«Οι αναλφάβητοι του 21ου αιώνα δεν θα είναι εκείνοι που δεν ξέρουν γραφή και ανάγνωση, αλλά εκείνοι που δεν θα μπορούν να μάθουν, να ξεμάθουν και να ξαναμάθουν»,
Άλβιν Τόφλερ, Αμερικανός διανοητής, συγγραφέας και επιχειρηματίας.
Κίνηση, διάθεση για μάθηση, όραμα, προσαρμοστικότητα, ευελιξία. Η Αμερικανίδα Μάρσι Μάγερ, περιβαλλοντική ακτιβίστρια, αγρότισσα και επιχειρηματίας αντιπροσωπεύει πλήρως το πόσο μακριά μπορεί να μας φτάσει η έξυπνη σκέψη και το παράδειγμά της αποδεικνύει στην πράξη πως η πρωτογενής παραγωγή (παραμελημένη τόσα χρόνια στην Ελλάδα) μπορεί να προσφέρει και βιώσιμο εισόδημα και να αναδείξει τουριστικά την μοναδική ταυτότητα ενός τόπου. «Αν αφήσουμε χώρο για νέες ιδέες μπορούμε όχι μόνο να ξεπεράσουμε την κρίση αλλά και να κάνουμε άλματα μπροστά», λέει η ίδια.
Η Μάρσι έφτασε στην Κέα το 2004. Είχε γνωρίζει την Ελλάδα και εγκαταλείψει οριστικά τις ΗΠΑ 20 χρόνια πριν. Ήρθε στην χώρα μας, το 1984, τουρίστρια στα νησιά του Αιγαίου, λάτρεψε τον τόπο μας, τους ανθρώπους του και την γλώσσα και αποφάσισε να δημιουργήσει την δική της επιχείρηση στην Αθήνα. Μέχρι που μια επίσκεψη στην Κέα την έκανε να ερωτευτεί παράφορα το αρχαίο δρυόδασος του νησιού και να απλώσει και η ίδια τις ρίζες της εκεί. Σήμερα, 17 χρόνια μετά, και χάρη στην πρωτοβουλία «Χαμάδα» και την επιχειρηματική της ιδέα, OAKMEAL, το νησί της χρωστάει την αναβίωση της οικονομίας του βελανιδιού, την ανάδειξη της μοναδικής ταυτότητας της περιοχής – η Κέα είναι το μοναδικό νησί των Κυκλάδων που φιλοξενεί εκτεταμένο αρχέγονο δάσος βελανιδιάς- την προστασία και διατήρηση του φυσικού τοπίου.
Όταν η Μάρσι επισκέφθηκε για πρώτη φορά την Κέα, το νησί ήταν γεμάτο μεγάλες βελανιδιές φορτωμένες καρπούς και η ίδια κατακλύστηκε από τις μνήμες της παιδικής της ηλικίας, στην Βόρεια Καρολίνα, όπου έξω από το σπίτι της υπήρχαν 2 τεράστια παρόμοια δέντρα και η δασκάλα της στο σχολείο μιλούσε για τους ιθαγενείς Αμερικάνους και το πώς αυτοί συντηρούσαν τον εαυτό τους τρώγοντας βελανίδια. «Τότε, όταν είδα τις υπέροχες βελανιδιές του νησιού, θυμήθηκα ένα πάθος που είχα ξεχάσει τελείως. Από όταν ήμουν 11 ετών καθόμουν κάτω από δύο μεγάλες βελανιδιές στην Καλιφόρνια και μάθαινα πώς ξεπικρίζεται το βελανίδι».
Μετακόμισε χωρίς δεύτερη σκέψη στο νησί, στο οικογενειακό κτήμα του συζύγου της Κωστή Μαρούλη, δίπλα στο δρυόδασος της Φλέας και το 2006 ξεκίνησαν μαζί την κατασκευή του αγροτουριστικό τους ξενώνα «Το Κόκκινο Τρακτέρ». Εκεί μέσα σε μια παλιά αποθήκη που η Μάρσι μετέτρεψε σε επαγγελματική κουζίνα άρχισε να πειραματίζεται με τον καρπό του βελανιδιού. «Αρχικά άρχισα να δουλεύω με τα βελανίδια απλά για να ικανοποιήσω την περιέργειά μου και στην πορεία για να προωθήσω έναν άγνωστο αλλά τόσο ωφέλιμο καρπό. Ήταν βέβαια και το έντονο ενδιαφέρον μου τόσο για την τοπική παραγωγή όσο και για την ενδυνάμωση της οικονομίας του νησιού».
