Κατά τη διάρκεια της τελευταίας τετραετίας η Κύθνος, γνωστή και ως το νησί της απλότητας, αποτέλεσε ένα ζωντανό εργαστήρι σχεδιασμού και υλοποίησης καινοτόμων τεχνολογικών λύσεων για την αναβάθμιση και ολοκληρωμένη διαχείριση των τοπικών υποδομών ενέργειας, υδατικών πόρων, αποβλήτων, μεταφορών και οδοφωτισμού. Φορείς υλοποίησης του έργου «Κύθνος Έξυπνο Νησί» είναι το Δίκτυο Αειφόρων Νήσων-ΔΑΦΝΗ και το Ερευνητικό Πανεπιστημιακό Ινστιτούτο Συστημάτων Επικοινωνιών και Υπολογιστών (ΕΠΙΣΕΥ) της Σχολής Ηλεκτρολόγων Μηχανικών και Μηχανικών Υπολογιστών του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου, με την υποστήριξη του Δήμου Κύθνου.
Την Τρίτη, 30 Ιανουαρίου, τα αποτελέσματα του έργου παρουσιάστηκαν σε μία ημερίδα αφιερωμένη στις τεχνολογικές και ενεργειακές καινοτομίες με βάση τις θεματικές ενότητες «Πράσινη ενέργεια, ενεργειακή αποδοτικότητα, ηλεκτροκίνηση και χωρικές αναπλάσεις» και «Διαχείριση υδατικών πόρων και αποβλήτων στην κατεύθυνση της κυκλικής οικονομίας». Τις συμπλήρωναν συζητήσεις στρογγυλής τραπέζης με εμπειρογνώμονες και σημαντικούς εκπροσώπους από τον κλάδο της βιώσιμης ανάπτυξης, της ενέργειας και της νησιωτικότητας.
.
Το Δίκτυο Αειφόρων Νήσων – ΔΑΦΝΗ συστάθηκε το 2006 ως μία Αστική, Μη-Κερδοσκοπική εταιρεία της νησιωτικής τοπικής αυτοδιοίκησης με αμιγώς μέλη νησιωτικούς ΟΤΑ α’ και β’ βαθμού. Σήμερα μετρά 56 μέλη, στα οποία περιλαμβάνονται 52 νησιωτικοί Δήμοι στο Αιγαίο και το Ιόνιο, οι Περιφέρειες Βορείου Αιγαίου, Νοτίου Αιγαίου και Ιονίων Νήσων και η Περιφερειακή Ένωση Δήμων Ιονίων Νήσων. Σε συνεργασία με άλλους φορείς τοπικής αυτοδιοίκησης επιδιώκει από το 2010 να αναδείξει τις ιδιαιτερότητες των νησιών κυρίως στο κομμάτι της ενέργειας.
Όπως δήλωσε ο Γενικός Διευθυντής του δικτύου Κώστας Κομνηνός, «στόχος του έργου, όπως είχε διαμορφωθεί από την αρχή, ήταν η διερεύνηση και επίδειξη των δυνατοτήτων μικρών οργανωμένων περιοχών, όπως είναι τα νησιά, να λειτουργήσουν ως εργαστήρια έξυπνων βιώσιμων και καινοτόμων συστημάτων και εφαρμογών για τη διαχείριση των υποδομών τους. Βασική ιδέα είναι οι λύσεις που θα δοκιμαστούν στη μικρή και διαχειρίσιμη κλίμακα ενός νησιού να μπορέσουν στη συνέχεια να εφαρμοστούν και σε άλλες περιοχές με παρόμοια χαρακτηριστικά ή να επεκταθούν σε κλίμακα και να εφαρμοστούν στα αστικά κέντρα. Αυτή είναι και η λογική των testbeds και των living labs».
.
