Την Παρασκευή που μας πέρασε, ο ιστορικός χώρος της πρώην σχολής των Ουρσουλινών στο Κάστρο της Χώρας-σημερινό Πολιτιστικό Κέντρο Νάξου που αξίζει μια καλύτερης μέριμνας-γέμισε από κόσμο. Η Τοπική Επιτροπή της ΕΛΛΕΤ στη Νάξο επέλεξε έναν τόπο με ισχυρό πολιτιστικό φορτίο για να συστηθεί στο κοινό της Νάξου, διοργανώνοντας εκδήλωση με τίτλο «Περιβαλλοντική και Πολιτιστική Αειφορία στη Νάξο του Μέλλοντος».
Η εκδήλωση σηματοδότησε την επίσημη παρουσία της ΕΛΛΕΤ στο νησί, με την υποδοχή εκπροσώπων της διοίκησης από την Αθήνα, μεταξύ των οποίων και της προέδρου της Ελληνικής Εταιρείας Περιβάλλοντος και Πολιτισμού, κ. Λυδίας Καρρά. Η ΕΛΛΕΤ, που εκπροσωπεί επισήμως την Πανευρωπαϊκή Ομοσπονδία Europa Nostra στην Ελλάδα, τίμησε τη Νάξο για τέταρτη φορά στην ιστορία της, με αφορμή τη βράβευση του ιστορικού συγκροτήματος Kampones 1615 ως μνημείου εξαιρετικής αρχιτεκτονικής και πολιτιστικής σημασίας.
Διαβάστε σχετικά:
Η Ελληνική Εταιρεία Περιβάλλοντος & Πολιτισμού ιδρύθηκε το 1972 από τον αείμνηστο Κώστα και τη Λυδία Καρρά, ως αντίδραση στις καταστροφές που επέφερε η δικτατορία στον φυσικό και αρχιτεκτονικό πλούτο της χώρας. Έκτοτε, η ΕΛΛΕΤ παραμένει ένα ισχυρό μη κυβερνητικό, μη κερδοσκοπικό σωματείο με συνεχή δράση για την προστασία της πολιτιστικής μας κληρονομιάς και του περιβάλλοντος.
Η τουριστική πίεση, η υπερδόμηση, η εξάντληση των φυσικών πόρων και η υποχώρηση του αρχιτεκτονικού και φυσικού τοπίου απασχολούν έντονα την ΕΛΛΕΤ και τις κατά τόπους επιτροπές της. Η Νάξος, με την πλούσια ιστορία και το ευάλωτο φυσικό της περιβάλλον, δεν μπορεί να μείνει έξω από αυτή τη συζήτηση.
Θα ήταν επικίνδυνα επιπόλαιο να πούμε πως αυτά συμβαίνουν αλλού. Η Νάξος βιώνει ήδη τις συνέπειες της άναρχης ανάπτυξης, της υποχώρησης του φυσικού της περιβάλλοντος εξ αιτίας της τουριστικής πίεσης. Γι’ αυτό, η παρουσία της ΕΛΛΕΤ στο νησί δεν είναι απλώς συμβολική. Είναι πρόσκληση σε ειλικρινή συνεργασία, συνέργειες και οργανωμένη δουλειά.
Η εκδήλωση ήταν ανοιχτή στο κοινό και εκτός από τους πολίτες της Νάξου παρακολούθησαν, χαιρέτησαν και συμμετείχαν στην συζήτηση ο δήμαρχος Νάξου και Μικρών Κυκλάδων Δημήτρης Λιανός, ο επικεφαλής της μείζονος αντιπολίτευσης Λεονάρδος Χατζηανδρέου, δημοτικοί σύμβουλοι, περιφερειακοί σύμβουλοι, ο έπαρχος Νάξου, Αμοργού και Μικρών Κυκλάδων Ιωάννης Μαργαρίτης, εκπρόσωποι της Ορθόδοξης και Καθολικής Εκκλησίας, πολιτιστικοί και περιβαλλοντικοί φορείς της Νάξου, εκπρόσωποι παραγωγικών, επαγγελματικών και συλλογικών φορέων κ.α.
Το πρόγραμμα της εκδήλωσης μπορείτε να το δείτε ΕΔΩ
Η εκδήλωση ξεκίνησε με τον χαιρετισμό της προέδρου της τοπικής επιτροπής της ΕΛΛΕΤ τη γεωπόνο Νίκη Κεφαλά που σύστησε στους συγκεντρωμένους και τα υπόλοιπα μέλη:
- Μάριος Βαζαίος Οικονομολόγος και Διευθυντής του Φεστιβάλ Νάξου
- Σπύρος Ταμπουρατζής, Μηχανικός Πληροφορικής και ιδιοκτήτη της Greenfox Landscape Services
- Χρυσόστομος Κυπριτζής Αρχιτέκτονας και Πρόεδρος του Συλλόγου Μηχανικών Νάξου
- Αγγελική Γρατσία Συμβολαιογράφος και ιδιοκτήτρια του Οινοποιείου «Terra Grazia»
- Γιάννης Γερασιμίδης-Αξαόπουλος απόφοιτος Σχολής Τουριστικών Επαγγελμάτων και Μέλος του Διοικητικού Συμβουλίου Εταιρείας που διαχειρίζεται Γκρουπ Ξενοδοχείων στην Ελβετία
ο οποίος δυστυχώς απουσίαζε.
