Οι εργασίες φυτοπροστασίας στα κεδροδάση της Νάξου φτάνουν στο τέλος τους με την ολοκλήρωση του έργου στην περιοχή Αλυκού και στο Πυργάκι. Αξίζει να σημειωθεί πως οι εργασίες ξεκίνησαν στις 15 Ιανουαρίου από το κεδροδάσος του Αγ. Νικολάου στην Αγ. Άννα.
Όσον αφορά τη ζημιά που έχει προκαλέσει το ξυλοφάγο έντομο Semanotus russicus (Coleoptera, Cerambycidae) αυτή αλλού είναι εκτεταμένη, αλλού όχι και τόσο και το παρήγορο είναι πως στις παλαιές τομές, νέα βλαστάρια κέδρου έχουν εμφανιστεί. Όμως χρειάζεται πολλή προσοχή για να μπορέσει σταδιακά να επανέλθει το σπάνιο κεδροδάσος καθώς οι κέδροι μεγαλώνουν αργά την ίδια στιγμή που όλα γύρω μας τρέχουν γρήγορα και κυρίως όσα αφορούν το φυσικό περιβάλλον.
Επισκεφτήκαμε πριν από λίγες μέρες την γεωπόνο Νίκη Κεφαλά που έχει αναλάβει το έργο της φυτοπροστασίας στα κεδροδάση. Τη βρήκαμε με κοντομάνικο να μιλάει στο τηλέφωνο και παράλληλα να δίνει οδηγίες με στεντόρεια φωνή στο συνεργείο που πραγματοποιεί την κλάδευση των κέδρων. Αυτό, όταν δεν τραβάει και η ίδια τα κλαδιά προκειμένου να βγουν έξω από το δάσος, να φορτωθούν και να οδηγηθούν σε καύση, όπως προβλέπει ο κανονισμός και οι σχετικές άδειες.
“Όλη η δουλειά γίνεται χειροκίνητα” μας λέει. “Απαγορεύεται δια ροπάλου να μπει μηχάνημα μέσα σε μια οικολογικά ευαίσθητη, προστατευόμενη περιοχή”.
.
Η ζέστη που έπιασε πολύ νωρίς φέτος ήταν τόση στα τέλη του Μάρτη, που το συνεργείο αναγκάστηκε να διακόψει για λίγες μέρες τις εργασίες του, καθώς ο συνδυασμός ζέστης και αφρικανικής σκόνης μαζί με την παρατεταμένη έκθεση στον ήλιο ήταν απαγορευτική συνθήκη.
Ο όγκος των κλαδιών που βγαίνουν μέσα από την καρδιά του κεδροδάσους, χωρίς κάποια υποστηρικτική βοήθεια από φορτωτικό μηχάνημα ή φορτηγό-κυριολεκτικά οι κορμοί ή τα κλαδιά μεταφέρονται με τα χέρια- δεν είναι εύκολη υπόθεση. Επιπλέον δείχνει και το μέγεθος της προσβολής που έχουν υποστεί οι κέδροι από το το ξυλοφάγο έντομο που ξεκινά να τρώει τον κέδρο απ’ την “καρδιά” του κορμού του.
“Δυστυχώς δεν μπορούν να κατανοήσουν όλοι πόσος χρόνος, κόπος και προσοχή χρειάζεται για να γίνει σωστά αυτός ο καθαρισμός” μας λέει η Κεφαλά με κάποια πικρία. Ο κόσμος περνά υποψιασμένος πως γίνεται κάτι που δεν πρέπει στην περιοχή Natura και το καταγγέλλει στις αρχές. Μπορεί να είναι κάπως άβολο ή χρονοβόρο καθώς η ίδια πρέπει να εξηγεί κάθε φορά τι συμβαίνει, από την άλλη όμως δίνει μια αχτίδα ελπίδας, πως οι πολίτες ανησυχούν και δεν πείθονται εύκολα όταν τους εξηγεί τι ακριβώς συμβαίνει στην περιοχή και γιατί.
Η Κεφαλά μου κάνει μια μικρή ξενάγηση στο κεδροδάσος. Νιώθω σαν να μπαίνω σε άβατο προσέχοντας το παραμικρό. Με αφήνει άφωνη η ομορφιά του τοπίου, καθώς βρίσκομαι μέσα σ’ ένα τεράστιο ξέφωτο με τους κέδρους να στέκονται γύρω μου πιο ψηλά από μένα, πάνω σε αμμοθίνες λεπτής άμμου.