Η επιλογή της Κύθνου δεν ήταν τυχαία, καθώς πληροί μια σειρά από παραμέτρους, όπως το μικρό της μέγεθος και τη γειτνίαση με την Αθήνα που την καθιστά εύκολα προσβάσιμη. Το γεγονός ότι παραμένει ηλεκτρικά μη διασυνδεδεμένη με το ηπειρωτικό σύστημα έχει ως αποτέλεσμα να αντιμετωπίζει περιορισμούς στη διείσδυση ΑΠΕ, η χρήση των οποίων θα μπορούσε να μειώσει αισθητά το μεγάλο κόστος παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας. Συγχρόνως, κατατάσσεται μεταξύ των λιγότερο ανεπτυγμένων τουριστικά νησιών αφήνοντας περιθώρια να δοκιμαστούν νέα μοντέλα ανάπτυξης με γνώμονα την αειφορία, την ανθεκτικότητα και την κυκλική οικονομία.
Ιστορικά, το νησί της Κύθνου έχει αποτελέσει από τη δεκαετία του 1980 πεδίο καινοτομίας και υλοποίησης τεχνολογικών εφαρμογών. Ήδη από το 1982 μέσα από τη συνεργασία της ελληνικής και της γερμανικής κυβέρνησης εγκαταστάθηκε εκεί το πρώτο αιολικό πάρκο στην Ευρώπη προκειμένου να τεστάρει η γερμανική βιομηχανία τις ανεμογεννήτριες σε διαφορετικές κλιματολογικές συνθήκες και συνθήκες ανέμου. Οι τεχνολογικές προσθήκες και εξελίξεις συνεχίστηκαν μέχρι και το 2001 με ένα πρότυπο -τελείως μη διασυνδεδεμένο- υβριδικό ηλεκτρικό μικροδίκτυο στη Γαϊδουρόμαντρα με αυτόνομο φωτοβολταϊκό σύστημα, μπαταρίες και εφεδρική ντιζελογεννήτρια, που αποτέλεσε ένα από τα πρώτα μικροδίκτυα παγκοσμίως.
.
«Το 2015 σε μια περίοδο που η οικονομία ήταν σε κάμψη και η ταυτότητα της Κύθνου τουριστικά δεν ήταν κάτι το προφανές, το δίκτυο ΔΑΦΝΗ ξεκίνησε να αναπτύσσει το όραμα του προς την κατεύθυνση του βιώσιμου και τεχνολογικού τουρισμού αξιοποιώντας την ιστορία που είχε ήδη το νησί» υπογράμμισε ο Γενικός Διευθυντής του δικτύου Κώστας Κομνηνός. Η συμπερίληψη της Κύθνου στο έργο WiseGRID της ΕΕ το 2016 είχε ως αποτέλεσμα να μπουν μονάδες αποθήκευσης ενέργειας και να δοκιμαστεί η λειτουργία τους, αποσπώντας σημαντικές Ευρωπαϊκές διακρίσεις. Το 2017 υπογράφεται στο Ευρωκοινοβούλιο η διακήρυξη των «Έξυπνων νησιών» και η Κύθνος περιλαμβάνεται με φορέα υλοποίησης το δίκτυο ΔΑΦΝΗ.
Το 2019 ξεκινά το έργο «Κύθνος Έξυπνο Νησί» με προϋπολογισμό που αγγίζει τα 8 εκατ. στο πλαίσιο της Συμφωνίας Συμβιβασμού μεταξύ Ελλάδας και Siemens. Λίγα χρόνια μετά, η Κύθνος εντάχθηκε και στην πρωτοβουλία της κυβέρνησης GR-eco islands, που στοχεύει να μετατρέψει 40 ελληνικά νησιά σε μοντέλα πράσινης καινοτομίας, ξεκινώντας από τα πιο μικρά και αξιοποιώντας την εμπειρία και τα συμπεράσματα από πιλοτικά έργα όπως αυτά στην Τήλο, στον ‘Αη-Στράτη και την Αστυπάλαια.