Η θέα απ’ το Πολιτιστικό Κέντρο Νάξου (πρώην Σχολή Ουρσουλινών) προς τη Χώρα
.
Η Νίκη Κεφαλά στον χαιρετισμό της ανέφερε πως η Τ.Ε. ΕΛΛΕΤ Νάξου δραστηριοποιείται στο νησί μας με κεντρικούς άξονες το περιβάλλον και τον Πολιτισμό.
“Στόχος μας” είπε η Κεφαλά “είναι η ενεργοποίηση της κοινωνίας των πολιτών, η ευαισθητοποίηση και ενημέρωση της μέσα από επιστημονικές ημερίδες, εκδηλώσεις και δράσεις εθελοντισμού. Βασική προϋπόθεση για μας είναι η γόνιμη συνεργασία με τη Δημόσια Διοίκηση, τους τοπικούς φορείς και τους συντοπίτες μας, προκειμένου να αξιοποιηθούν στο μέγιστο τα επιστημονικά δεδομένα, η εξειδικευμένη γνώση και οι καλές πρακτικές με τελικό σκοπό την διαχρονική Βιωσιμότητα του νησιού μας.
Η Ελληνική Εταιρεία Περιβάλλοντος και Πολιτισμού με περισσότερα από 50 χρόνια παρουσίας στον Ελλαδικό χώρο έχει αποδείξει έμπρακτα το ενδιαφέρον της για την διάσωση και ανάδειξη της πολιτιστικής μας κληρονομιάς καθώς και για την προστασία του Περιβάλλοντος.
Η υποδειγματική αναστήλωση της Αγίας Κυριακής στην Απείρανθο είναι ένα έργο στο οποίο συνέβαλε και το οποίο βραβεύτηκε από την EUROPA NOSTRA, την Πανευρωπαϊκή Κοινότητα μη κυβερνητικών οργανώσεων για την προστασία της πολιτιστικής και φυσικής μας κληρονομιάς και σήμερα έχουμε την μεγάλη χαρά να έχουμε μαζί μας μέλη της ηγεσίας της κεντρικής ΕΛΛΕΤ με αφορμή μια ακόμα βράβευση της EUROPA NOSTRA στον τόπο μας, αυτή του ιστορικού συγκροτήματος Kampones 1615.
Λυδία Καρρά
Λυδία Καρρά: Από τα ΕΠΣ στα “7 Υπό Απειλή” και την περιβαλλοντική εκπαίδευση
Η Λυδία Καρρά, παίρνοντας τον λόγο, εξέφρασε τη μεγάλη της χαρά που βρίσκεται στη Νάξο:
“Ένα πολύ ιδιαίτερο νησί, με πολύτιμη φύση και πολλά άλλα στοιχεία που στην ΕΛΛΕΤ εκτιμάται ιδιαίτερα.”
Αναφερόμενη στο βραβείο της Europa Nostra για το Kampones 1615, σημείωσε:
“Η απόκτηση ενός βραβείου είναι δύσκολη, καθώς υπάρχει μεγάλος ανταγωνισμός ανάμεσα σε 47 χώρες που διαγωνίζονται απ’ όλη την Ευρώπη. Επομένως, το να διακριθεί μια αναστήλωση είναι εξαιρετικά σημαντικό.”
Η κ. Καρρά εξέφρασε την ικανοποίησή της για τη δημιουργία της Τοπικής Επιτροπής Νάξου και την πρόθεσή της να ακούσει από τους παρευρισκόμενους τα θέματα που απασχολούν το νησί.
Παρουσιάζοντας το έργο της ΕΛΛΕΤ, εστίασε στο ενδιαφέρον της Εταιρείας:
“Για την αρχιτεκτονική κληρονομιά που αποτελεί την ταυτότητα του τόπου, είναι αυτό που δημιούργησαν οι προηγούμενες γενιές. Όπου υπάρχει αυτή η πολύτιμη αρχιτεκτονική κληρονομιά, πρέπει και η πολιτεία και η κοινωνία των πολιτών να είναι σε εγρήγορση να την διατηρεί.”
Αναφέρθηκε στην αναστήλωση της Αγίας Κυριακής στην Απείρανθο, ζητώντας τη βοήθεια του δημάρχου ώστε το μνημείο να είναι επισκέψιμο δύο φορές την εβδομάδα.
Νομική δράση και παραδείγματα παρέμβασης
Η κ. Καρρά παρουσίασε προγράμματα της ΕΛΛΕΤ που βοηθούν συλλογικότητες και πολίτες να διασώσουν μνημεία ή περιοχές που βρίσκονται σε κίνδυνο, ακόμη και με προσφυγές στο Συμβούλιο της Επικρατείας, όπως στην περίπτωση του Λιγγίνου στην Πάτμο.
“Έχουμε ένα διοικητικό συμβούλιο πολύ τολμηρό και ένα ισχυρό νομικό συμβούλιο πολλών νομικών οι οποίοι μας συμβουλεύουν.”
Αναφέρθηκε επίσης στη Βλυχάδα της Σαντορίνης, όπου η ΕΛΛΕΤ, με την τοπική επιτροπή Θήρας, προσέφυγε στο ΣτΕ και σταμάτησε την ανέγερση ξενοδοχείου που είχε ξεκινήσει παρανόμως.
