Οι Απόκριες είναι εδώ και οι λάτρεις αυτής της περιόδου ξεφαντώνουν με κάθε ευκαιρία. Η Τσικνοπέμπτη είναι η μέρα που όπου κι αν βρεθείς πεζή ή εποχούμενος/η θα δεις παντού ψησταριές και σύννεφα τσίκνας να μοσχομυρίζουν λιγωτικά ψημένο κρέας, ακόμα και στις άκρες των δρόμων, στις αυλές των σπιτιών, έξω από καταστήματα. Κι αν είσαι άγνωστος ή περαστικός δεν υπάρχει περίπτωση να μην σε φιλέψουν έναν μεζέ κι ένα ποτήρι κρασί “για το καλό”. Κι αυτή η ανοιχτόκαρδη φιλοξενία είναι από τα πιο ωραία της ημέρας.
Αν και οι Απόκριες δεν ήταν ποτέ το φόρτε μου ως γιορτή παρ’ όλο που ο συμβολισμός είναι σημαντικός, δεν παύει να δημιουργούν μια χαρούμενη και ανέμελη ατμόσφαιρα, ενώ είναι και μια πρώτης τάξεως ευκαιρία να σμίξουν ξανά οι άνθρωποι σε παρέες, να αστειευτούν, να γελάσουν και να χαλαρώσουν λίγο από τις έγνοιες της καθημερινότητας.
Την Τσικνοπέμπτη, στο Φιλώτι της Νάξου θα στηθεί το γλέντι κάτω από τον πλάτανο μέσα σ’ ενα κομφούζιο από ήχους των κουδουνιών αιγοπροβάτων που έχουν ζωστεί οι Κουδουνάτοι υπό τους αρχέγονους ήχους της τσαμπούνας και του ντουμπακιού. Αυτός ο ήχος ακούγεται σε όποιο σημείο του χωριού κι αν βρίσκεσαι. Ακόμα κι αν είσαι από εκείνους που οι Απόκριες και τα έθιμά τους δεν είναι πρώτα στη λίστα των αγαπημένων σου αυτό το κάλεσμα σε τραβάει κοντά ώστε να παρακολουθήσεις το δρώμενο. Ο χορός συνήθως δεν αργεί να στηθεί και η βλάχα-κατεξοχήν αποκριάτικος χορός-έχει την τιμητική της.
Στη Νάξο βρισκόμαστε άλλωστε, στο νησί του Διονύσου και οι Απόκριες έχουν την τιμητική τους σ’ όλα τα χωριά με μεζέδες, άφθονο κρασί, κορδελάτους, φουστανελάδες, κουδουνάτους και τζαμπουνοντούπακα.
Το πρόγραμμα του δήμου σε συνεργασία με τους τοπικούς συλλόγους σε όλη τη Νάξο:
.
Το έθιμο της Τσικνοπέμπτης
Η Πέμπτη της δεύτερης εβδομάδας του Τριωδίου (Κρεατινής) ονομάζεται Τσικνοπέμπτη ή Τσικνοπέφτη, επειδή την ημέρα αυτή όλα τα σπίτια ψήνουν κρέας ή λειώνουν το λίπος από τα χοιρινά και ο μυρωδάτος καπνός (τσίκνα) είναι διάχυτος παντού. Από αυτή την τσίκνα, λοιπόν, έχει πάρει και το όνομά της η Πέμπτη και λέγεται Τσικνοπέμπτη.
Όπως αναφέρει το sansimera.gr το έθιμο χάνεται στα βάθη των αιώνων, χωρίς να γνωρίζουμε την προέλευσή του. Εικάζεται, όμως, ότι προέρχεται από τις βακχικές γιορτές των αρχαίων Ελλήνων και Ρωμαίων, που επιβίωσαν του Χριστιανισμού. Σύμφωνα με τον λαογράφο Δημήτριο Λουκάτο, το φαγοπότι και το γλέντι της ημέρας είναι «ομοιοπαθητικές προσπάθειες για την ευφορία της γης».
Την Τσικνοπέμπτη ξεκινούν ουσιαστικά οι εκδηλώσεις της Αποκριάς, οι οποίες κορυφώνονται με τα Κούλουμα την Καθαρά Δευτέρα. Ανάλογες γιορτές υπάρχουν στη Γερμανία (Schmutziger Donnerstag = Λιπαρή Πέμπτη) και στη Νέα Ορλεάνη των ΗΠΑ (Mardi Gras = Λιπαρή Τρίτη), που συνδυάζονται με καρναβαλικές εκδηλώσεις.
Στο έθιμο της Τσικνοπέμπτης και γενικά στην κρεατοφαγία αντιτίθεται η οργάνωση “Πολίτες για τα Δικαιώματα της Φύσης και της Ζωής” (ΠΟΦΥΖΩ), που υποστηρίζει την ιδεολογία του «αντισπισισμού» (anti-speciesism), η οποία στρέφεται κατά της καταπάτησης των δικαιωμάτων των ζώων.