Το έργο «Κύθνος Έξυπνο Νησί» αποτελεί σήμερα το μεγαλύτερο έργο τεχνολογικής καινοτομίας που έχει εφαρμοστεί ποτέ στον ελληνικό νησιωτικό χώρο. H υλοποίηση του έργου σημειώνεται σε έξι βασικούς τομείς:
Καθαρή ενέργεια και Έξυπνα δίκτυα
Στην Κύθνο το 97% ετήσιας ηλεκτροπαραγωγής βασίζεται σε θερμικές μονάδες diesel. Στο πλαίσιο του έργου έχουν αναβαθμιστεί ενεργειακά τα περισσότερα δημόσια κτίρια και οι υποδομές του νησιού με την εγκατάσταση αυτόματων φωτοβολταϊκών συστημάτων μηδενικής έγχυσης, αλλά και μονάδων αποθήκευσης για την κάλυψη των ενεργειακών αναγκών των κτιρίων. Παράλληλα, έχουν αντικατασταθεί τα συστήματα θέρμανσης με αντλίες θερμότητας τελευταίας τεχνολογίας και υψηλών αποδόσεων. Χαρακτηριστικά παραδείγματα αποτελούν το γυμνάσιο και η μονάδα αφαλάτωσης Μέριχα, το αμαξοστάσιο Δρυοπίδας και ο βιολογικός σταθμός του νησιού. Σε αυτά παράγονται περίπου 40Mwh ανά έτος μειώνοντας την κατανάλωση του πετρελαίου.
.
Το Γυμνάσιο του Μέριχα αποτελεί το πρώτο πλήρως αναβαθμισμένο πράσινο κτίριο στο νησί. Έχει σχεδόν εξαλείψει την κατανάλωση πετρελαίου, γεγονός που συμβάλλει σημαντικά στην καλλιέργεια της περιβαλλοντικής συνείδησης των μαθητών και την εξοικείωσή τους με τις τεχνολογίες ανανεώσιμων πηγών ενέργειας. Συγκεκριμένα, ο φωτοβολταϊκός σταθμός αποτελείται από 20 φωτοβολταϊκά συνολικής ισχύος 9,2 kW και έχει χωρητικότητα αποθήκευσης ηλεκτρικής ενέργειας 12,3 kWh. Δεν εγχέει καθόλου ενέργεια στο δίκτυο ηλεκτρικής ενέργειας (zero feed-in), ιδίως μετά την αντικατάσταση του λέβητα με αντλία θερμότητας. Όπως δήλωσε ο Πέτρος Μαρκόπουλος, «πλέον συζητάμε για την ίδρυση μιας τοπικής ενεργειακής κοινότητας η οποία θα είναι η πρώτη ουσιαστικά που θα έχει το δικό της δίκτυο διανομής».
Στα πλαίσια του έργου εγκαταστάθηκαν σε επιχειρήσεις και κατοικίες μετρητές ενέργειας για απομακρυσμένη παρακολούθηση και εντοπισμό πρακτικών που μπορούν να εξασφαλίσουν μείωση της καταναλισκόμενης ενέργειας, αλλά και συσκευές για απομακρυσμένο έλεγχο του θερμοσίφωνα το οποίο μπορεί να εξασφαλίσει εξοικονόμηση ενέργειας της τάξης του 20%. Μία από τις αξιοσημείωτες δράσεις ήταν και η εγκατάσταση ενός συστήματος αποθήκευσης μπαταρίας second life σε ξενοδοχείο του νησιού που διέθετε ήδη φωτοβολταϊκό σύστημα επιτυγχάνοντας αύξηση της αυτοκατανάλωσης κατά 10%. Ενδιαφέρον έχει και η εγκατάσταση μικρής πειραματικής ανεμογεννήτριας (3kW) σε συνεργασία με το ΕΜΠ και με τη χρηματοδότηση του έργου RE-EMPOWERED.
Το αυτόνομο μικροδίκτυο της Γαϊδουρόμαντρας, έπειτα από χρόνια αδράνειας έχει πλέον αναβαθμιστεί καθολικά και με τη χρήση φωτοβολταϊκών, μονάδων αποθήκευσης και εφεδρικής μονάδας diesel τροφοδοτεί 12 εξοχικές κατοικίες. Αντίστοιχα έχουν αναβαθμιστεί υποδομές της μαρίνας των Λουτρών μετατρέποντάς τη σε έξυπνη και πράσινη μαρίνα.
.
