Θεωρητικά, το μισό νησί αποτελείται από προστατευόμενες περιοχές. Η πραγματικότητα είναι πολύ πιο γκρίζα.
Βόρεια της Σάντα Μαρίας, στην πιο μαγευτική μύτη της Πάρου, η δόμηση απαγορεύεται βάσει του Γενικού Πολεοδομικού Σχεδίου του νησιού, που εγκρίθηκε το 2012. Αυτό στα χαρτιά – γιατί χθες το πρωί που βρεθήκαμε εκεί, τα συνεργεία δούλευαν σαν να είναι καθημερινή.
Εκατοντάδες κτίσματα έχουν «ξεφυτρώσει» και πνίγουν τα τελευταία απομεινάρια μιας ζώνης υψηλής προστασίας. Τα συντρίμμια από τις ανακαινίσεις είναι παντού στους κάδους. Συνεχώς σταματούν φορτηγά εργολάβων και αδειάζουν μπάζα. Φυσικά, κανείς τους δεν θα πληρώσει κάποιο πρόστιμο.
.
Όπου και να γυρίσεις το μάτι, το τοπίο έχει βιασθεί σε αυτό το κομμάτι της Πάρου. Ένα μέρος της λιμνοθάλασσας μπροστά στη μεγάλη Σάντα Μαρία, που είναι τώρα πλημμυρισμένο, το καλοκαίρι γίνεται πάρκινγκ στο όνομα της άνεσης των λουόμενων. Στην άκρη της κτίζεται το συγκρότημα «Λευκή Άμμος».
.
Όμως στη διημερίδα για τις «Στρατηγικές μετάβασης σε ένα διαφορετικό αναπτυξιακό πρότυπο για την Πάρο και τις Κυκλάδες» το Σαββατοκύριακο, οι εκπρόσωποι του τεχνικού κόσμου και ο έπαρχος Βαζαίος Πετρόπουλος, ένας πολιτικός μηχανικός που συνδέεται με μερικά από τα μεγαλύτερα υπόσκαφα του νησιού, επέμειναν ότι το καθεστώς προστασίας του νησιού είναι από τα πιο αυστηρά, εφάμιλλο με αυτό της Πάτμου.
.
Το 1975 το κράτος δεσμεύθηκε με νόμο να χαρακτηρίσει την Πάρο «τόπο ιδιαίτερου φυσικού κάλλους που χρήζει προστασίας». Στη συνέχεια, με τα ΦΕΚ 594 Δ (Προστασία δέκα παραδοσιακών οικισμών), 732Δ/1993 (χρήσεις γης) και 148ΑΑΠ/2012 (Γενικό Πολεοδομικό Σχέδιο), η προστασία αυτή όντως πήρε θεσμική υπόσταση. Άλλο όμως θεσμική υπόσταση και άλλο πράξη.
Η πιο πρόσφατη κρατική πράξη προστασίας της Πάρου ήταν η παρουσία του Εισαγγελέα Εφετών Οδυσσέα Τσορμπατζόγλου και οι ενέργειες του τοπικού αστυνομικού τμήματος τον Αύγουστο του 2023, που κατέληξε στο να καταλογιστούν πρόστιμα σε όλους σχεδόν τους επιχειρηματίες που ελέγχθηκαν και είχαν νοικιάσει παραλίες του νησιού. Στα τέλη Μαρτίου, όμως, η Γενική Γραμματεία Δημόσιας Περιουσίας έστειλε επιστολή στον Δήμο του νησιού για το αν συμφωνεί στην ενοικίαση της παραλίας της μικρής Σάντα Μαρίας μέσα στην προστατευόμενη περιοχή. Ο Δήμος απάντησε δύο φορές αρνητικά. Παρ’ ολα αυτά, μία μέρα πριν τη λήξη της σχετικής προθεσμίας, η ΓΓΔΠ συμπεριέλαβε 500 τετραγωνικά μέτρα της παραλίας στις προς ενοικίαση παράκτιες εκτάσεις.
Στη διημερίδα που οργάνωσαν ο Δήμος Πάρου, η Ένωση Ξενοδόχων του νησιού, ο πολιτιστικός σύλλογος «Αρχίλοχος», η Εταιρεία Ύδρευσης, ο Σύλλογος Φίλων Πάρου και η Ομοσπονδία των Παριανών Συλλόγων, ο αρχιτέκτων-μηχανικός Γιάννης Κουζούμης ανέφερε ότι με βάση το ΓΠΣ του 2012 το 45-50% του νησιού «αποτελείται από περιοχές ειδικής προστασίας». Μία από αυτές, όπως διαπίστωσαν οι «Βιώσιμες Κυκλάδες», είναι η περιοχή βορείως της Σάντα Μαρίας.
.
Εκεί, κάτω από τα μάτια των αρχών και με τη συμμετοχή μηχανικών και αρχιτεκτόνων (οι περισσότεροι προέρχονται από περιοχές εκτός Πάρου), σηκώνεται μια νέα Νάουσα στην προστατευόμενη περιοχή όπου η κεντρική κυβέρνηση στην Αθήνα ετοιμάζεται να δώσει ξανά προς ενοικίαση την παραλία στο βορειότερο κομμάτι του νησιού. Εκεί ήταν που άρχισε πέρυσι το «κίνημα της πετσέτας», εξαιτίας της παράνομης εκμετάλλευσής της από επιχειρηματία αλυσίδας ταχυφαγίας.