Η Τσικνοπέμπτη ανά την Ελλάδα
- Στην παλαιά πόλη της Κέρκυρας τελούνται τα Κορφιάτικα Πετεγολέτσια ή αλλιώς Κουτσομπολιά ή Πέτε Γόλια. Η πετεγολέτσα, το πετεγουλιό όπως το λένε οι Κερκυραίοι, δεν είναι άλλο από το γνωστότατο κουτσομπολιό. Η πετεγολέτσα πραγματοποιείται το βράδυ της Τσικνοπέμπτης, στην Πιάτσα κοντά στην τοποθεσία “Κουκουνάρα”, της πόλης τής Κέρκυρας.
- Στην Πάτρα έχουμε το έθιμο της Κουλουρούς. Η Γιαννούλα η Κουλουρού πιστεύει λανθασμένα πως ο Ναύαρχος Ουίλσον είναι τρελά ερωτευμένος μαζί της και πως έρχεται να την παντρευτεί. Γι’ αυτό ντύνεται νύφη και με τη συνοδεία των Πατρινών πηγαίνει να προϋπαντήσει τον καλό της στο λιμάνι. Γύρω της οι Πατρινοί διασκεδάζουν με τα καμώματά της.
- Στις Σέρρες ανάβονται μεγάλες φωτιές στις αλάνες, στις οποίες αφού ψήσουν το κρέας, πηδούν από πάνω τους. Στο τέλος κάποιος από την παρέα με χιούμορ αναλαμβάνει τα «προξενιά», ανακατεύοντας ταυτόχρονα τα κάρβουνα με ένα ξύλο.
- Στην Κομοτηνή καψαλίζουν την κότα που θα φαγωθεί την επόμενη Κυριακή (της Απόκρεω). Αυτήν την ημέρα τα αρραβωνιασμένα ζευγάρια ανταλλάσσουν δώρα φαγώσιμα. Ο αρραβωνιαστικός στέλνει στην αρραβωνιαστικιά του μια κότα, τον κούρκο, και εκείνη στέλνει μπακλαβά και μια κότα γεμιστή. Όλα αυτά πραγματοποιούν την παροιμία πως ο «έρωτας περνάει από το στομάχι».
- Στο Ηράκλειο της Κρήτης, μικροί και μεγάλοι περιδιαβαίνουν μεταμφιεσμένοι στους δρόμους και στις πλατείες της πόλης, τραγουδώντας και χορεύοντας.
- Στην Ιο, το βράδυ της Τσικνοπέμπτης μασκαράδες ζωσμένοι με κουδούνια προβάτων διασχίζουν τη Χώρα και επισκέπτονται σπίτια και καταστήματα, ενώ στον Πόρο, η παράδοση επιβάλλει στους νέους να κλέψουν ένα…μακαρόνι, το οποίο θα βάλουν κάτω από το μαξιλάρι τους για να δουν ποια θα παντρευτούν.
- Το ίδιο έθιμο ισχύει και την Ήπειρο, αλλά οι νέοι βάζουν στο μαξιλάρι τις κορδέλες από το παραδοσιακό γαϊτανάκι, οι οποίες κόβονται στον τελευταίο (απογευματινό) χορό την τελευταία Κυριακή της Αποκριάς.
- Πιστοί στο γλέντι που θέλει η Τσικνοπέμπτη, οι κάτοικοι της Σκοπέλου δίνουν ραντεβού κάθε χρόνο στο Πεύκο, για να συνεχίσουν το γλέντι και το φαγοπότι όλοι μαζί.
- Η Νάουσα φημίζεται για την αποκριάτικη παράδοσή της. Με πρωταγωνιστές τους «Γενίτσαρους» και τις «Μπούλες», η Τσικνοπέμπτη για της πόλη σημαίνει ραντεβού στην πλατεία Καρατάσου, με εκδηλώσεις από πολιτιστικούς συλλόγους.
- Μία από τις πιο σύγχρονες παραδόσεις της Τσικνοπέμπτης είναι αυτή του Δήμου Θεσσαλονίκης, ο οποίος τα τελευταία τέσσερα χρόνια, πηγαίνοντας… κόντρα στις απαιτήσεις των κρεατοφαγικών καταχρήσεων, διοργανώνει «Ποδηλατικό Καρναβάλι».
- Στην Τήνο, στο καφενείο του χωριού Τριαντάρος, αναβιώνει το έθιμο του «Αποκριάτικου Χορού» και του «Αλφαβηταριού της Αγάπης» όπου οι χορευτές, σε κυκλική διάταξη, τραγουδούν εκ περιτροπής στίχους περιπαιχτικούς ακολουθώντας, σύμφωνα με το πρώτο γράμμα κάθε στίχου, τη σειρά της αλφαβήτου. Η εκδήλωση συνοδεύεται από κεράσματα με τοπικά εδέσματα και γλυκίσματα.
Φωτογραφία εξωφύλλου: Το παλιό Φιλώτι
Πηγή: sansimera.gr, e-evros.gr