Αναφορά στελέχους του ελληνικού δημοσίου θέτει ζητήματα υπερκοστολόγησης δημοσίων συμβάσεων ύψους 265 εκατ. ευρώ, στο πλαίσιο προγράμματος του ΕΣΠΑ για αγορά και εγκατάσταση υδρομέτρων σε δημοτικά δίκτυα ύδρευσης.
Το πρόγραμμα υλοποιήθηκε αποκεντρωμένα σε 51 δήμους, ωστόσο η καταγγελία επικαλείται ενδείξεις εναρμονισμένων πρακτικών. Στο 80% των διαγωνισμών συμμετείχε μόνο μία εταιρεία, ενώ τη μερίδα του λέοντος κέρδισαν πέντε εταιρείες.
Ρεπορτάζ των Θοδωρή Χονδρόγιαννου και Χριστόφορου Κάσδαγλη
Το Reporters United απέκτησε πρόσβαση σε γραπτή αναφορά – καταγγελία που θέτει ζητήματα υπερκοστολόγησης δημόσιων συμβάσεων για την προμήθεια μέσω ΕΣΠΑ ψηφιακών οικιακών υδρομέτρων.
Η αναφορά έφτασε σε εμάς μέσω μέιλ από πληροφοριοδότη που δεν είναι ο καταγγέλλων. Η διαρροή έγινε υπό τον όρο της ανωνυμίας, καθώς η αποκάλυψη της ταυτότητας του whistleblower ενδέχεται να θέσει σε κίνδυνο την εργασία του.
Από το ρεπορτάζ προκύπτει ότι, πριν τη διαρροή προς τη δημοσιογραφική μας ομάδα, ο καταγγέλλων είχε καταθέσει σχετική αναφορά προς την ηγεσία της υπηρεσίας του, η οποία, όπως θα δούμε αναλυτικά, δεν θεωρεί ότι προκύπτει ζήτημα υπερκοστολόγησης των συμβάσεων. Μάλιστα, είμαστε σε θέση να γνωρίζουμε ότι μετά την καταγγελία ξεκίνησε διοικητική διαδικασία σε βάρος του καταγγέλλοντος.
Τα ζητήματα που θέτει η καταγγελία για την προμήθεια και το κόστος των υδρομέτρων είναι σύνθετα, καθώς αφορούν περισσότερες από 50 δημόσιες συμβάσεις. Γι’ αυτό τον λόγο χρειάστηκε ενδελεχής και πολύμηνη έρευνα, μελέτη εγγράφων και επικοινωνία με πολλά σχετιζόμενα μέρη (δημόσιες υπηρεσίες, δημοτικές αρχές, εταιρείες, ιδιώτες, δημοσίους υπαλλήλους με καλή γνώση της αγοράς).
Συνολικά, μιλήσαμε με έξι διαφορετικές πηγές (που, είτε συμφωνούν είτε διαφωνούν με τα καταγγελλόμενα, θέλησαν να διατηρήσουν την ανωνυμία τους για την προστασία της ταυτότητάς τους), απευθυνθήκαμε σε πέντε κρατικές και δημοτικές αρχές και υποβάλαμε ερωτήματα σε 13 εταιρείες που συμμετέχουν στις συμβάσεις. Σκοπός μας, η όσο το δυνατόν λεπτομερέστερη προσέγγιση του ζητήματος.
Παραθέτουμε τα συμπεράσματά μας, επισημαίνοντας ότι αν κάποια υπηρεσία, πηγή ή εταιρεία έχει περισσότερες πληροφορίες για την υπόθεση, μπορεί να επικοινωνήσει μαζί μας, αφού θα συνεχίσουμε να την παρακολουθούμε με ρεπορτάζ.
Πρόσκληση 6659
Τα υδρόμετρα είναι μικρές συσκευές που τοποθετούνται στα δίκτυα υδροδότησης έξω από τα σπίτια και η λειτουργία τους έγκειται στη μέτρηση και την τιμολόγηση του νερού, καθώς και στον εντοπισμό διαρροών και κλοπών. Τα ψηφιακά («έξυπνα») υδρόμετρα στέλνουν σε άμεσο χρόνο τα δεδομένα τους σ’ ένα κεντρικό σύστημα καταγραφής της κατανάλωσης.
Ο εξοπλισμός που αναφέρεται στην καταγγελία έχει αγοραστεί μέσω του προγράμματος ΕΣΠΑ «Ολοκληρωμένη Διαχείριση Δικτύων Ύδρευσης» (στο εξής: Πρόσκληση 6659), που περιλαμβάνει, εκτός των υδρομέτρων, και άλλα είδη εξοπλισμού (όπως αναμεταδότες των μετρήσεων, λογισμικά, υπολογιστές). Το ύψος των συμβάσεων για το πρόγραμμα ανέρχεται συνολικά σε 265 εκατ. ευρώ (330 εκατ. ευρώ με τον ΦΠΑ).
.
