Όταν ακούει κανείς τη λέξη «Συριανός» τα πρώτα που φέρνει στο μυαλό του είναι «νησί», «Κυκλάδες», «καλοκαίρι», «παραλίες», «διακοπές», «διασκέδαση». Ο μέσος ταξιδιώτης δε γνωρίζει πως η Σύρος, πέρα από τις όμορφες παραλίες και την επιβλητική Ερμούπολη, διαθέτει μοναδικές γεωλογικές ιδιομορφίες. Τα τελευταία χρόνια γίνεται προσπάθεια να αναδειχτεί αυτή η σχεδόν άγνωστη διάσταση του νησιού με τη δημιουργία γεωπάρκου, πόλου έλξης για τουρίστες που θέλουν να εξερευνήσουν το ιδιόμορφο τοπίο της ενδοχώρας του. Το δημοσίευμα της «Εφ.Συν.» στις 23/12/2021, «Μια γεω-ουτοπία στην Απάνω Μεριά της Σύρου», έγινε αφορμή να μιλήσουμε για το γεωπάρκο με ακόμη δύο ανθρώπους που προωθούν με ζήλο τη δημιουργία του.
Τι είναι ένα γεωπάρκο; Ο Martin Engi, καθηγητής στο Ινστιτούτο Γεωλογικών Επιστημών της Πανεπιστημίου της Βέρνης και επιστημονικός συντονιστής του γεωπάρκου της Σύρου, μας δίνει τον ακριβή ορισμό: «Πρόκειται για ειδικά οριοθετημένες περιοχές, επιλεγμένες για να επιτρέπουν στους επισκέπτες να εξερευνήσουν μια σειρά σημαντικών γεωλογικών φαινομένων που μας δίνουν μια εικόνα για τις διαδικασίες που λειτουργούν στη Γη». Ο Martin Engi αγάπησε τη Σύρο μέσα από τα ταξίδια του για τη μοναδικότητά της. Γοητευμένος, όχι μόνο από την ομορφιά, αλλά και από το γεωλογικό ενδιαφέρον της Σύρου, σταδιακά ενεπλάκη όλο και περισσότερο, καταλήγοντας να γίνει ο βασικός επιστημονικός συντονιστής του γεωπάρκου της Σύρου. «Σε αυτό το στάδιο σχεδιάζουμε γεωκέντρα και γεωδιαδρομές, τόσο στην Ερμούπολη όσο και στην Απάνω Μεριά της Σύρου», μας λέει. «Με το γεωκέντρο στην Ερμούπολη στόχος είναι να κάνουμε τους επισκέπτες να περιεργαστούν τους πολλούς γεωλογικούς θησαυρούς της Σύρου, να δείξουμε την ιστορία των βράχων και των τοπίων της… Τα εκθέματα και οι διαδραστικές εκθέσεις θα παρακινούν τους επισκέπτες να εξερευνήσουν το νησί. Το γεωκέντρο θα ενημερώνει για τις γεωδιαδρομές και στην Απάνω Μεριά».
Ο Martin Engi, μέσα από κοινούς γνωστούς, ήρθε σε επαφή και με τον Ανδρέα Γιαλόγλου, δημοτικό σύμβουλο και έναν από τους επικεφαλής του εγχειρήματος. «Ήρθαμε σε επαφή την περίοδο που είχε υποβληθεί προς έγκριση η αρχική πρόταση του έργου με τίτλο «Δράσεις αξιοποίησης της γεωλογικής ιστορίας με σκοπό την ανάπτυξη του γεωτουρισμού στη Σύρο», αναφέρει ο κ. Γιαλόγλου. «Με τη δική του συμβολή, η πρόταση αναμορφώθηκε σε ρεαλιστικότερη βάση και απέκτησε τον σαφή προσανατολισμό για τη δημιουργία του γεωλογικού εκθετηρίου και των διασυνδεδεμένων με αυτό γεωδιαδρομών».
