Σύμφωνα με πρόσφατη μελέτη της Ακαδημίας Αθηνών, το νησί της Δήλου, κατατάσσεται στην 14η θέση στον κατάλογο από τα συνολικά 224 μνημεία της UNESCO στην Μεσόγειο που κινδυνεύουν περισσότερο από την κλιματική αλλαγή, τους σεισμούς και άλλα ακραία καιρικά φαινόμενα.
Αν και η φυσική και πολιτιστική της κληρονομιά επιβίωσε από τους σεισμούς της Σαντορίνης και της Κρήτης, σήμερα απειλείται άμεσα από τις επιπτώσεις της κλιματικής κρίσης. Από τους βασικότερους παράγοντες που επηρεάζουν το νησί είναι η άνοδος του υδροφόρου ορίζοντα στην παράκτια ζώνη, ένα σύνθετο φαινόμενο κυρίως γεωλογικό, σε συνδυασμό με τις ακραίες καιρικές συνθήκες που καταπονούν τα μνημεία.
Σε μία προσπάθεια να συνδεθεί το ζήτημα της κλιματικής κρίσης με τα μνημεία και κατ’ επέκταση με τον πολιτισμό, το Κέντρο Ερεύνης Φυσικής της Ατμοσφαίρας και Κλιματολογίας της Ακαδημίας Αθηνών (ΚΕΦΑΚ), με τη στήριξη της Πρωτοβουλίας ‘21 και σε συνεργασία με ερευνητές από το Εθνικό Αστεροσκοπείο Αθηνών (ΕΑΑ), παρουσίασε προχθές στο Μέγαρο της Ακαδημίας Αθηνών ένα ολοκληρωμένο σύστημα παρακολούθησης των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής στο περιβάλλον και στα μνημεία της Δήλου. Το νησί θα αποτελέσει πρότυπο για την ανάπτυξη τέτοιων συστημάτων.
Οι πολλαπλές συνέπειες της κλιματικής αλλαγής και των ατμοσφαιρικών ρύπων αέρα περιλαμβάνουν δομικές βλάβες, φθορά των προσόψεων λόγω θερμικής καταπόνησης από τους κύκλους κατάψυξης και απόψυξης, κρυστάλλωση των αλάτων, διείσδυση υγρασίας σε πορώδη υλικά, μαύρισμα υλικών λόγω συσσώρευσης βιομάζας και βλάβη από ευτροφισμό.
Ο Δημήτριος Αθανασούλης, Διευθυντής της Εφορείας Αρχαιοτήτων Κυκλάδων, ως προς το πρόγραμμα συντήρησης και αποκατάστασης που ακολουθεί η Εφορία Αρχαιοτήτων σε συνεργασία με την Γαλλική Αρχαιολογική Σχολή τόνισε πως η συντήρηση που απαιτούν τα μνημεία της Δήλου δεν συγκρίνεται με τη συντήρηση άλλων μνημείων της Ελλάδας, δεδομένου των συνθηκών.
«Εκατοντάδες τετραγωνικά μέτρα έχουν διασωθεί από την κατάρρευση μέσα από επεμβάσεις που γίνονται κάθε χρόνο από την εφορεία Αρχαιοτήτων και την Γαλλική Αρχαιολογική Σχολή στο χώρο, προκειμένου να εξασφαλίζουν τη βιωσιμότητα και την επιβίωση των μνημείων».
Όπως αναφέρει χαρακτηριστικά: «Πολλές φορές είμαστε αναγκασμένοι να προβούμε και σε ενέργειες όπως την απομάκρυνση μνημείων από τους αρχαιολογικούς χώρους, την εναπόθεσή τους στο μουσείο και αντικατάστασή τους με αντίγραφα, προκειμένου να σώσουμε τα υλικά από τις ακραίες καιρικές συνθήκες του νησιού, τις οποίες μπορεί να τις παρακολουθήσει κανείς και πάνω στο ίδιο το σώμα των γλυπτών».
Σύμφωνα με τον Χρήστο Ζερεφό, γενικό γραμματέα της Ακαδημίας Αθηνών και εθνικό εκπρόσωπο για την Κλιματική Αλλαγή, στόχος του προγράμματος είναι να εγκατασταθούν ατμοσφαιρικά, ωκεανογραφικά και σεισμολογικά όργανα που θα είναι συνδεδεμένα με υπερ-υπολογιστικές δομές στην Ακαδημία Αθηνών και θα τις τροφοδοτούν με δεδομένα σε πραγματικό χρόνο. Όπως σημείωσε ο Ζερεφός, η περίπτωση των υποθαλάσσιων σεισμών που δύνανται να προκαλέσουν τσουνάμι στην περιοχή δεν είναι τόσο σπάνια: «Οι περισσότεροι Έλληνες αγνοούν ότι κινδυνεύουμε και από τσουνάμι», ανέφερε.
Όπως επισήμανε ο Νίκος Μελής, διευθυντής Ερευνών του Γεωδυναμικού Ινστιτούτου του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών, η δημιουργία μιας πλατφόρμας παρακολούθησης και κατ’ επέκταση έγκυρης προειδοποίησης θα αποτελέσει ουσιαστικό προϊόν προστασίας για μνημεία κληρονομιάς όπως η Δήλος. «Είναι πολύ βασικό να αναπτύξουμε τα δίκτυα με τους σεισμογραφικούς αισθητήρες ώστε να έχουμε εικόνα καταγραφής. Τα δεδομένα αυτά με τις εδαφικές κινήσεις, αναφορικά και με τις μέγιστες τιμές αλλά και με τις κυματομορφές, θα καταγράφονται στην πλατφόρμα με σκοπό την παρακολούθηση και τον έλεγχο της καλής λειτουργίας του δικτύου», είπε. Η πλατφόρμα αυτή, τα δεδομένα της οποίας θα είναι ανοιχτά, θα αποτελεί κομμάτι του Εθνικού Δικτύου Σεισμογράφων και παρακαταθήκη του εν λόγω προγράμματος.
Η επιτυχής εκπόνηση των δράσεων στο συγκεκριμένο πιλοτικό έργο για τη Δήλο θα αποτελέσει σημαντικό παράδειγμα για την ανάληψη αντίστοιχων δράσεων και για άλλα μνημεία πολιτιστικής και φυσικής κληρονομιάς της Ελλάδας αλλά και άλλων χωρών της Μεσογείου.
Σημειώνεται ότι η Πρωτοβουλία ‘21 είναι το αποτέλεσμα της συστηματικής συνεργασίας κοινωφελών, πολιτιστικών και επιστημονικών ιδρυμάτων της χώρας και της Εθνικής Τράπεζας. Δραστηριοποιείται με έμφαση στο πεδίο της Κλιματικής Αλλαγής και του Περιβάλλοντος. Τη δράση της Ακαδημίας Αθηνών υποστηρίζουν τα εξής ιδρύματα-μέλη της Πρωτοβουλίας ‘21: Ίδρυμα Μαριάννα Β. Βαρδινογιάννη, Ίδρυμα Καπετάν Βασίλη & Κάρμεν Κωνσταντακόπουλου, Κοινωφελές Ίδρυμα Αθανάσιος κ. Λασκαρίδης, Κοινωφελές Ίδρυμα Ιωάννη Σ. Λάτση, Ίδρυμα Α.Γ. Λεβέντη και Ίδρυμα Αθηνάς Ι. Μαρτίνου.
Πηγή: sustainablecyclades.gr/Αναστασία Καραδημήτρη