Η έναρξη της τουριστικής σεζόν πλησιάζει, η ζήτηση για νερό σκαρφαλώνει, αλλά τα αποθέματα των Κυκλάδων δεν μπορούν να την ακολουθήσουν.
Ο Νίκος Καραμανές, γενικός διευθυντής της Δημοτικής Επιχείρησης Ύδρευσης-Αποχέτευσης της Πάρου, λατρεύει να ξεναγεί τον επισκέπτη στο Skada, το σύστημα που καταγράφει σε πραγματικό χρόνο από το γραφείο του καταναλώσεις και βλάβες στο δίκτυο του νησιού.
Η Πάρος, αν και αποτελεί θετική εξαίρεση στη διαχείριση των υδάτινων αποθεμάτων της, είναι αντιμέτωπη με έκρηξη της κατανάλωσης νερού, εξαιτίας της οικιστικής της ανάπτυξης και του υπερτουρισμού τους μήνες Ιούλιο και Αύγουστο.
Ο Καραμανές έδωσε κάποια εντυπωσιακά νούμερα για την κατανάλωση του νερού στο νησί κατά τη διάρκεια της διημερίδας «Στρατηγικές μετάβασης προς ένα διαφορετικό αναπτυξιακό πρότυπο για την Πάρο και τις Κυκλάδες», που πραγματοποιήθηκε στις 13-14 Απριλίου στην Παροικιά.
.
Τα στοιχεία που δόθηκαν αναδεικνύουν την ανάγκη να αλλάξει το αναπτυξιακό πρότυπο του νησιού. Ενδεικτικά:
- Για την κάλυψη των αναγκών ύδρευσης του νησιού υπάρχουν σήμερα 28 γεωτρήσεις με δυνατότητα άντλησης 17.000 κυβικών μέτρων/ημέρα και δύο μονάδες αφαλάτωσης με δυνατότητα παραγωγής 3.750 κυβικών μέτρων/ημέρα.
- Το σύνολο του νερού που παράχθηκε το 2023 ήταν 3.232.533 κυβικά μέτρα, με το 80% να καλύπτεται από τον υδροφόρο ορίζοντα και το 20% από τις αφαλατώσεις.
- Η παραγωγή αφαλατωμένου νερού το 2023 έφτασε τις 623.000 κυβικά μέτρα, έναντι 127.500 το 2017.
- Η διανομή του νερού εξυπηρετείται από ένα δίκτυο 450 χιλιομέτρων με 7 αντλιοστάσια και 20 δεξαμενές.
- Από τα 1.400.000 κυβικά μέτρα/έτος το 2014, η ζήτηση εκτινάχθηκε το 2023 στα 2.300.000 κυβικά μέτρα/έτος.
.
Πριν από τον Καραμανέ είχε μιλήσει ο αρχαιολόγος Απόστολος Παπαδημητρίου, συνάδελφος του Μανώλη Ψαρρού που είχε δεχθεί άγρια επίθεση τον Μάρτιο του 2023, η οποία ακόμα δεν έχει διαλευκανθεί. Ο Παπαδημητρίου σημείωσε ότι τα τελευταία χρόνια γνωμοδότησε με τους συναδέλφους του επί 1.001 νέων οικοδομικών αδειών, χωρίς να μετρά τις αναθεωρήσεις, τις οποίες υπολόγισε σε άλλες 400 περίπου. Κάθε νέα οικοδομή στην Πάρο μεταφράζεται αυτόματα σε κατανάλωση νερού που αντιστοιχεί σε εκατοντάδες κυβικά την ημέρα.
.
Ο Καραμανές υπολόγισε ότι μισό εκατομμύριο κυβικών μέτρων νερού διατίθεται για το πότισμα των κήπων. Η ποσότητα αυτή σχεδιάζεται από τη ΔΕΥΑΠ να διατεθεί από τριτοβάθμια επεξεργασία «γκρίζου νερού» του συστήματος αποχέτευσης που θα ανακυκλώνεται. Μέχρι τότε, επιβαρύνει το δίκτυο.
Ο διευθυντής Υδάτων της Περιφέρειας Νοτίου Αιγαίου Ηλίας Νόκας τόνισε ότι η νομοθεσία αξιολογεί το πότισμα των κήπων ως προτεραιότητα έναντι του ποτίσματος της αγροτικής γης (τουρισμός-γεωργία σημειώσατε ένα). Ο Νόκας απέδωσε την αύξηση της αλατότητας του εδάφους που παρατηρείται τα τελευταία χρόνια στο αερομεταφερόμενο αλάτι και όχι στην υποβάθμιση της ποιότητας του νερού που κατευθύνεται στα ποτίσματα. Κατά τη ΔΕΥΑΠ, το νερό πίνεται σε ολόκληρη την Πάρο χωρίς προβλήματα.
«Η εποχή του φθηνού νερού έχει τελειώσει»
Για να ανταποκριθεί το νησί στην αυξημένη ζήτηση του Αυγούστου θα αναγκαστεί να νοικιάσει μια αφαλάτωση για την Ανατολική Πάρο (στο Καμινάκι), δυναμικότητας 600 κυβικών μέτρων/ημέρα.