Το 2011 η Μάρσι αγόρασε, με χρήματα που συγκέντρωσε μέσω της ιντερνετικής πλατφόρμας χρηματοδότησης ιδεών kickstarter.com, έναν μεγάλο αποφλοιωτή βελανιδιών. Μετά από πολύμηνους πειραματισμούς και επαφές με επιστήμονες στον τομέα γεωπονίας και τεχνολογίας τροφίμων – απευθύνθηκε σε πανεπιστήμια του εξωτερικού και ξεκίνησε συνεργασία με τα ΤΕΙ Θεσσαλονίκης-, κατάφερε και ανέπτυξε μια ιδιαίτερη μέθοδο για να ξεπικρίζει το βελανίδι, χωρίς σπατάλη νερού, και άνοιξε τον δρόμο για να μπορέσει να δημιουργήσει αλεύρι από βελανίδι για την παρασκευή των προϊόντων της. Το 2015 έβγαλε στην αγορά τα πρώτα κουλουράκια της OAKMEAL.
Νωρίτερα είχε εξασφαλίσει παραγγελία 12 τόνων χαμάδας – καπάκια βελανιδιών- από εργαστήρια βυρσοδεψίας στη Γερμανία και ξεκίνησε την συγκομιδή, μαζί με 20 οικογένειες αγροτών. Τα βελανίδια τους απέσπασαν τιμή 0,48 ευρώ το κιλό και διπλάσια παραγγελία για το επόμενο έτος. «Έκτοτε κάθε χρόνο προσκαλώ τους αγρότες να μαζέψουν και να μου πουλήσουν βελανίδια για το αλεύρι μου. Όταν, δε, έχουμε παραγγελία για καπάκια βελανιδιών, έως και 40 οικογένειες αγροκτημάτων συμμετέχουν στην περισυλλογή».
Πλέον τα προϊόντα της από αλεύρι βελανιδιού, όλα πλούσια σε πρωτεΐνες, μαγνήσιο, ασβέστιο και βιταμίνη Β6, τυγχάνουν θερμής υποδοχής στο εξωτερικό, κυρίως στην αμερικανική, γαλλική και σουηδική αγορά. «Η πρώτη ύλη υπήρχε άφθονη γύρω μας και το θεώρησα μια εξαιρετική ευκαιρία να αναδείξω αυτόν τον πολύτιμο καρπό δίνοντας ταυτόχρονα αξία στα ίδια τα δέντρα και κίνητρα για νέα παραγωγή στους αγρότες που έχουν εκτάσεις με βελανιδιές και που μέχρι τότε τις χρησιμοποιούσαν, παλαιότερα για τη βυρσοδεψία, και μετά για ζωοτροφή». Η δυναμική της μονάδας είναι σήμερα γύρω στους 100 τόνους, και η Μάρσι έχει πια και το δικό της συσκευαστήριο. Εκτός από τα διάσημα, πια, κουλουράκια, παράγονται χυλοπίτες και μπάρες δημητριακών.
Το πρώτο στοίχημα, λοιπόν, έχει κερδηθεί χάρη στον προσωπικό αγώνα της πανέξυπνης και δραστήριας Αμερικανίδας που απλώς λάτρεψε το νησί της Κέας, λάτρεψε την Ελλάδα. Η συνέχεια, ποια μπορεί, ποια θέλεις να είναι, την ρωτάω. «Αφενός να αυξηθεί η παραγωγικότητα της μονάδας αλλά και να συνεχίσουν να υπάρχουν μακροπρόθεσμα τα πολλαπλά οφέλη της πρωτοβουλίας «Χαμάδα». Ο μόνος τρόπος για να γίνει αυτό είναι να εμπλακούν στην πρωτοβουλία οι έφηβοι και οι νέοι του νησιού. Κάτι που χρειάζεται υποστήριξη και έργο από τους φορείς, τοπικούς και κεντρικούς. Εγώ «φύτεψα τον σπόρο» κι πλέον ελπίζω ότι θα βρεθεί ένας νεαρός ντόπιος που θα θελήσει να δώσει νέα ώθηση στο όλο εγχείρημα. Είναι πολύ μεγάλο πράγμα να ξεκινήσεις κάτι αλλά είναι πολύ μεγαλύτερο αυτό το πράγμα να το συνεχίσουν οι ντόπιοι, εάν το επιθυμούν», λέει η Μάρσι.
Και συμπληρώνει πως αν χαθεί η ευκαιρία θα είναι μεγάλο πλήγμα για την τοπική οικονομία και κοινωνία. «Η ελληνική ύπαιθρος μπορεί να προσφέρει τα απαραίτητα για την επιβίωση καθώς και νέους τρόπους βιοπορισμού. Η παραγωγή προϊόντων στην Ελλάδα εξακολουθεί, ως επί το πλείστον, να γίνεται από ανεξάρτητους αγρότες, μικρούς παραγωγούς και όχι από μεγάλες εταιρικές φάρμες κι έτσι δεν έχουμε απομακρυνθεί πολύ από έναν φυσικό και βιολογικό τρόπο παραγωγής. Αυτό είναι πολύ σημαντικό και μπορεί να παίξει τεράστιο ρόλο και στο κομμάτι του τουρισμού. Προσωπικά πιστεύω ότι η Ελλάδα έχει τη δυνατότητα να προσελκύει τουρίστες όλο το χρόνο. Εμείς αυτό που κάνουμε στον ξενώνα μας είναι να λειτουργούμε με ένα ετήσιο μοντέλο επισκεψιμότητας με ανθρώπους που θέλουν πραγματικά να πάρουν μια ολοκληρωμένη εικόνα από το νησί μας».