ΕΠΣ και εισβολή του διεθνούς real estate
Η κ. Καρρά μίλησε για τα Ειδικά Τοπικά Πολεοδομικά Σχέδια:
“Το πιο σημαντικό θέμα αυτή τη στιγμή στη χώρα μας και το πως θα βγουν εξαρτάται από τους δήμους αλλά και από τους πολίτες. Είναι σημαντικό γιατί ό,τι προκύψει απ’ αυτά θα ισχύσει για τα επόμενα πολλά χρόνια.”
Η ΕΛΛΕΤ λειτουργεί συμβουλευτικά, καθώς πολλοί μικροί δήμοι δεν διαθέτουν επαρκές επιστημονικό προσωπικό:
“Πιστεύουμε πως είμαστε οι φύλακες αυτού του τόπου, πρέπει ν αφήσουμε κάτι στις επόμενες γενιές. Δεν μπορούν να κτιστούν τα πάντα, όπως στη Σαντορίνη που πλέον δεν βλέπεις τοπία, έχουν χτιστεί τα πάντα.”
Προέτρεψε τους πολίτες να επαγρυπνούν και να συμμετέχουν ενεργά.
“Η χώρα αυτή τη στιγμή δέχεται μια εισβολή από διεθνείς εταιρείες real estate”, είπε η κ. Καρρά, “όπου πολύ μεγάλες εταιρείες του εξωτερικού (Ισραήλ, Αμερική, Γερμανία, Ελβετία, Αραβικές χώρες κ.α.) σκανάρουν ολόκληρες περιοχές τις οποίες εξετάζουν και μετά αγοράζουν πολύ μεγάλες εκτάσεις για να χτίσουν.”
Εκτός σχεδίου δόμηση: η ευρωπαϊκή πραγματικότητα που μοιάζει με ανέκδοτο στην Ελλάδα
Η κ. Καρρά ανέφερε παράδειγμα από την Ιταλία:
Το παράδειγμα ενός Ολλανδού και μιας Ελληνίδας που ήθελαν ν αγοράσουν μια αγροτική έκταση στην Τοσκάνη και να αναστηλώσουν το κτίριο που είχε μέσα μοιάζει με ιστορία επιστημονικής φαντασίας για την Ελλάδα. Το ζευγάρι αυτό δεν μπορούσε να αγοράσει την έκταση γιατί δεν ήταν αγρότες και μόνο ως αγρότες και διατηρώντας την ιδιότητα της γης μπορούσαν να το αποκτήσουν. Αποτέλεσμα ήταν να εγγραφούν και οι 2 στο πανεπιστήμιο της Σιέννα, προκειμένου να αποκτήσουν το ανάλογο πτυχίο σε 2 χρόνια, ώστε να δικαιούνται να το αποκτήσουν διατηρώντας την ταυτότητά του! Και όχι μόνο αυτό, αλλά αν υπάρχει κάποιος Ιταλός αγρότης που επιθυμεί να το αγοράσει από την τοπική κοινωνία, προηγείται.
Σκεφτείτε τι συμβαίνει στη χώρα μας και αναρωτηθείτε τι προκαλούμε στον τόπο μας.
Τα μονοπάτια και η περιβαλλοντική εκπαίδευση
Η κ. Καρρά μίλησε για το πρόγραμμα των μονοπατιών που επιμηκύνει την τουριστική περίοδο, την περιβαλλοντική εκπαίδευση για τη μείωση του αποτυπώματος των σχολείων, το δασικό χωριό της Βωβούσας, και το πρόγραμμα «7 Υπό Απειλή» της Europa Nostra, που στοχεύει στη διάσωση ευρωπαϊκής πολιτιστικής κληρονομιάς που κινδυνεύει.
Δήμαρχος δημοτικοί σύμβουλοι παρόντες
Σπύρος Αρσένης: “Όταν ενωνόμαστε η φωνή μας δυναμώνει”
Ο Σπύρος Αρσένης Γενικός Γραμματέας της ΕΛΛΕΤ και πρόεδρος των τοπικών επιτροπών της ΕΛΛΕΤ σ’ όλη την Ελλάδα πήρε τον λόγο στη συνέχεια και αναφέρθηκε στον ανθρώπινο παράγοντα πίσω απ’ τα προγράμματα και τους συνεργάτες.
“Οι τοπικές επιτροπές είναι οι άνθρωποι που μας εκπροσωπούν και είμαι πάρα πολύ χαρούμενος γι’ αυτό. Οι ΤΕ μας δίνουν τη φωνή των τοπικών κοινωνιών. Φέτος κάθε τοπική επιτροπή μάζεψε τα προβλήματα που την απασχολούν και αποφασίσαμε φέτος τον Φεβρουάριο να βρεθούμε οι ΤΕ απ’ όλη την Ελλάδα με εκπροσώπους της Τοπικής Αυτοδιοίκησης και να τα συζητήσουμε”.
Ο κ. Αρσένης παρατήρησε πως τα περισσότερα προβλήματα είναι κοινά στις περισσότερες επιτροπές και σχετίζονται με την διαχείριση του νερού και τον περιορισμό της ανεξέλεγκτης δόμησης, την προστασία του τοπίου και των ακτών. Τα προβλήματα επομένως είναι κοινά. Όταν ενωνόμαστε η φωνή μας δυναμώνει και εμείς για αυτό είμαστε δω”.