Για να γίνει η ιδέα αυτή πραγματικότητα έχουν συμβάλει, εκτός από τον Δήμο της Σύρου, και άλλες δομές, όπως η Κοινωνική Συνεταιριστική Επιχείρηση «Απάνω Μεριά» και το Cyclades Preservation Fund, μη κερδοσκοπικός οργανισμός που συγκεντρώνει πόρους από ανθρώπους και επιχειρήσεις που αγαπούν τις Κυκλάδες. Ο δήμος βρίσκεται σε συνεργασία και με το Τμήμα Μηχανικών Σχεδίασης Προϊόντων και Συστημάτων του Πανεπιστημίου Αιγαίου, που εδρεύει στη Σύρο, και έχει αναλάβει το ερευνητικό έργο των ψηφιακών εφαρμογών που θα αναπτυχθούν για τις ανάγκες τόσο γεωλογικού εκθετηρίου και των γεωδιαδρομών.
Φυσικά, τίποτα δεν θα είχε συμβεί χωρίς τη συμμετοχή και στήριξη των κατοίκων της Σύρου. Άλλωστε, η δημιουργία του γεωπάρκου ήταν η έκφραση μιας «κοινωνικής επιθυμίας», όπως αποκαλεί ο κ. Γιαλόγλου τον τρόπο που οι ντόπιοι αγκάλιασαν την ιδέα, από τη σύλληψη ως την πράξη.
Ένας από τους στόχους που έχουν τεθεί είναι να μπει το γεωπάρκο της Σύρου στον Παγκόσμιο Χάρτη αναγνωρισμένων γεωπάρκων. Ήδη αυτό έχει συμβεί στην Τήνο και στη Μήλο. Μακροπρόθεσμα, το γεωπάρκο της Σύρου θα μπορούσε να ενταχθεί στο δίκτυο της UNESCO. Στη συνέχεια, εάν όλοι οι φορείς συνεργαστούν επαρκώς, η Σύρος θα αποτελέσει έναν από τους σημαντικούς παράγοντες υλοποίησης της ατζέντας βιώσιμης ανάπτυξης της UNESCO έως το 2030.
Ένα γεωπάρκο πρώτα απ’ όλα αναδεικνύει τη γεωμορφολογική μοναδικότητα ενός τόπου. Κάθε τόπος έχει τη δική του ιστορία και τα εδάφη του τη διηγούνται σε όποιον έχει τη διάθεση να τα εξερευνήσει. Άνθρωποι από την Ελλάδα και από όλο τον κόσμο περπατώντας μέσα από τις γεωδιαδρομές και τα μονοπάτια, έχουν την ευκαιρία να γνωρίσουν μια άλλη πλευρά του νησιού. Μέσα από αυτή τη διαδικασία, ακόμη ένας σκοπός επιτυγχάνεται, ο οποίος αφορά την επαφή των επισκεπτών με μια άλλη μορφή τουρισμού.
Και εδώ ερχόμαστε στο κομμάτι της βιωσιμότητας του τουρισμού. Ο βιώσιμος τουρισμός «αποτελεί έναν από τους κεντρικούς στόχους του γεωπάρκου από τη στιγμή που πρωτοϋπήρξε ως ιδέα», λέει ο Martin Engi. Το μοντέλο τουρισμού που επικρατεί στην Ελλάδα -και στη Σύρο- περιορίζεται στο μοτίβο συνωστισμός τον Ιούλιο και τον Αύγουστο, διασκέδαση στο νυχτερινό, ξέφρενο lifestyle ενός κλασικού «ελληνικού καλοκαιριού». Όσο διασκεδαστικό κι αν είναι για τους τουρίστες, προκαλεί αρκετή περιβαλλοντική επιβάρυνση. Μια εναλλακτική και φιλική προς το περιβάλλον μορφή τουρισμού θα έφερνε τους ανθρώπους, όχι μόνο πιο κοντά στη φύση, αλλά θα τους έκανε τρόπον τινά κομμάτι της. Μιλάμε για τουρισμό προσιτό σε όλα τα κοινωνικά στάτους και ηλικίες και για οποιαδήποτε εποχή του χρόνου, καθώς η ομορφιά ενός φυσικού τοπίου είναι διαχρονική.