Δεν έχει άδικο. Το ούτως ή άλλως παρωχημένο τουριστικό μοντέλο ανάπτυξης της χώρας μας, δεν θα έχει καμία θέση στη «μετά πανδημίας νέα κανονικότητα». Ο τουρισμός στο άμεσο μέλλον θα αφορά τη βιωματική διασύνδεση των επισκεπτών με τις τοπικές κοινωνίες στους προορισμούς που επισκέπτονται και όχι αυτά που θα προσφέρει η βόλτα στην παραλία, το κολύμπι στη θάλασσα και μια νυχτερινή έξοδος.
«Είναι πολύ σημαντικό να προστατεύσουμε τους φυσικούς μας πόρους και το πλούσιο οικοσύστημα μας και να αναγνωρίσουμε τι ακριβώς είναι αυτό που προσελκύει “non-Greeks” στην Ελλάδα. Έχω δει μερικά πολύ ιδιαίτερα μέρη να καταστρέφονται στο όνομα της ανάπτυξης».
Αυτός είναι ένας μεγάλος φόβος της Μάρσι, της 58χρονης Αμερικανίδας που ζει 37 χρόνια στην Ελλάδα και δηλώνει «περήφανη που είμαι Ελληνίδα» -πήρε την ελληνική υπηκοότητα μετά από μια διαδικασία που κράτησε 19 χρόνια. «Το μέλλον θα είναι απρόβλεπτο και τα επόμενα 50 χρόνια θα είναι δύσκολα για τους κατοίκους όλου του πλανήτη. Προσωπικά, όμως, δεν μπορώ να σκεφτώ καλύτερο μέρος, σε ολόκληρο τον κόσμο, από την Ελλάδα για να μπορέσει κανείς να αντιμετωπίσεις τις οικονομικές και περιβαλλοντολογικές προκλήσεις του αύριο. Αρκεί να βγουν μπροστά νέοι και δραστήριοι άνθρωποι με καινοτόμες ιδέες, με αισιοδοξία, ξεκάθαρο όραμα για το μέλλον και πολλή σκληρή δουλειά».
Δείτε:
Η σπουδαιότητα του αρχέγονου δρυόδασους της Κέας
Το συγκεκριμένο δάσος βελανιδιών είναι το μεγαλύτερο σε όλη την περιοχή του κεντρικού Αιγαίου και ένα από τα ελάχιστα, πια, της Ελλάδας. Οι βελανιδιές αποτελούν ξεχωριστό θησαυρό της βιοποικιλότητας της χώρας μας. Είναι λιγότερα εύφλεκτα από τα άλλα είδη που αναπτύσσονται στην ίδια ζώνη, ενώ μετά από πυρκαγιά έχουν έντονη βλάστηση. Οι ρίζες τους απλώνονται και προχωρούν έως και 10 μέτρα μέσα στη γη κι αυτό βοηθά στη συγκράτηση του εδάφους και την ενίσχυση του υδροφόρου ορίζοντα αποτρέποντας έτσι τη διάβρωση και ερημοποίηση. Ταυτόχρονα οι βελανιδιές συνεισφέρουν στη διαμόρφωση του μικροκλίματος και της ποικιλομορφίας του νησιού και ως εκ τούτου αποτελούν ένα επιπλέον σημαντικό πλεονέκτημα για την προσέλκυση ποιοτικού τουρισμού στην περιοχή.
Η βελανιδιά στην αρχαιότητα
Η δρυς ήταν αφιερωμένη στο Δία και λατρευόταν ως ιερό δέντρο και έμβλημα δύναμης! Σύμφωνα με τη μυθολογία – και τον ομηρικό ύμνο προς την Αφροδίτη – μαζί με τις βελανιδιές γεννιόντουσαν και οι Νύμφες ψυχές τους, οι Δρυάδες ή Αμαδρυάδες, που ζούσαν μέσα στα δέντρα, μεγάλωναν και πέθαναν μαζί τους. Όσοι προστάτευαν και περιποιούνταν τις βελανιδιές είχαν την προστασία των Νυμφών ενώ αντίθετα όσοι τις έκοβαν ή τις κατάστρεφαν τιμωρούνταν σκληρά από αυτές. Τότε η ξύλευση των βελανιδιών απαγορευόταν με ειδικούς νόμους, δείγμα του σεβασμού των αρχαίων Ελλήνων προς τα δέντρα αυτά.