.
«To σημερινό επίπεδο των αντλήσεων δεν μπορεί να αυξηθεί περισσότερο», τόνισε o Νόκας, ο οποίος εντούτοις πρόσθεσε ότι είναι «λάθος η πολιτική του ακριβού νερού από αφαλατώσεις. Αν η ΔΕΥΑΠ χρησιμοποιούσε 2,5 εκατ. κυβικά από αφαλατώσεις ετησίως, θα επιβαρυνόταν με 4 εκατομμύρια ευρώ το έτος. Η εποχή του φθηνού νερού έχει τελειώσει». Πώς γίνεται όμως να καλυφθεί η αυξανόμενη ζήτηση, αν δεν αυξηθούν οι αντλήσεις, ούτε οι αφαλατώσεις; Ο Νόκας πρότεινε την εφαρμογή μιας παλιάς ιδέας των υπευθύνων για τη διαχείριση του νερού στις Κυκλάδες: τη διαφορετική, πιο ακριβή, τιμολόγηση της θερινής κατανάλωσης, που ζήτησε να συζητηθεί εκ νέου.
Ο Νόκας, ο οποίος μίλησε στο τμήμα της διημερίδας που αφορούσε στη διαχείριση των νερών στην Πάρο, τόνισε ότι από το 2003 «δεν είχαμε ούτε μία ημερήσια βροχή των 100 χιλιοστών, σταθερά έριχνε 10-20 χιλιοστά την ημέρα». Σημείωσε ότι «φράγματα σαν κι εκείνα που κατασκευάζονταν ή επιδιωκόταν να κατασκευαστούν στα νησιά τη δεκαετία του 1990 δεν μπορούν πλέον να λύσουν το πρόβλημα του νερού στα νησιά των Κυκλάδων».
.
Ο κύριος υδροφόρος ορίζοντας της Πάρου, αυτός της Νάουσας, ο οποίος βρίσκεται 10 μέτρα πάνω από την επιφάνεια της θάλασσας, δίνει σήμερα 80 κυβικά μέτρα/ώρα, έναντι 220 κυβικών μέτρων που έδινε στα μέσα της δεκαετίας του 1980. Αυτός ο βασικός υδροφορέας του νησιού, που βρίσκεται στον άξονα Μαραθιού-Αστέρα-Νάουσας, μπορεί να δώσει 1,5 εκατομμύρια κυβικά ετησίως, ενώ άλλα 450.000 κυβικά μπορεί να δίνει ετησίως εκείνος του Δρυού στην Ανατολική Πάρο.
Ο Νόκας αποκάλυψε ότι τόσο η Περιφέρεια όσο και η δημοτική επιχείρηση παρακολουθούν σταθερά τη στάθμη του υδροφόρου ορίζοντα. Για την ώρα, όσο αυτός βρίσκεται αρκετά ψηλότερα από την επιφάνεια της θάλασσας, μπορούν να υπερασπιστούν τη χρήση των γεωτρήσεων. «Η δημοτική επιχείρηση εδώ», είπε ο Νόκας, «είναι μπροστά από τις ΔΕΥΑ και τα τμήματα νερού των δήμων όλων των Κυκλάδων. Αλλά έρχεται το τέλος. Το νησί δεν έχει άλλο νερό να δώσει».
Νάξος: ανάγκη για νέες αφαλατώσεις
Και στη γειτονική Νάξο θα χρειαστούν το καλοκαίρι να νοικιάσουν τρεις εγκαταστάσεις αφαλάτωσης, για να αντιμετωπιστεί η λειψυδρία. Εξαιτίας της ανομβρίας ο Δήμος χρειάζεται να δαπανήσει περί τα 2,5 εκατομμύρια ευρώ για φέτος. Από αυτά, 2 εκατομμύρια θα δοθούν για να ενοικιαστούν για έξι μήνες οι εγκαταστάσεις αφαλάτωσης και μισό εκατομμύριο σχεδιάζεται να δοθεί σε υφιστάμενες ιδιωτικές γεωτρήσεις.
Όμως, όπως είπε στις «Βιώσιμες Κυκλάδες» ο δήμαρχος Δημήτρης Λιανός, ο Δήμος έχει προϋπολογισμό μόλις 540.000 ευρώ ετησίως για επενδυτικές δαπάνες σε όλα τα νησιά που υπάγονται στον Δήμο Νάξου και Μικρών Κυκλάδων (Νάξος, Δονούσα, Κουφονήσια, Σχοινούσα, Ηρακλειά).
Ο Λιανός αναζητά τα κονδύλια, αλλά ακόμη δεν έχει βρεθεί το ποσό για να καλυφθεί η δαπάνη. Σύμφωνα με πληροφορίες των «Βιώσιμων Κυκλάδων», το υπουργείο Εσωτερικών ζήτησε από τις αρχές των νησιών να περιγράψουν το πρόβλημα που θα αντιμετωπίσει το καθένα, για να αποφασίσει πού θα δώσει χρήματα.