Τα ΤΠΣ ως όχημα για την προστασία των νησιών και την ευημερία των κατοίκων
Η Ιωάννα Μικρού μετέφερε την εισήγηση της Ελένης Μαΐστρου για την προστασία του τοπίου και την ισόρροπη ανάπτυξη
Η αρχιτέκτονας και Ομότιμη Καθηγήτρια του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου, Ελένη Μαΐστρου, δεν κατάφερε να παραβρεθεί στην εκδήλωση όπως είχε αρχικά προγραμματιστεί. Τη θέση της στην εισήγηση ανέλαβε η Ιωάννα Μικρού, μέλος του Διοικητικού Συμβουλίου της ΕΛΛΕΤ και υπέρμαχος της πολιτιστικής μας κληρονομιάς.
Η εισήγηση επικεντρώθηκε στα Τοπικά Πολεοδομικά Σχέδια (ΤΠΣ), τα οποία, όπως τόνισε η κ. Μικρού, οφείλουν να προάγουν την προστασία του τοπίου και των οικοσυστημάτων, αλλά και να ενισχύουν την ποιότητα ζωής των κατοίκων και των επισκεπτών.
Μέσα από την εισήγηση της κ. Μαΐστρου, η κ. Μικρού ανέδειξε τον συμβουλευτικό ρόλο της ΕΛΛΕΤ, η οποία παρέχει εφόδια στους δήμους και την τοπική κοινωνία, ώστε να κατανοήσουν τα ΤΠΣ και να ενσωματώσουν σε αυτά την προστασία του περιβάλλοντος, την προώθηση ανθεκτικών μορφών τουρισμού, τη διαφύλαξη της αγροτικής γης, καθώς και την ενίσχυση άλλων τομέων της οικονομίας. Στόχος είναι να περιοριστεί η εξάρτηση από τον τουρισμό και να διασφαλιστεί η βιωσιμότητα των νησιωτικών κοινοτήτων.
Ένα από τα σημαντικότερα προβλήματα που εντοπίζει η ΕΛΛΕΤ και πρέπει να αντιμετωπιστεί μέσω του ΤΠΣ είναι η μονοκαλλιέργεια του τουρισμού και η ανάπτυξη του εις βάρος άλλων κλάδων όπως της πρωτογενούς παραγωγής (αμπελουργία, μελισσοκομία, κτηνοτροφίας κλπ) και της μεταποίησης.
Το δεύτερο είναι η έντονη και εκτεταμένη εκτός σχεδίου δόμηση για τουριστικές κλίνες και παραθεριστικές επαύλεις που δημιουργεί μια σειρά προβλημάτων, όπως την εξάντληση των φυσικών πόρων (νερό), η ενέργεια μέσω των αφαλατώσεων, εξάντληση χλωρίδας-πανίδας και βιοποικιλότητας, την καταστροφή του κυκλαδίτικου τοπίου με τις ανεμογεννήτριες, τις διανοίξεις δρόμων σε παλιά μονοπάτια και την εκτεταμένη εκτός σχεδίου δόμηση.
Δυστυχώς αυτά και πολλά ακόμα τα βλέπουμε ήδη να συμβαίνουν στα νησιά μας.
Χ. Κυπριτζής: “Στόχος μας είναι μια Νάξος ευημερούσα, με ισχυρή ταυτότητα και σεβασμό στο φυσικό και πολιτιστικό της κεφάλαιο”
Το θέμα της εισήγησης του αρχιτέκτονα και μέλους της Τοπικής Επιτροπής ΕΛΛΕΤ Νάξου, Χρυσόστομου Κυπριτζή, ήταν η «Αξιοποίηση του Τουρισμού με σεβασμό στον τόπο». Ο κ. Κυπριτζής παρουσίασε συνοπτικά τις προτάσεις του Συλλόγου Αρχιτεκτόνων και Μηχανικών Νάξου για τα Ειδικά Πολεοδομικά Σχέδια (ΕΠΣ), εστιάζοντας στον τρόπο με τον οποίο ο τουρισμός μπορεί να διατηρηθεί και να αναπτυχθεί χωρίς να υπονομεύει την ταυτότητα και την ισορροπία του νησιού.
Ανισόρροπη ανάπτυξη και υπερφόρτωση της δυτικής Νάξου
Ο εισηγητής αναφέρθηκε στη συρρίκνωση του πρωτογενούς τομέα εξαιτίας της κυριαρχίας του τουρισμού, καθώς και στην έλλειψη υποδομών που επιτείνει τα προβλήματα. Όπως σημείωσε, ένα από τα σοβαρότερα ζητήματα είναι η ανισόρροπη γεωγραφική ανάπτυξη, με το 95% της τουριστικής δραστηριότητας να συγκεντρώνεται στη δυτική πλευρά του νησιού, ενώ η ορεινή Νάξος ερημώνει.
“Αν αυτό συνεχιστεί”, είπε ο Χρ. Κυπριτζής, “αναπόφευκτα θα οδηγήσει στην υπερφόρτωση της δυτικής πλευράς, θα υποβαθμίσει την εμπειρία των επισκεπτών, οδηγώντας μακροπρόθεσμα σε λιγότερους και χαμηλότερης δαπάνης τουρίστες. Ο συνδυασμός υπερτουρισμού και ανεξέλεγκτης δόμησης θα αλλοιώσει οριστικά εμβληματικά τοπία και παραλίες.”
