Όποιον και να ρωτήσετε για τα πλεονεκτήματα της χώρας από τη σκοπιά του Τουρισμού, θ’ αναφερθεί στην μεγάλη ακτογραμμή, στα νησιά, στο κλίμα και στα άπειρα αξιοθέατα, φυσικά και πολιτιστικά. Πράγματι, ο τουρίστας απολαμβάνει τις παραλίες, τα νησιά και το κλίμα, είναι, όμως, πολύ αμφίβολο ότι επισκέπτεται και γνωρίζει τα αξιοθέατα, τουλάχιστον σε ικανοποιητικό βαθμό. Κι αυτό γιατί συνήθως δεν έχει την αναγκαία «προσπέλαση» σ’ αυτά.
«Προσπέλαση» δεν είναι βέβαια μόνο η εύκολη και αξιοπρεπής μεταφορά με κάποιο μέσον, αλλά και η ενημέρωση και πληροφόρηση, που του καθιστά γνωστό το αξιοθέατο και όλα τα στοιχεία, που το αφορούν, ώστε να του γεννηθεί η επιθυμία επίσκεψης ή περιήγησης και να του προσφερθεί η δυνατότητα να το ζήσει και να το απολαύσει και να αποκομίσει πολύτιμες αναμνήσεις της εμπειρίας, που βίωσε από αυτό.
Μ’ άλλα λόγια, στην περίοδο του λεγόμενου «βιωματικού τουρισμού», η χώρα διαθέτει μεν αξιόλογους έως και μοναδικούς τουριστικούς πόρους, αλλά δεν τους έχει συνθέσει σε «βιωματικές εμπειρίες», που να μπορεί ο τουρίστας να ανακαλύψει και να «αγοράσει» από τον υπολογιστή του, να έρθει να τις ζήσει επί τόπου, να τις «πάρει» φεύγοντας μαζί του και να τις μοιραστεί με τους συγγενείς και φίλους του. Οι βιωματικές αυτές εμπειρίες συνεπάγονται, εκτός από τους τουριστικούς πόρους, που όπως σημειώσαμε, υφίστανται σε αφθονία στη χώρα μας, σοβαρή οργάνωση και ενσωμάτωση στην συνολική εμπειρία μιας σειράς αναγκαίων υπηρεσιών, όπως μάρκετινγκ, διαχείριση προορισμού, ψηφιακές εφαρμογές, «πράσινα» καταλύματα, υπηρεσίες τουριστικού γραφείου, μεταφορές, ξεναγήσεις, εστίαση με βάση την τοπική γαστρονομική παράδοση, γευσιγνωσία και πώληση τοπικών προϊόντων κλπ. Οι βιωματικές εμπειρίες είναι τα τελευταία χρόνια το ζητούμενο του τουρίστα από τον προορισμό και γι αυτό κυριαρχούν στη λήψη της απόφασης για την επιλογή προορισμού, τουλάχιστον ανάμεσα στους τουρίστες, που δεν ενδιαφέρονται για το λεγόμενο μαζικό τουρισμό.
Πρόσφατα πραγματοποιήθηκε στη Γαλλική Πρσβεία στην Αθήνα παρουσίαση του περιοδικού Explore France 2021, αφιερωμένου στον βιώσιμο, πράσινο και αργό τουρισμό. Το αφιέρωμα είναι εναρμονισμένο με την τρέχουσα καμπάνια του γαλλικού τουρισμού «What really matters». Στο πλαίσιο αυτό, το περιοδικό προτείνει στους αναγνώστες του ν’ ανακαλύψουν :
- Μονοπάτια για πεζοπορία και ιππασία και διαδρομές για ποδηλασία
- Γνωστές διακρατικές πολιτιστικές διαδρομές, όπως αυτές του Συμβουλίου της Ευρώπης (Camino de Santiago de Compostela, Via Francigena κλπ.), οι περισσότερες των οποίων «διέρχονται» από τη Γαλλία
- Γνωστούς σημαντικούς/ιστορικούς κήπους
- Forest bathing (είναι η πρακτική να βυθίζεται κανείς στη φύση, χρησιμοποιώντας τις αισθήσεις του για να αποκομίζει μια ολόκληρη σειρά οφελών για τη σωματική, ψυχική, συναισθηματική και κοινωνική του υγεία) και yoga στη φύση
- Αυθεντική τοπική γαστρονομία κλπ.