Μεταφορές και Κινητικότητα
Η Κύθνος προστέθηκε στον ελληνικό χάρτη των «ηλεκτροκίνητων τουριστικών προορισμών» καθώς διαθέτει ένα από τα εκτενέστερα δίκτυα σταθμών φόρτισης ηλεκτρικών οχημάτων. Έχουν εγκατασταθεί 9 δημόσια προσβάσιμοι σταθμοί φόρτισης και 10 σε ιδιωτικές επιχειρήσεις με διπλούς ρευματοδότες μέγιστης ισχύος 22kW. Παράλληλα ο δημοτικός στόλος εκσυγχρονίστηκε με την προσθήκη 12 νέων ηλεκτρικών οχημάτων (7 μικρά οχήματα έργου και εργασιών, όπως απορριμματοφόρο για ογκώδη αντικείμενα, και 5 οχήματα μεταφοράς προσωπικού) καλύπτοντας αρκετές ανάγκες του νησιού σύγχρονα και αθόρυβα.
Δημόσιος φωτισμός
Το σύστημα φωτισμού της Κύθνου αναβαθμίστηκε ενεργειακά, λειτουργικά και αισθητικά μέσα από την ολική αντικατάσταση των 1.200 φωτιστικών οδοφωτισμού με σύγχρονα φωτιστικά LED και την εγκατάσταση 300 νέων για την ανάδειξη μνημείων, κτιρίων και χώρων στάθμευσης. Τα νέα φωτιστικά LED ενισχύουν την εξοικονόμηση ενέργειας και μειώνουν σημαντικά τη φωτορύπανση καθώς διαθέτουν λειτουργίες έξυπνου προσαρμοστικού φωτισμού και έχουν πολύ μεγαλύτερη διάρκεια ζωής, μειώνοντας έτσι και το κόστος συντήρησης.
.
Κτίρια και Δημόσιος χώρος
Πολυσύχναστοι δημόσιοι χώροι αναβαθμίστηκαν υλοποιώντας αισθητικές και λειτουργικές αναπλάσεις με γνώμονα την παραδοσιακή αρχιτεκτονική και την ασφαλή εξυπηρέτηση κατοίκων και επισκεπτών. Συγκεκριμένα, σημαντικές αναπλάσεις πραγματοποιήθηκαν σε κεντρικά σημεία του νησιού, όπως το Δημαρχείο, την πλατεία του Μέριχα και την είσοδο του οικισμού της Δρυοπίδας.
.
Διαχείριση των απορριμάτων με γνώμονα την κυκλική οικονομία
Έχει εφαρμοστεί για τρία συνεχόμενα χρόνια το πρόγραμμα διαλογής στην πηγή και αποκομιδής πόρτα-πόρτα, στο οποίο συμμετέχουν περισσότερες από 90 επιχειρήσεις εστίασης και προμήθειας τροφίμων σε οικισμούς (Χώρα, Δρυοπίδα, Λουτρά, Μέριχα και Κανάλα) και οργανωμένες παραλίες (Απόκρουση και Επισκοπή). Πραγματοποιείται πλέον χωριστή συλλογή πλαστικών, γυάλινων φιαλών και χάρτινων συσκευασιών στους 140 κάδους ανακύκλωσης που παραχωρήθηκαν από το Kythnos Smart Island Project. Ακόμη, έχει γίνει εγκατάσταση μηχανήματος συμπίεσης και δεματοποίησης πλαστικών μπουκαλιών και χαρτονιού, ώστε να μειωθεί ο όγκος των απορριμμάτων πριν μεταφερθούν σε κέντρα ανακύκλωσης.
.
Παράλληλα, τα τελευταία τρία χρόνια λειτουργεί πιλοτικά ο πρώτος ολοκληρωμένος χώρος διαχείρισης ογκωδών και πρασίνων σε ελληνικό νησί. Στο πρότυπο αυτό κέντρο τα ογκώδη απόβλητα διαχωρίζονται σε 8 κατηγορίες: ηλεκτρικές συσκευές, στρώματα, ξυλεία, ογκώδη πλαστικά, ελαστικά, μέταλλα, μπάζα και πράσινα απόβλητα. Μέρος αυτών, όπως για παράδειγμα έπιπλα, επισκευάζονται με σκοπό την επαναχρησιμοποίησή τους τοπικά, ενώ τα υπόλοιπα μεταφέρονται προς ανακύκλωση, είτε σε τοπικές μονάδες, είτε σε συνεργαζόμενες εταιρείες ανακύκλωσης στην Αττική.
.