Οικονομική ευαλωτότητα και απώλεια πλεονεκτημάτων
Ο κ. Κυπριτζής τόνισε πως η μονοκαλλιέργεια του τουρισμού, σε συνδυασμό με την υποχώρηση του πρωτογενούς τομέα, καθιστά την οικονομία ευάλωτη σε κάθε είδους κρίση.
“Η περιβαλλοντική υποβάθμιση, η έλλειψη νερού, η ρύπανση, η απώλεια αγροτικής γης και η αλλοίωση των οικισμών θα στερήσει από τη Νάξο τα ίδια της τα συγκριτικά πλεονεκτήματα. Στόχος μας είναι μια Νάξος ευημερούσα, με ισχυρή ταυτότητα και σεβασμό στο φυσικό και πολιτιστικό της κεφάλαιο.”
Σύνδεση του πρωτογενούς τομέα με τον τουρισμό
Ο εισηγητής πρότεινε τη σύνδεση του πρωτογενούς με τον τουριστικό τομέα, μέσω της παραγωγής τυποποιημένων, επώνυμων τοπικών προϊόντων που θα τροφοδοτούν την εστίαση και τα ξενοδοχεία. Όπως σημείωσε, η Νάξος έχει όλα τα εχέγγυα για να εξελιχθεί σε σπουδαίο γαστρονομικό προορισμό.
Αναφέρθηκε επίσης στην ανάγκη για διαφορετική στρατηγική ανάπτυξης μεταξύ πεδινής και ορεινής Νάξου:
- Στα πεδινά, προτείνεται ποιοτική αναβάθμιση αντί ποσοτικής επέκτασης.
- Στα ορεινά, ένα βιώσιμο μοντέλο τουρισμού που θα διατηρεί την ταυτότητα της περιοχής και θα ενισχύει την τοπική οικονομία.
Στρατηγικές επενδύσεις και προτάσεις υποδομών
Ο κ. Κυπριτζής εξέφρασε την αντίθεσή του στις μεγάλες στρατηγικές επενδύσεις τουριστικών μονάδων, τονίζοντας πως δεν έχουν θέση στην κλίμακα και το τοπίο της Νάξου.
Παράλληλα, πρότεινε:
- Νέο λιμάνι και μικρο-μαρίνες σε επιλεγμένες περιοχές για ισόρροπη ανάπτυξη.
- Υποχρεωτικές υδατοδεξαμενές συλλογής ομβρίων στις νέες οικοδομές.
- Φράγματα ανάσχεσης και μικροφράγματα για διαχείριση υδάτινων πόρων.
Δημιουργία DMO για ολιστική διαχείριση του τουρισμού
Τέλος, ο κ. Κυπριτζής έθεσε το ζήτημα της δημιουργίας ενός DMO (Οργανισμού Διαχείρισης Τουριστικού Προορισμού) με τη συμμετοχή των τοπικών φορέων. Σκοπός του DMO θα είναι η συλλογή στοιχείων, η ανάλυση ερωτηματολογίων και η διαμόρφωση πολιτικής για την ολιστική και βιώσιμη διαχείριση του τουρισμού στη Νάξο.
Α. Γρατσία: “Η νέα εποχή θα πρέπει να αυστηρά ποιοτική και όχι ποσοτική”
Μια μεθυστική διαδρομή μνήμης και δημιουργίας προσέφερε η Αγγελική Γρατσία μέσα από την εισήγησή της με θέμα «Για τη Νάξο του Διονύσου και της αμπέλου». Με γνώση και εμπειρία από την ενασχόλησή της με το κρασί και τα αμπέλια, η κ. Γρατσία συνέδεσε τη μυθολογία με την πραγματικότητα, ενώνοντας παρελθόν και παρόν μέσα από τη χαρά της δημιουργίας.
Όπως ανέφερε, μέχρι και τις αρχές του 20ού αιώνα, τα αμπέλια κάλυπταν μεγάλες εκτάσεις του νησιού, κυρίως στα κεντρικά και ορεινά τμήματα, παράγοντας σταφύλια και κρασί υψηλής ποιότητας. Παρά τη βαθιά αμπελουργική παράδοση της Νάξου, τα τελευταία εκατό χρόνια η καλλιέργεια συρρικνώθηκε, εξαιτίας της εισόδου νέων αλκοολούχων προϊόντων και της δυσκολίας της αμπελουργίας.
Σήμερα, η κύρια ποικιλία του νησιού είναι το Φωκιανό, που καλύπτει περίπου το 70% της παραγωγής. Το υπόλοιπο 30% περιλαμβάνει ποικιλίες όπως το Ποταμίσι, το Χαραμπραϊμ, το Μπαστάρδικο, το Αηδάνι, η Μανδηλαριά και άλλες κυκλαδίτικες ποικιλίες.
Ένα αμπελουργικό εγχείρημα με διεθνή απήχηση
Η προσπάθεια αναβίωσης ενός οργανωμένου αμπελώνα μέσα από το εγχείρημα Terra Grazia της κ. Γρατσία έχει ήδη αποδώσει καρπούς, με τρεις ετικέτες πολυβραβευμένου κρασιού που ταξιδεύουν το όνομα της Νάξου σε όλο τον κόσμο.