Πόσες εκατοντάδες χρόνια χρειάστηκαν, για να φτιαχτεί ετούτη η ομορφιά;
Η γεωπόνος με βγάζει από τις σκέψεις μου για να μου δείξει με χαρά και ικανοποίηση έναν γέρικο κέδρο που είχε προσβληθεί και κλαδευτεί στην προηγούμενη επιχείρηση φυτοπροστασίας το 2021.
Πάνω στο κλαδί τούφες-τούφες, νεαρά στελέχη έχουν ξεπεταχτεί κι έχουν ντύσει το ξύλο.
“Δεν πίστευα πως θα καταφέρει να πετάξει ξανά καινούργια στελέχη. Κι όμως ο γεράκος εδώ τα κατάφερε και μάλιστα εξαιρετικά” μου λέει κοιτάζοντας το κλαδί. Και δεν είναι μόνο ο…γεράκος που πέταξε νεαρά φυτά. Το ίδιο συμβαίνει και παρακάτω πάνω σε κλαδιά, αλλά και χαμηλά στις ρίζες που εκτείνονται υπόγεια σε ολόκληρη την περιοχή, αφήνοντας που και που την μεγαλύτερη σε ηλικία ρίζα να ξεπροβάλλει μέσα από την άμμο.
“Αυτό το στάδιο είναι μακρύ και θέλει προσοχή” λέει η Κεφαλά. “Δεν πρέπει να τα πειράξει κανείς, ώστε να μπορέσουν να μεγαλώσουν. Ως ιχνηλάτισσα μου υποδεικνύει την παρουσία των κατοίκων του κεδροδάσους από της πατημασιές τους. Λαγοί έχουν σκάψει μικρά λαγούμια, πουλιά έχουν περπατήσει σε απάτητη άμμο και περαστικά σκυλιά έχουν κάνει κι αυτά το πέρασμά τους.
Πιο κάτω μερικά φυσίγγια μαρτυρούν πως τα ζώα μέσα στους κέδρους δεν είναι οι μόνοι περαστικοί. Το ίδιο μαρτυρά και μια πυροστιά που κάποιος έστησε με πέτρες ακριβώς κάτω από τον κέδρο. Να γνωρίζει άραγε το κακό που μπορεί να προκαλέσει και να μην τον νοιάζει;
Φύλαξη έτσι κι αλλιώς, στις περιοχές Natura δεν υπάρχει. Η δασική υπηρεσία προσπαθεί, αλλά είναι υποστελεχωμένη, όπως και οι περισσότερες υπηρεσίες στις Κυκλάδες και αλλού. Σήμανση επίσης δεν υπάρχει, ούτε περίφραξη, αν δεν γνωρίζει ο επισκέπτης ή ο κάτοικος που εισέρχεται, κανείς δεν θα του το εξηγήσει, αφού δεν υπάρχουν πληροφορίες επί τόπου. Τι επιτρέπεται να κάνει και κυρίως τι απαγορεύεται. Ένας ευάλωτος θησαυρός μπροστά στα μάτια όλων που οι περισσότεροι αγνοούν ή θεωρούν πως θα είναι εκεί για πάντα, χωρίς την απαραίτητη φροντίδα και προστασία.
Αυτά συζητήσαμε και με έναν από τους δασοφύλακες που πέρασε από το σημείο. Υποστελέχωση, σήμανση πουθενά, φόρτος εργασίας. Σε άλλες χώρες αυτά είναι λυμένα, στη δική μας απλώς περιπλέκονται όλο και περισσότερο. Ίσως γιατί η αντίληψη που έχουμε για τον δημόσιο χώρο είναι στρεβλή. Δεν είναι χώρος αναψυχής, δημόσιος πλούτος και κληροδότημα στις επόμενες γενιές, αλλά λάφυρο στα χέρια εκείνων που τους επιτρέπουν να το κουρσέψουν.
Συνεχίζοντας το περπάτημα κάτω από τον ήλιο είναι η ώρα για το διάλειμμα του συνεργείου. Η Κεφαλά ενημερώνει μέσω τηλεφώνου με …μπασκετική ορολογία πως ήρθε η ώρα για “time out”. Την ίδια ώρα μπροστά μου απλώνονται χρώματα. Οι αποχρώσεις του πράσινου, του καφέ και του γκρι δένουν αρμονικά με το μπλε της θαλασσα και το γαλάζιο του ουρανού. Από τη γωνία που βρίσκομαι βλέπω την ανοιχτή αγκάλη της Γλυφάδας μέχρι πέρα την Μ, Βίγλα και αναρωτιέμαι για πόσο ακόμα θα μπορεί το μάτι μου να πλανάται χωρίς πολλά κτίσματα πάνω από τις αμμουδιές του νησιού.