Μ’ άλλα λόγια προτείνει «θεματικές βιωματικές εμπειρίες».
Το Συμβούλιο της Ευρώπης, στην προσπάθεια διάσωσης και ανάδειξης της κοινής ευρωπαϊκής πολιτιστικής κληρονομιάς, προωθεί ήδη από τη 10ετία του ’80 τις «Πολιτιστικές διαδρομές του Συμβουλίου της Ευρωπης». Το πρόγραμμα Πολιτιστικών Διαδρομών του Συμβουλίου της Ευρώπης ξεκίνησε το 1987 με σκοπό να αναδείξει, μέσα από ένα ταξίδι στο χώρο και στο χρόνο, τους τρόπους με τους οποίους η πολιτιστική κληρονομιά των διαφόρων χωρών και πολιτισμών της Ευρώπης συμβάλλει στην κοινή ευρωπαϊκή υλική και άυλη πολιτιστική κληρονομιά. Οι πιστοποιημένες Πολιτιστικές Διαδρομές του Συμβουλίου της Ευρώπης εφαρμόζουν στην πράξη τις θεμελιώδεις αρχές του Οργανισμού: ανθρώπινα δικαιώματα, πολιτιστική δημοκρατία, πολιτιστική πολυμορφία και ταυτότητα, διάλογος, αμοιβαίες ανταλλαγές και πολιτιστικός πλούτος πέρα από σύνορα, δια μέσου των αιώνων. Από το 2010 και μετά -με τη λεγόμενη Διευρυμένη Μερική Συμφωνία του Συμβουλίου της Ευρώπης- μεταξύ των κανόνων , που έχουν τεθεί, όσον αφορά στο θέμα της κάθε Διαδρομής για την πιστοποίησή της, περιλαμβάνονται τα ακόλουθα κριτήρια :
- Το θέμα θα πρέπει να επιτρέπει την ανάπτυξη πρωτοβουλιών και υποδειγματικών και νεωτεριστικών σχεδίων στο πεδίο του πολιτιστικού τουρισμού και της βιώσιμης πολιτιστικής ανάπτυξης
- Το θέμα θα πρέπει να μπορεί να χρησιμοποιηθεί για την ανάπτυξη τουριστικών προϊόντων, σε συνεργασία με τουριστικά γραφεία και τουριστικούς οργανισμούς, που να στοχεύουν σε διαφορετικά κοινά, συμπεριλαμβανομένων σχολικών ομάδων
Η Ελλάδα προσχώρησε στην Διευρυμένη Μερική Συμφωνία (ΕΡΑ) από το 2011. Η ΕΕ αποφάσισε να συνεργαστεί με κοινά προγράμματα ΕΡΑ και ΕΕ, που θεσπίζουν τη συνεργασία μεταξύ της EPA για τις Πολιτιστικές Διαδρομές και της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για τη δημιουργία βιώσιμων δράσεων που προωθούν την πολιτιστική, κοινωνική και περιβαλλοντική ανάπτυξη στην Ευρώπη.
΄Ομως, όλοι γνωρίζουμε, ότι ο όρος «βιώσιμος-βιωσιμότητα» έχει για την ΕΕ ως κύρια συνισταμένη την οικονομική βιωσιμότητα, που συχνά επικρατεί της περιβαλλοντικής και κοινωνικής. ΄Ετσι, το κριτήριο της βιωσιμότητας, «μπολιάστηκε» τρόπον τινά στις Πολιτιστικές Διαδρομές του Συμβουλίου της Ευρώπης και το κριτήριο αυτό επιβάλλει την τουριστική αξιοποίηση της Πολιτιστικής Διαδρομής ώστε να αποφέρει έσοδα, όχι μόνο για τη συντήρηση και διάσωση των στοιχείων της ευρωπαϊκής κληρονομιάς, αλλά και για την ευημερία των τοπικών κοινωνιών.