Με τη συμβολή παθιασμένων αμπελουργών από το Φιλώτι, αναζητήθηκαν και αναλύθηκαν ενδημικές ποικιλίες, άγνωστες στο ευρύ κοινό. Εργαστηριακές αναλύσεις έδειξαν πως ποικιλίες όπως το Μπαστάρδικο, το άσπρο Σιρίκι, το Βουρλιώτικο, το Ουστιανό, το Εγγαρίτικο και το Χαραμπραϊμ είναι ντόπιες ποικιλίες της Νάξου, που πιθανόν διασώθηκαν από Φιλωτίτες που επέστρεψαν από τα Βουρλά της Μικράς Ασίας. Ποικιλίες που ίσως εξαφανίστηκαν από την Μ. Ασία, αλλά επιβίωσαν στα αμπέλια της Νάξου.
Το Φωκιανό, λόγω της ποσότητας και της ποιότητάς του, θα έπρεπε—όπως σημείωσε η εισηγήτρια—να αποκτήσει γεωγραφική ένδειξη προέλευσης.
Ποιοτική αναγέννηση με σεβασμό στη φύση και την κοινότητα
Όλα τα παραπάνω αποτελούν αναπόσπαστο μέρος της ταυτότητας της Νάξου, που οφείλουμε να διαφυλάξουμε. Η κ. Γρατσία τόνισε πως η ανάπτυξη της αμπέλου πρέπει να γίνει με σεβασμό στην παράδοση και στη φύση, και πως η νέα εποχή οφείλει να είναι αυστηρά ποιοτική και όχι ποσοτική.
“Πρέπει να συνεργαστούμε, αφήνοντας κατά μέρος τα μικρά που μπορεί να μας χωρίζουν, με σεβασμό στην παράδοση και στο περιβάλλον, προκειμένου να προχωρήσουμε μπροστά.”
Μάριος Βαζαίος: Ο ταξιδιώτης του Πολιτισμού δεν είναι απλά “τουρίστας αναψυχής”, αλλά συλλέκτης εμπειριών
Πόσο βάλλεται η Πολιτιστική μας παρακαταθήκη από τη σύγχρονη πραγματικότητα ήταν το θέμα εισήγησης του Μάριου Βαζαίου οικονομολόγου και πολιτιστικού διαχειριστή
Η υλική και άυλη πολιτιστική κληρονομία αποτελεί το σύνολο της πολιτιστικής μας κληρονομιάς που περιλαμβάνει τόσο το φυσικό τοπίο, όσο και τον αγροτικό χώρο. Όπως σημείωσε ο εισηγητής τα τελευταία χρόνια η έννοια της πολιτιστικής κληρονομιάς προβάλλεται και χρησιμοποιείται ως αναπτυξιακό εργαλείο.
“Τις 2 τελευταίες δεκαετίες και μετα το ξέσπασμα της οικονομικής κρίσης όλο και περισσότερο καλλιεργείται η διασύνδεση της πολιτιστικής κληρονομιάς με την οικονομικά και ιδιαίτερα με το αίτημα της ανάπτυξης όπως κι αν αυτή προσδιορίζεται” ανέφερε ο εισηγητής συμπληρώνοντας το όρος της ‘οικονομίας της εμπειρίας” την οποία γνωρίζουμε μέσα από τον τουρισμό.
“Ο ταξιδιώτης του Πολιτισμού δεν είναι απλά “τουρίστας αναψυχής” που αναζητά τον ήλιο και την θαλασσα μόνο, αλλά είναι συλλέκτης εμπειριών εκπαιδευόμενος στην αισθητική και την πληροφορία. Αναζητά στο ταξίδι του όχι μόνο τα μνημεία και τα εκθέματα, αλλά και τον τρόπο ζωής που τα περιβάλει” τόνισε ο Μάριος Βαζαίος συνδέοντας έτσι την αξιοποίηση του πολιτιστικού αποθέματος με την ανάπτυξη. “Σκοπός είναι η ανάδειξη της τοπικής ταυτότητας που αναβαθμίζει και στηρίζει την τοπική κοινότητα και προβάλλεται ως συσσωρευτής προστιθέμενης αξίας που αποτελεί οικονομική ιδιότητα”.
“Η εκμετάλλευση της πολιτιστικής κληρονομιά ενέχει σοβαρούς κινδύνους ενός τόπου και απορρύθμισης της τοπικής κοινωνίας. Η ισορροπία ανάμεσα στο πολιτιστικό κέρδος και στην κοινωνική ευθύνη είναι το ζητούμενο στο άμεσο μέλλον” είπε χαρακτηριστικά ο Μάριος Βαζαίος, ενώ τόνισε την ανάγκη εφαρμογής οικιστικού σχεδίου και ο καθορισμός χρήσεως γης είναι επιτακτική για το αγροτικό και φυσικό τοπίο.
Για να μπορέσουν να επιτευχθούν τα παραπάνω ο κ. Βαζαίος τόνισε την ανάγκη καταρτισμένου ανθρώπινου δυναμικού και επαγγελματιών στην πολιτιστική διαχείριση, στους επαγγελματίες του τουρισμού, στους πιστοποιημένους οδηγούς, στους ευαισθητοποιημένους κατοίκους και στην συνεργασία όλων για την επίτευξη του στόχου.