Οι κέδροι που βρίσκομαι ανάμεσα τους είναι ένα ζωντανό μνημείο της Φύσης που προσφέρει, ακόμα και τα πιο γέρικα μέλη του προσφέρουν επιτελώντας τον σκοπό τους στον κύκλο της ζωής τους, αλλά και της δικής μας ζωής που συνδέεται άμεσα με το περιβάλλον.
Είναι η στιγμή που νιώθεις προνομιούχος στον τόπο σου, χωρίς να σου ανήκει τίποτα απ’ όσα θαυμάζεις. Όλα όσα βλέπεις είναι δικά σου, αλλά όχι κτήμα σου. Έχεις δικαίωμα να θαυμάσεις, να μυρίσεις, να περπατήσεις, να ξεκουραστείς στην σκιά του δέντρου, να κολυμπήσεις στη θαλασσα, να ξαπλώσεις στην αμμουδιά, να χαρείς, αλλά όχι να οικειοποιηθείς το παραμικρό, Πολλώ δε μάλλον να το καταστρέψεις. Το ίδιο δικαίωμα και η ίδια απαγόρευση ισχύει για όλους μας ανεξαιρέτως.
Η Νάξος έχει την τύχη να διαθέτει ένα από τα 8 δάση Κέδρων που απαντώνται στην Ελλάδα. Το σπάνιας ομορφιάς μεσογειακό τοπίο που εκτείνεται στη Νοτιοδυτική ακτή του νησιού, από την Αγ. Άννα ως το Αλυκό, συνθέτουν αμμοθίνες, ρείκια, παγκράτια (κρίνοι της θάλασσας), αγρωστώδη, θυμάρια, ελίχρυσοι και φυσικά Άρκευθοι (Juniperus macrocarpa) ή Κέδροι ή Θαλασσόκεδροι όπως συνηθίζουμε να τους αποκαλούμε.
Ακόμα τα πουλιά δεν έχουν ξεκινήσει την φωλεοποίηση βρίσκονται σε μια διαδικασία αναγνώρισης και επιλογής κατάλληλου δέντρου. Το κελάηδημά τους αντηχεί μέσα στο κεδροδάσος και σχεδόν μαντεύεις τον διάλογο που κάνουν μεταξύ τους.
“Τα δάση της Άρκευθου (κέδρος) φιλοξενούν αρκετά είδη πτηνών, ερπετών και μικρών θηλαστικών που συμπληρώνουν ένα μοναδικό οικοσύστημα άξιο της προσοχής, της φροντίδας, της προστασίας και της διαφύλαξης του από τον άνθρωπο του σήμερα για τον άνθρωπο του αύριο” αναφέρει η Κεφαλά και είναι ώρα να επιστρέψουμε στο σημείο εκκίνησης.
Κλαδιά τραβιούνται και στοιβάζονται στην άκρη του δρόμου για να μεταφερθούν αργότερα για καύση. Ήδη έχουν φύγει αρκετά, ωστόσο οι ισχυροί άνεμοι των ημερών, σε συνδυασμό με την ζέστη, καθυστέρησαν την διαδικασία καθώς υπήρξε προληπτική απαγόρευση καύσης σε Κυκλάδες και Δωδεκάνησα.
Παρακολουθώντας τα κομμένα κλαδιά στοιβαγμένα στην άκρη του δρόμου και αναλογιζόμενη την προσπάθεια διάσωσης των κέδρων ήταν ποια ώρα να συνεχίσω τη διαδρομή μου. Απέσπασα την υπόσχεση ωστόσο να υπάρξει μια ευρύτερη ενημέρωση για τις εργασίες φυτοπροστασίας στα κεδροδάση με περισσότερες λεπτομέρειες από τη Νίκη Κεφαλά τις επόμενες μέρες.
Σειρά τώρα είχε το Πυργάκι. Όμως αυτό είναι μια άλλη ξεχωριστή ιστορία…προσεχώς.
Φωτογραφίες: Cyclades Open