Ο ίδιος επιχειρηματίας έχει ένα από τα μεγάλα υπόσκαφα στον λόφο του Αντικέφαλου, σε μέρος όπου μέχρι πριν από 10 χρόνια δεν υπήρχαν δρόμοι. Ο Κουζούμης σημείωσε ότι τα υπόσκαφα κτίρια και οι ρυθμίσεις για αυτά υπονόμευσαν το ΓΠΣ της Πάρου, επιτρέποντας τα υπόγεια και μη θέτοντας περιορισμούς στην κλίση.
.
Ο συνάδελφός του Θέμης Ξενάκης, που συμμετέχει στο τοπικό Συμβούλιο Αρχιτεκτονικής, θύμισε στο ακροατήριο ότι το 80% των κατασκευών είναι κατοικίες (από τις 20.000 κλίνες του νησιού, οι 13.500 είναι σε σπίτια, σύμφωνα με τον καθηγητή του Πανεπιστημίου Αιγαίου Γιάννη Σπιλάνη). Ο Ξενάκης σημείωσε ότι ο τεχνικός κόσμος του νησιού έχει ζητήσει από τις υπερκείμενες αρχές «συγκεκριμένα όρια για τις κλίσεις των υπόσκαφων» και διευκρινίσεις για τους χώρους που δεν «μετράνε στον συντελεστή δόμησης».
Ο Ξενάκης υπερασπίσθηκε τις επιλογές του τεχνικού κόσμου στην Πάρο σημειώνοντας ότι η «μερίδα του λέοντος» των κτισμάτων φτάνει στο Συμβούλιο Αρχιτεκτονικής στο οποίο συμμετέχει.
Ανεξήγητες εγκρίσεις
Σύμφωνα με πληροφορίες των «Βιώσιμων Κυκλάδων» από δύο πηγές του Δήμου, ένα μεγάλο μέρος των επίμαχων κτισμάτων που δεν εναρμονίζονται με το τοπίο του νησιού, όπως η βίλα γνωστού εφοπλιστή στη Βαγιά, «εγκρίθηκε» από όργανα υπερκείμενα του τοπικού συμβουλίου αρχιτεκτονικής. Ξενοδοχεία με εμφανείς αναντιστοιχίες μεγέθους και ύφους απορρίπτονται από το τοπικό συμβούλιο αρχιτεκτονικής αλλά εγκρίνονται (κατόπιν σχετικών αιτήσεων επανεξέτασης) από άλλα συμβούλια, σε περιοχές εκτός Κυκλάδων. Ο εμπνευστής του συνεδρίου, ο πολιτικός μηχανικός Νίκος Μαλατέστας, μίλησε «για έργα εκτός κλίμακας και εκτός κυκλαδίτικου χρώματος».
Ο επιχειρηματίας Γιώργος Πίττας, ένας από τους παλαιότερους φίλους της Πάρου, ρώτησε τους εκπροσώπους του τεχνικού κόσμου αν προέβησαν σε μία δημόσια τοποθέτηση για τις κατασκευές «εκτός κλίμακας», για να πάρει αρνητική απάντηση. (Οι «Βιώσιμες Κυκλάδες είχαν ζητήσει από τον αρχιτέκτονα της βίλας στη Βαγιά να συζητήσουν τι σχεδίασε και τι κατασκευάσθηκε, αλλά το αίτημα έμεινε χωρίς ανταπόκριση).
Ο δήμαρχος Πάρου Κώστας Μπιζάς χαρακτήρισε τη σημερινή πορεία του νησιού «αδιέξοδη». Η άλογη τουριστική μεγέθυνση, τόνισε, «απειλεί την ταυτότητα» της Πάρου και θα βλάψει την ελκυστικότητα του νησιού ως τουριστικού προορισμού. Ο Μπιζάς δεν δίστασε να επικρίνει τους συμπολίτες του, λέγοντας ότι «οι ντόπιοι δεν είχαμε αντιστάσεις» αλλά «ούτε και το κράτος».
Πάντως, όπως ανέφερε ο υπεύθυνος για τη δόμηση αντιδήμαρχος Σίμος Βαρριάς, οι έλεγχοι έχουν αυξηθεί. Όπως ανέφερε, από το 1992 έως το 2022, όταν η πολεοδομία ήταν στη Νάξο, είχαν γίνει 192 καταγγελίες, εκ των οποίων είχαν ελεγχθεί 40. Τον τελευταίο χρόνο, με τη μεταφορά της πολεοδομίας (υπηρεσίας δόμησης) στην Πάρο, έγιναν 100 καταγγελίες. Ο Βαρριάς είπε ότι έχουν ελεγχθεί «πολλές από αυτές», χωρίς να αναφερθεί σε αριθμό.
Παρά τη θεσμική προστασία και τους αυξημένους ελέγχους, πάντως, το τσουνάμι της τσιμεντοποίησης συνεχίζεται ασυγκράτητο.
Πηγή: Βιώσιμες Κυκλάδες/Τάσος Τέλλογλου
Κεντρική εικόνα: Όλο το νησί είναι ένα απέραντο εργοτάξιο. [Τάσος Τέλλογλου]
«Βιώσιμες Κυκλάδες-Sustainable Cyclades», είναι το νέο εγχείρημα της «Πρωτοβουλίας για τη Δημοσιογραφία» που υποστηρίζεται από το inside story. Το project θα αναδείξει τα πολλαπλά ζητήματα βιωσιμότητας που αντιμετωπίζουν οι Κυκλάδες, από την αδυναμία ζωτικών υποδομών για να ανταπεξέλθουν στην πληθυσμιακή έκρηξη του καλοκαιριού ως την αλλοίωση του τοπίου και τις ελλιπείς δημόσιες υπηρεσίες που είναι διαθέσιμες στους νησιώτες.