Νίκη Κεφαλά: Περιβάλλον υπό πίεση-Τι οραματιζόμαστε;
Για ένα περιβάλλον πολύπαθο, σπρωγμένο, πληγωμένο… που βρίσκεται υπό πίεση μίλησε τέλος η πρόεδρος της τοπικής επιτροπής της ΕΛΛΕΤ και γεωπόνος Νίκη Κεφαλά.
“Μοιάζει να μην κατανοούμε ότι χωρίς αυτό, δεν υπάρχει καμία μορφή ζωής!” είπε στην αρχή της εισήγησής της.
“Στα χρόνια που πέρασαν, η Νάξος φαίνεται να βγήκε εν πολλοίς αλώβητη από την οικονομική κρίση που ταλάνησε άλλους τόπους και κυρίως τα μεγάλα αστικά κέντρα… Δεν σημαίνει ότι θα συμβεί το ίδιο με την κλιματική κρίση που σε αντίθεση με την οικονομική, όσο περισσότερο χρήμα ρέει υπό μορφή υπερφίαλων, προσβλητικών και ασεβών προς το περιβάλλον επενδύσεων, τόσο μεγαλύτερα είναι και θα είναι τα προβλήματα που δημιουργούνται…” είπε χαρακτηριστικά κάνοντας στη συνέχεια ένα βασικό διαχωρισμό μεταξύ της “ανάπτυξης” και της “αύξησης” , που ενδεχομένως, σκοπίμως πολλές φορες, αρνούμαστε να κατανοήσουμε την διαφορά μεταξύ τους.
Είναι το τίμημα της περιβόητης ανάπτυξης… μια ανάπτυξη που δεν φαίνεται να ασχολείται με τη ποιότητα πάρα μόνο με τη ποσότητα και προσομοιάζει περισσότερο με “αύξηση” παρά με μία ανάπτυξη που συνοδεύεται από διαδικασίες διαρκούς εξέλιξης αλλά και αειφορίας.
“Σήμερα καλούμαστε να διαχειριστούμε παγκοσμίως την κλιματική κατάρρευση και μου φαίνεται απίστευτο να υπάρχουν αμφισβητίες ή αρνητές της! Η συνεχής αύξηση της θερμοκρασίας θα έχει καταστροφικές επιπτώσεις στα οικοσυστήματα! Ακραίοι καύσωνες, πλημμύρες, έλλειψη νερού αλλά και τροφής, ξηρασίες, εξαφάνιση πολλών ειδών, ερημοποίηση.
Ο τόπος μας είναι ευλογημένος από τη Φύση, με βαριά πολιτιστική κληρονομιά, γνωστός και αγαπημένος στα πέρατα της γης, ακριβώς για τον ιδιαίτερο χαρακτήρα του. Έχει υπάρξει αυτάρκης, αυτοδύναμος, αυθεντικός χάριν ακριβώς στα περιβαλλοντικά του προικιά!
Εμείς σήμερα τί οραματιζόμαστε για το νησί μας;
Οραματιζόμαστε ένα αντίγραφο πλασματικών παραδείσων χωρίς χαρακτήρα;
Οραματιζόμαστε έναν τόπο με εξαντλημένους τους φυσικούς πόρους;
Οραματιζόμαστε έναν τόπο με ακόμα πιο ταπεινωμένους τους χρυσούς αμμόλοφους που από ενδιαίτημα πουλιών και ζώων αλλά και ψυχοσωματική ευφορία για τον άνθρωπο, μετατράπηκαν σε οικοδομικό υλικό;
Οραματιζόμαστε ένα αστικοποιημένο περιβάλλον με άναρχη δόμηση και χωρίς τις απαραίτητες υποδομές;
Οραματιζόμαστε τα πλήθη ενός μαζικού τουρισμού που θα αλώσουν κυριολεκτικά το νησί χωρίς να του αποφέρουν τελικά τον οικονομικό πλούτο που φαντάζεται;
Οραματιζόμαστε μια Νάξο χωρίς πρωτογενή τομέα, χωρίς πατάτα, χωρίς γέννημα για την κτηνοτροφία και τελικά χωρίς κτηνοτροφία και χωρίς τα πολύτιμα προϊόντα της όπως η δημοφιλής γραβιέρα που θέλουμε να ταξιδεύει συστήνοντας μας στο κόσμο;
Οραματιζόμαστε μια Νάξο χωρίς βιοποικιλότητα; Χωρίς αρωματικά φυτά, χωρίς μελίσσια, χωρίς αποδημητικά πουλιά, χωρίς περήφανους σκανιάδες, χωρίς θαλάσσιο πλούτο;
Στο όνομα του κέρδους ημεδαπών και αλλοδαπών, θα διαγράψουμε υδροβιότοπους, κεδροδάση, αιγιαλούς, προστατευόμενες περιοχές;
Δεν λέω να γυρίσουμε το χρόνο πίσω, λέω να διδαχθούμε από την εμπειρία… Συμπεριφερόμαστε σαν να θέλουμε να διαγράψουμε από τη μνήμη μας, να θάψουμε βαθιά ό,τι θυμίζει το δύσκολο, το κουρασμένο, το στερημένο αντί να πάρουμε από αυτό μαθήματα ζωής, επιβίωσης και συνύπαρξης με τη Φύση! Η σημερινή κακοποίηση και η σταδιακή υποβάθμιση της, δείχνει να είναι μη αναστρέψιμες, μα αν το δεχτούμε δεν έχουμε λόγο να συζητάμε σήμερα…
Ας βάλουμε στη κουβέντα μας έννοιες όχι παπαγαλίζοντας αλλά κατανοώντας…
Ας ξεκινήσουμε με την έννοια ανάπτυξη… Όχι σκέτη, αλλά Βιώσιμη Ανάπτυξη, το μοντέλο της οποίας καλύπτει τις σημερινές δικές μας ανάγκες χωρίς να διακυβεύει το μέλλον των παιδιών μας! Και ας μάθουμε να διαχωρίζουμε την ανάπτυξη από την αύξηση! Αειφορία λοιπόν! Να είναι δηλαδή οι παραγωγικές δομές της οικονομίας σε αγαστή συνεργασία με το φυσικό περιβάλλον! Προϋποθέσεις η προστασία του, η διαφύλαξη και διατήρηση των φυσικών πόρων, η ορθολογική χρήση αυτών! Μόνο έτσι θα συμβάλλουμε στην αντιμετώπιση της κλιματικής κατάρρευσης!