Οι Π.Δ του Συμβουλίου είναι 38 και διαρκώς πληθύνονται. Οι Δρόμοι της Ελιάς αποτελούν έως σήμερα τη μοναδική ελληνικής πρωτοβουλίας πιστοποιημένη Πολιτιστική Διαδρομή, ενώ η Ελλάδα έχει διασυνδεθεί με τις παρακάτω Διαδρομές: Δρόμοι των Φοινίκων, Ευρωπαϊκοί Δρόμοι του Μότσαρτ, Iter Vitis, Ευρωπαϊκή Διαδρομή Κοιμητηρίων, Ευρωπαϊκή Διαδρομή Ιστορικών Λουτροπόλεων, Προορισμός Ναπολέων, Δρόμοι του Ιμπρεσιονισμού, Ευρωπαϊκή Διαδρομή Βιομηχανικής Κληρονομιάς, Δρόμος του Σιδηρού Παραπετάσματος, Ευρωπαϊκή Διαδρομή Ιστορικών Κήπων, Δρόμος του Αινεία και Διαδρομή των Κυρίλλου και Μεθοδίου.
Πληροφορίες από : https://www.culture.gov.gr/el/service/SitePages/view.aspx?iID=3225
Στην πράξη, η Ελλάδα διαθέτει πληθώρα θεμάτων (δηλαδή πολιτιστικών πόρων, υλικών ή άϋλων) για να στηρίξει πολιτιστικές διαδρομές, είτε ευρωπαϊκές, είτε εθνικού ή τοπικού επιπέδου. Ορισμένα μάλιστα θέματα συνιστούν ισχυρότατα συγκριτικά πλεονεκτήματα, όπως π.χ. οι προϊστορικοί χώροι και ευρήματα, η κλασσική αρχαιότητα, ο βυζαντινός πολιτισμός κ.ο.κ. Εντούτοις, ελάχιστα ή καθόλου τα εν λόγω θέματα έχουν αξιοποιηθεί με την έννοια της διαμόρφωσης ολοκληρωμένων τουριστικών προϊόντων πολιτιστικού τουρισμού, ενώ το σύνηθες είναι να περιγράφεται σε κάποια φυλλάδια μια «διαδρομή», υποδεικνύοντας στον τουρίστα να την ακολουθήσει, χωρίς, όμως, να προηγηθεί η αναγκαία οργάνωση και προβολή, η σύνδεση των τουριστικών πόρων με τις αναγκαίες υπηρεσίες.
Σημαντική προσπάθεια να θεραπευτεί αυτή η υστέρηση είναι η «Πολιτιστική Διαδρομή των Αρχαίων Θεάτρων της Ηπείρου» (www.ancienttheatersofepirus.gr), μια προσπάθεια της Περιφέρειας Ηπείρου με τη στήριξη του σωματείου ΔΙΑΖΩΜΑ (www.diazoma.gr) και ένταξη στο τρεχον ΕΣΠΑ. Επίσης, έχει ήδη αρχίσει η υλοποίηση της Πολιτιστικής Διαδρομής ΟΙΔΙΠΟΥΣ της Περιφέρειας Στ. Ελλάδας, πάλι με τη στήριξη του σωματείου ΔΙΑΖΩΜΑ, στην ιστοσελίδα του οποίου μπορεί κανείς να βρει όλες τις προτάσεις πολιτιστικών και περιβαλλοντικών διαδρομών, που έχουν προέρχονται από φορείς της Τοπικής Αυτοδιοίκησης ή από το ίδιο. Και στις δύο αυτές περιπτώσεις πολιτιστικών διαδρομών έχει ολοκληρωθεί ο αναπτυξιακός σχεδιασμός και η στρατηγική μάρκετινγκ και έχουν προωθηθεί ή προωθούνται υποδομές (αρχαιολογικού χαρακτήρα, έργα γενικής υποδομής), εξειδικευμένο μάρκετινγκ και ψηφιακές εφαρμογές, σύνδεση με την τοπική επιχειρηματικότητα και φορέας διαχείρισης του προϊόντος/της εμπειρίας της Πολιτιστικής Διαδρομής.