Μία πιθανή λύση είναι η μεταφορά νερού από την Απείρανθο, το Φιλώτι και άλλα ορεινά χωριά που έχουν πλεόνασμα. Ωστόσο η Νάξος είναι μεταξύ των νησιών που, ενώ έχουν στα ορεινά νερό, δεν έχουν δίκτυο ύδρευσης για να το πάνε μέχρι τη χώρα, οπότε χιλιάδες κυβικά μέτρα αφήνονται να καταλήγουν στη θάλασσα. Μέρος των αποθεμάτων αυτών θα μπορούσε να μεταφερθεί μέσω βυτίων στη δυτική πλευρά του νησιού, αλλά σε μικρότερους όγκους και με μεγαλύτερο κόστος σε σύγκριση με τη μεταφορά μέσω αγωγών. Επιπλέον, το νησί πάσχει στη «διακυβέρνηση» του νερού, δηλαδή δεν διαθέτει μια αποτελεσματική εταιρεία υδάτων.
Η «πρωτοτυπία» της Σύρου
Η πολιτική του ακριβού νερού από αφαλατώσεις δεν είναι πρόβλημα μόνο για τις δημοτικές επιχειρήσεις νερού, που πρέπει να βρουν τα κονδύλια. Ένα παράδειγμα από τη Σύρο δείχνει ότι ευνοεί και τη διαιώνιση των παράνομων αντλήσεων, που βλάπτουν τον υδροφόρο ορίζοντα και το περιβάλλον.
Παραδοσιακά το νησί δεν ήταν σε θέση να εξυπηρετήσει τη ζήτηση νερού. Άρχισαν λοιπόν να αναπτύσσονται ιδιωτικά δίκτυα, που πουλούσαν παράνομα το δημόσιο αγαθό. Ακόμα όμως και όταν η Σύρος επέκτεινε το τοπικό δίκτυο υδροδότησης με αφαλατώσεις, το ιδιωτικό δίκτυο εξακολουθούσε να παραμένει πιο συμφέρον, καθώς ήταν φθηνότερο από το νερό της δημοτικής επιχείρησης. Το Παρατηρητήριο Ποιότητας Περιβάλλοντος Σύρου κατέθεσε πριν από μερικές ημέρες μηνυτήρια αναφορά για τη συνέχιση της λειτουργίας του ιδιωτικού δικτύου, που εν τω μεταξύ έχει απλώσει και σωλήνες στο νησί.
«Συλλέξαμε πλήθος στοιχείων», αναφέρει το Παρατηρητήριο «και απευθυνθήκαμε σε όλους τους αρμόδιους φορείς καταθέτοντας αποδεικτικό υλικό τεκμηρίωσης και ζητώντας την εφαρμογή του υφιστάμενου θεσμικού πλαισίου, δηλαδή την αρμόδια παρέμβασή τους ώστε να σταματήσει η παράνομη και απολύτως ανεξέλεγκτη άντληση και διανομή του –πωλούμενου από ιδιωτική επιχείρηση– νερού. Από το καλοκαίρι του 2022 μέχρι και σήμερα τα τεκμηριωμένα διαβήματά μας αντιμετωπίστηκαν σε μεγαλύτερο ή μικρότερο βαθμό, με αδιαφορία υπεκφυγή ή/και αποποίηση ευθυνών από τους αρμόδιους φορείς. Σήμερα όμως δεν βρισκόμαστε στο ίδιο σημείο με το 2022. Με την τεκμηριωμένη διατύπωση στις αρμόδιες υπηρεσίες της απαίτησης για τη λήψη μέτρων προκειμένου να υπάρξει συμμόρφωση με την ισχύουσα νομοθεσία και σύννομη διαχείριση των νερών με σκοπό την προστασία τους, επιτύχαμε να αποξηλωθεί μέρος των δικτύων, που ήταν εγκατεστημένο στη χερσαία ζώνη του λιμανιού και εξυπηρετούσε την τροφοδοσία βυτιοφόρων οχημάτων και πλοίων με το παράνομα αντλούμενο μεταφερόμενο και πωλούμενο νερό».
.
Το οξύμωρο είναι ότι οι Συριανοί που παίρνουν νερό από το ιδιωτικό δίκτυο προτιμούν τη δημοτική επιχείρηση για την αποχέτευση.
Πηγή: Βιώσιμες Κυκλάδες/Τάσος Τέλλογλου
«Βιώσιμες Κυκλάδες-Sustainable Cyclades», είναι το νέο εγχείρημα της «Πρωτοβουλίας για τη Δημοσιογραφία» που υποστηρίζεται από το inside story. Το project θα αναδείξει τα πολλαπλά ζητήματα βιωσιμότητας που αντιμετωπίζουν οι Κυκλάδες, από την αδυναμία ζωτικών υποδομών για να ανταπεξέλθουν στην πληθυσμιακή έκρηξη του καλοκαιριού ως την αλλοίωση του τοπίου και τις ελλιπείς δημόσιες υπηρεσίες που είναι διαθέσιμες στους νησιώτες.