Να σταθώ στον πολυτιμότερο όλων φυσικό πόρο το Νερό! άλλο ανομβρία που οφείλεται στην κλιματική κατάρρευση και άλλο λειψυδρία που αναφέρεται στη διαχείριση των όποιων αποθεμάτων μας στο νερό.
Φράγματα, αποταμιευτήρες, ενισχυτική αφαλάτωση για τις περίοδο της τουριστικής αιχμής, επιστροφή στις στέρνες και στις υδατοδεξαμενές συγκέντρωσης όμβριων υδάτων, περιορισμός ή και απαγόρευση στις δεξαμενές κολύμβησης, αυστηρότερος έλεγχος στο βάθος των γεωτρήσεων;
Δεν ξεχνώ τη φράση του καθηγητή του Χαροκόπειου κ. Χατζημιχάλη:
« Έχουμε φτάσει να χτυπάμε τα αρχαία νερά!» τον ακούσαμε να λέει στην Τραγαία πριν ένα χρόνο…
Για όλα αυτά υπάρχουν η γνώση και οι πρακτικές, οι επιστήμονες και οι μελέτες, κυρίως αυτές των περιβαλλοντικών επιπτώσεων, αυτό που δεν υπάρχει είναι ο άπλετος χρόνος να κουβεντιάζουμε σε καθεστώς αδράνειας!
Όλα όσα μοιραστήκαμε σήμερα, σε αυτή τη συνάντηση γνωριμίας, ας γίνουν η αφετηρία μιάς κοινής προσπάθειας να προλάβουμε το χρόνο, να δώσουμε στη Νάξο την αξία που της πρέπει, να αφήσουμε περιβαλλοντική και πολιτιστική παρακαταθήκη στους επόμενους. Και κάτι ακόμα σημαντικό! Ας βάλουμε τα παιδιά μας στο παιχνίδι! Την ελπίδα του τόπου! Τους αυριανούς πολίτες!
Πολλά σας τα είπα, θα μου επιτρέψετε ένα τελευταίο, μια αφυπνιστική -κατά τη ταπεινή μου γνώμη- φράση του συγγραφέα Χρόνη Μίσσιου:
“Ο άνθρωπος χωρίς τοπίο είναι σκλάβος, λειψός, μισός. Όσο φτωχαίνει
το τοπίο, φτωχαίνει κι ο άνθρωπος. Όσο πεθαίνει το τοπίο, πεθαίνει κι ο άνθρωπος.
Ζωή χωρίς τοπίο, είναι ζωή χωρίς σοφία, χωρίς φαντασία, χωρίς τη μαγεία των άγνωστων δεσμών της ύπαρξης σου με το σύμπαν…”
Εν κατακλείδι
Αν και η εκδήλωση είχε προγραμματιστεί να τελειώσει στις 20:30 περίπου το κοινό είχε πραγματικά την ανάγκη να ρωτήσει και τοποθετηθεί κι ετσι η συζήτηση ολοκληρώθηκε γύρω στις 10 το βράδυ. Ειδικά οι τοποθετήσεις των συμπολιτών μας δείχνουν, κατά την άποψη της γράφουσας, πως δεν βρισκόμαστε συχνά μεταξύ μας, πως είμαστε αρκετοί με όλες τις διαφορές που έχουμε μεταξύ μας, αλλά είμαστε σκόρπιοι και υπάρχει ανάγκη να βρισκόμαστε, να συζητάμε και να δρούμε προς μια κοινή κατεύθυνση για όλα όσα αφορούν εμάς και τον αγαπημένο μας τόπο.
Θα σταθώ στις τοποθετήσεις των πολιτικών προσώπων, που όλοι ανεξαιρέτως ειχαν ενδιαφέροντα πράγματα να καταθέσουν, απόψεις με τις οποίες συμφωνούμε για τον κοινό στόχο που δεν είναι άλλος από την προστασία του τόπου μας και την ευημερία των κατοίκων του. Αν τα γνωρίζουν, αν τα ενστερνίζονται, τότε γιατί δεν προσπαθούν από τη θέση που βρίσκονται να τα προτείνουν με και παρρησία στα κέντρα λήψης αποφάσεων;
Ήταν μια πραγματικά επιτυχημένη εκδήλωση και δε μένει παρά να περιμένουμε τη συνέχεια για την οποία όμως χρειάζεται η συνεργασία όλων μας ανεξαιρέτως.
📸Cyclades Open