Πώς νιώθεις για το έθνος σου; Σε θυμώνει όταν άλλοι ασκούν κριτική στη χώρα σου; Πιστεύεις ότι ο κόσμος θα ήταν καλύτερο μέρος εάν η χώρα σου είχε μεγαλύτερη επιρροή; Θα ευχόσουν άλλες χώρες να αναγνώριζαν το κύρος της χώρας σου;
Πολλοί από εμάς είμαστε εξοικειωμένοι με την ψυχολογική διάσταση του ναρκισσισμού, όπως αυτή παρατηρείται στο άτομο: κάποιος που είναι μεγαλομανής και έχει υπερβολική αυτοπεποίθηση, αλλά στην πραγματικότητα είναι ευάλωτος. Όμως ο συλλογικός ναρκισσισμός είναι κάτι διαφορετικό: είναι όταν κάποιος επιδεικνύει υπερβολική πίστη στην ανωτερότητα της ομάδας του, είτε είναι συμμορία, είτε θρησκεία ή έθνος, αλλά κατά βάθος αισθάνεται αμφιβολία για το κύρος της και κατά συνέπεια επιθυμεί την αναγνώρισή της από άλλους. Αυτή η «ευαλωτότητα» είναι πολύ διαφορετική από από το να είναι κανείς υπερήφανος για τη χώρα του – με τον ίδιο τρόπο που ένας ναρκισσιστής είναι αρκετά διαφορετικός από ένα άτομο με υγιή αυτοεκτίμηση.
Άλλα στοιχεία δείχνουν ότι ορισμένες πτυχές του συλλογικού ναρκισσισμού εμφανίζονται ως αντιστάθμισμα σε συναισθήματα προσωπικής ανεπάρκειας – με τον ίδιο τρόπο που οι ναρκισσιστές μπορεί να προβάλλουν τη σημαντικότητά τους για να κρύψουν το άγχος τους. Η Αλεξάνδρα Σίτσοκα και συνάδελφοί της στο Πανεπιστήμιο της Βαρσοβίας διαπίστωσαν πρόσφατα ότι οι άνθρωποι που αισθάνονταν ότι έχουν λιγότερο έλεγχο στη ζωή τους, είχαν και περισσότερες πιθανότητες να εμφανίσουν σημάδια συλλογικού ναρκισσισμού.
•Η έννοια του συλλογικού ναρκισσισμού δεν είναι καινούργια – προτάθηκε για πρώτη φορά από τον ψυχαναλυτή Έριχ Φρομ και τον κοινωνιολόγο Θέοντορ Αντόρνο τη δεκαετία του 1930 – αλλά το ενδιαφέρον των κοινωνικών ψυχολόγων για την ιδέα είναι αυξημένο και σήμερα δεδομένης της πολιτικής αναταραχής που συμβαίνει στον κόσμο.
Ο συλλογικός ναρκισσισμός είναι αρκετά διαφορετικός από άλλα είδη εθνικής υπερηφάνειας. Στην πραγματικότητα, σε πρόσφατη έκθεσή της πάνω στο θέμα, η Αλεξάνδρα Σίτσοκα εξηγεί πώς μπορεί να είναι εποικοδομητική η ταύτιση με μια μεγαλύτερη ομάδα. Οι άνθρωποι μπορούν να βρουν σκοπό και νόημα στο να κάνουν πράγματα για το κοινό καλό της ομάδας τους και ο υγιής πατριωτισμός συνδέεται με περισσότερη ανοχή και κατανόηση άλλων εθνικοτήτων. Αυτό που κάνει το συλλογικό ναρκισσισμό να ξεχωρίζει είναι ο αμυντικός και παρανοϊκός του τόνος και η ακόρεστη επιθυμία για αναγνώριση από άλλους.
Στη ρευστότητα της πραγματικής ζωής πολλοί από εμάς έχουν αυτά τα είδη συναισθημάτων σε διαφορετικούς βαθμούς. Και οι στάσεις και οι πεποιθήσεις μας μπορούν να αλλάξουν με την πάροδο του χρόνου. Δεν είναι αμετάβλητες.
•Oι άνθρωποι από όλες τις πλευρές του πολιτικού φάσματος θα έκαναν καλά να πάρουν αυτά τα αποτελέσματα στα σοβαρά: μπορεί να ακούσουμε πολύ περισσότερα από αυτόν τον καινούργιο τύπο προσωπικότητας.