίζεται, του τοπίου των Δελφών, του Νότιου Σαρωνικού, της Πύλου, της Πρέσπας, τμήματος του Μαραθώνα, του ελληνιστικού Πύργου της Κέας, παραδοσιακών οικισμών όπως της Ύδρας και πολλών Αιγαιοπελαγίτικων νησιών.
Παράλληλα, δεκάδες μνημεία διασώθηκαν από την κατεδάφιση, την ερήμωση, την εγκατάλειψη σε όλη τη χώρα ή εκτός συνόρων, όπως ο ιστορικός ναός των Ελλήνων ο Άγιος Γεώργιος Βενετίας και ο ναός του Αγ. Παντελεήμονος (Kizil Kilise) στην Καππαδοκία.
Και όλα αυτά χάρη στη συνδρομή και συνεργασία χορηγών, επιστημόνων, εθελοντών, μελών και φίλων. Το πιο πολύτιμο όλων, η συσπείρωση τόσων πολιτών, ειδικών και μη, σε όλη την χώρα στον κοινό αγώνα.