Οι προς διερεύνηση καταγγελίες, τη γνησιότητα των οποίων επιβεβαιώσαμε, κατατέθηκαν από στέλεχος της Ειδικής Υπηρεσίας Διαχείρισης Προγραμμάτων «Περιβάλλον και Κλιματική Αλλαγή» και «Πολιτική Προστασία» (ΕΥΔ ΠΕΚΑ & ΠΟΛΠΡΟ). Η ΕΥΔ, υπαγόμενη στο υπουργείο Οικονομικών, αποτελεί δημόσια υπηρεσία που παρακολουθεί τη διαχείριση πόρων του ΕΣΠΑ.
Οι καταγγελίες απεστάλησαν την 1η Νοεμβρίου 2023 με τη μορφή γραπτής αναφοράς στην ηγεσία της ΕΥΔ, ενώ μια λεπτομερέστερη εκδοχή τους έχει αποσταλεί στην Εθνική Αρχή Διαφάνειας (ΕΑΔ), στην Ενιαία Ανεξάρτητη Αρχή Δημοσίων Συμβάσεων (ΕΑΑΔΗΣΥ) και στην Ευρωπαϊκή Εισαγγελία.
Πέραν της υπερκοστολόγησης, η καταγγελία αναφέρεται σε «υπερδιαστασιολόγηση», σε «παράτυπη διαδικασία διερεύνησης των τιμών των προϊόντων», σε «επικάλυψη φυσικού αντικειμένου» (που σημαίνει χρηματοδότηση της ίδιας υπηρεσίας και από άλλα προγράμματα), σε «διαδικασίες καταστρατήγησης του ανταγωνισμού», σε αξιολόγηση των συμμετεχουσών εταιρειών «με υποκειμενικά βαθμολογικά κριτήρια», καθώς και «σε συστηματικά λάθη» και «υπερβολικές τιμές προϊόντων που δείχνουν “ενιαίο συντονισμό”».
330 εκατ. ευρώ για 54 συμβάσεις
Στις 30 Δεκεμβρίου 2022, το υπουργείο Ανάπτυξης (επί υπουργίας Γεωργιάδη) δημοσίευσε την Πρόσκληση 6659 του ΕΣΠΑ, ώστε δήμοι και δημοτικές επιχειρήσεις ύδρευσης να καταθέσουν προτάσεις για προμήθεια υδρομέτρων. Οι προτάσεις δεν θα έπρεπε να υπερβαίνουν τα 9 εκατ. ευρώ (με τον ΦΠΑ) για τον κάθε δήμο ξεχωριστά.
.
Η καταληκτική ημερομηνία για την υποβολή των προτάσεων ήταν η 17η Φεβρουαρίου 2023. Ωστόσο, στις 31 Ιανουαρίου 2023 το υπουργείο εξέδωσε τροποποιητική πρόσκληση, όπου έθεσε ως καταληκτική ημερομηνία την ίδια μέρα, δηλαδή την 31η Ιανουαρίου 2023 (έγγραφο αριστερά).
Οι διαγωνιστικές διαδικασίες έτρεξαν καθ’ όλη τη διάρκεια του 2023. Σύμφωνα με έγγραφο της ΕΥΔ, 81 δήμοι και δημοτικές επιχειρήσεις ύδρευσης κατέθεσαν προτάσεις. Από αυτές εντάχθηκαν στο πρόγραμμα 54 πράξεις με συνολικό προϋπολογισμό 330 εκατ. ευρώ. Το ρεπορτάζ εντόπισε 51 δήμους που εντάχθηκαν στο πρόγραμμα και 52 συμβάσεις (δύο για τον δήμο Ιωαννίνων). Παρότι υποβάλαμε σχετικό ερώτημα, η ΕΥΔ δεν μας γνωστοποίησε τις δύο επιπλέον πράξεις που δεν εντοπίσαμε.
Στο 80% των διαγωνισμών για το ΕΣΠΑ συμμετείχε μία εταιρεία
Οι ημερομηνίες υλοποίησης του έργου σε κάθε δήμο παρουσιάζουν διαφοροποιήσεις, αφού η διαγωνιστική διαδικασία ήταν ξεχωριστή για κάθε έναν απ’ αυτούς. Ας δούμε όμως ενδεικτικά την πορεία ενός διαγωνισμού: Παράδειγμά μας, η Δημοτική Επιχείρηση Ύδρευσης και Αποχέτευσης (ΔΕΥΑ) Αγρινίου. Η ΔΕΥΑ Αγρινίου υπέβαλε πρόταση για ένταξη στο ΕΣΠΑ στις 18 Ιανουαρίου 2023. Ο Ειδικός Γραμματέας Προγραμμάτων Ευρωπαϊκού Ταμείου Περιφερειακής Ανάπτυξης – Ταμείου Συνοχής (ΕΤΠΑ – ΤΣ) κ. Γιώργος Ζερβός εξέδωσε την πράξη ένταξης στις 7 Απριλίου και η προέγκριση της δημοπράτησης δόθηκε στις 13 Ιουνίου.
Διαβάστε τη συνέχεια στο Reporters United πατώντας ΕΔΩ
📸Chinh Le Duc/Unsplash