Καθ’ όλη τη διάρκεια του έργου έγιναν δράσεις πρόληψης, ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης με επίκεντρο τη σχολική κοινότητα αλλά και όχι μόνο: Μοιράστηκαν ερωτηματολόγια σε όλους τους κατοίκους του νησιού, έγιναν δράσεις καθαρισμού παραλιών, εκδηλώσεις ενημέρωσης και συμμετοχικού σχεδιασμού.
Βιώσιμη διαχείριση υδατικών πόρων
Με σκοπό την αξιολόγηση του υδατικού ισοζύγιου της Κύθνου και την ανάπτυξη εργαλείων πρόβλεψης ζήτησης νερού για τη βελτίωση της ενεργειακής απόδοσης του υδροδοτικού συστήματος, πραγματοποιήθηκαν δειγματοληψίες νερού σε γεωτρήσεις και φυσικές πηγές που υδροδοτούν τους οικισμούς. Εγκαταστάθηκαν δύο σύγχρονες μονάδες επεξεργασίας θαλασσινού και υφάλμυρου ύδατος σε κεντρικούς οικισμούς με σκοπό την εξασφάλιση της υδατικής ασφάλειας τους καλοκαιρινούς μήνες, αλλά και τη βελτίωση της ποιότητας των υπόγειων υδάτων. Παράλληλα, αντικαταστάθηκε ο τροφοδοτικός αγωγός του Μέριχα με σκοπό τη μείωση της υφιστάμενης απώλειας και τη βελτιστοποίηση της ποιότητας του νερού.
.
Στην ημερίδα πήραν μέρος υποστηρικτές και αρωγοί του προγράμματος, όπως ο Δημήτρης Λιανός, προέδρος του δικτύου Δάφνη και δήμαρχος Νάξου και Μικρών Κυκλάδων, ο δήμαρχος Κύθνου Σταμάτης Γαρδέρης, ο γγ Αιγαίου και Νησιωτικής Πολιτικής Μανώλης Κουτουλάκης, ο γγ Τουριστικής Πολιτικής και Ανάπτυξης Μύρων Φλουρής,ο ∆ήμος Σαπίδης, Country Manager Smart Infrastructures & CEO Siemens Mobility, ο Carsten Rasmussen, επικεφαλής του τμήματος Ελλάδος-Κύπρου της γενικής διεύθυνσης Περιφερειακής Αστικής Πολιτικής της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και αρωγός της πρωτοβουλίας GR-eco islands και η ευρωβουλευτής Μαρία Σπυράκη. Κοινή παραδοχή ήταν η ιδιαιτερότητα του νησιωτικού χώρου και η ανάγκη για μία εθνική στρατηγική για τα νησιά, με στοχευμένες πολιτικές και χρηματοδοτήσεις. Ο ευρωβουλευτής Πέτρος Κόκκαλης αναφέρθηκε στη σημασία θέσπισης Θαλάσσιου Χωροταξικού Σχεδιασμού αλλά και την κρισιμότητα των ευρωεκλογών για την Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία και την κατεύθυνση που αναμένεται να πάρει, ενώ τόνισε τη σημαντικότητα της Έκθεσης της Επιτροπής Περιφερειών για τη νέα στρατηγική για τη νησιωτικότητα, όπως υπερψηφίστηκε το περασμένο καλοκαίρι.
.
Όραμα είναι το νησί της Κύθνου να αποτελέσει πρότυπο και για άλλα νησιά και αντίστοιχα γεωγραφικά απομονωμένες περιοχές. «Η Κύθνος ήταν, είναι και θα είναι υπόδειγμα για τη βιώσιμη ανάπτυξη του νησιωτικού χώρου», δήλωσε ο Δήμαρχος Κύθνου Σταμάτης Γαρδέρης. «Η ευθύνη του Δήμου μας είναι μεγάλη γιατί καλούμαστε από δω και πέρα όλα αυτά να τα αξιοποιήσουμε, να τα λειτουργήσουμε και να τα συντηρήσουμε αποδεικνύοντας συγχρόνως πως η τεχνολογική καινοτομία μπορεί πραγματικά να συμβάλει στην ευημερία ενός τόπου».
Πηγή: sustainablecyclades.gr/Αναστασία Καραδημήτρη
Κεντρική εικόνα: Δίκτυο ΔΑΦΝΗ / DAFNI Network