Ανατρέχοντας στις δηλώσεις ανθρώπων που βιοπορίζονται, άμεσα ή έμμεσα, από τον τουρισμό στη Νάξο, θα διαπιστώσει κανείς εύκολα – αν έχει ελάχιστες έστω γνώσεις για το πως λειτουργεί η τουριστική αγορά – ότι το μέλλον δεν προοιωνίζεται ευχάριστο.
Η μεγάλη πλειοψηφία έχει πέσει θύμα ενός χιμαιρικού, ατελέσφορου κυνηγιού ρεκόρ, που δεν αποτυπώνει τίποτε άλλο παρά τη διαχρονική απουσία ενός θεσμικού σχεδιασμού, ο οποίος να υπερβαίνει κάθε φορά τα όρια της τρέχουσας σαιζόν.
Αν και την περίοδο της πανδημίας και της συνακόλουθης συρρίκνωσης των μεγεθών και της βίαιης συνειδητοποίησης της εύθραυστης φύσης της τουριστικής δραστηριότητας, το ζήτημα της «αλλαγής μοντέλου» κυριάρχησε στον δημόσιο διάλογο και στους σχεδιασμούς των προορισμών και των επιχειρήσεων, στη Νάξο τουλάχιστον, αυτή η προοπτική δεν πέρασε ποτέ από το στάδιο της ρητορικής σε αυτό της πρακτικής εφαρμογής.
Όπως πολύ εύστοχα επεσήμανε πρόσφατα η πρόεδρος του ΕΟΤ κα Άντζελα Γκερέκου: «Σήμερα όλοι παγκόσμια μιλάμε για βιώσιμη ανάπτυξη, για αειφορία, για κριτήρια, δείκτες κτλ. Όμως πόσοι κατανοούν σε βάθος και στην ουσία τα θέματα αυτά;»
Για τη Νάξο, παραβλέποντας τον ρητορικό χαρακτήρα του ερωτήματος της κας Γκερέκου, θα απαντούσε κάποιος: «Σχεδόν κανείς».
Η διαχείριση του προορισμού εξακολουθεί να γίνεται με μάλλον παρωχημένα εργαλεία, χωρίς διαχείριση πεδίου, με υπερβολές, ακροβασίες, αμηχανία, ευχές και wishful thinking.
Στη Νάξο δεν λειτουργεί DMO (Οργανισμός Διαχείρισης και Προώθησης Προορισμού), αν και ο Νόμος 4875/2021, ο οποίος προβλέπει την ίδρυση και λειτουργία αυτών των Οργανισμών από τους Ο.Τ.Α. έχει δημοσιευτεί στο ΦΕΚ Α’ 250/23-12-2021, δεν έχει εκπονηθεί αναπτυξιακό σχέδιο, δεν έχουν αξιοποιηθεί οι μελέτες που έχουν γίνει (Πολιτιστική Διαδρομή από τις 27/11/2020, ΣΒΑΚ Νάξου από τις 22/07/2019 κλπ.), η δημιουργία Cluster Επιχειρήσεων και η υπογραφή του Τοπικού Συμφώνου Ποιότητας έχει μείνει στα χαρτιά, ενώ δεν υπάρχει μηχανισμός συστηματικής μέτρησης και παρακολούθησης (monitoring).
Η Νάξος περιορίστηκε στην παρουσίαση ενός υποτυπώδους Marketing Plan στις 22 και 23 Οκτωβρίου 2021, το οποίο συντάχθηκε χωρίς να έχει γίνει έρευνα και στηρίχτηκε σε παρωχημένα στοιχεία, αν και τελικά, ούτε κι αυτό πέρασε ποτέ στο στάδιο της πρακτικής εφαρμογής.
Cyclades Open
Ακόμα μία τουριστική περίοδος έριξε αυλαία και τα αποτελέσματα της κρίνονται σχεδόν από όλους τους επιχειρηματίες και επαγγελματίες του τουρισμού, ως θετικά ή εξαιρετικά. Τα ίδια ή και καλύτερα θα ακούσει φυσικά κανείς και από τους υπεύθυνους για την τουριστική πολιτική του τόπου, αν και μετά από δεκαετίες ακόμα ψάχνουν το νόημα της.
Παρόλα αυτά, είναι να αναρωτιέται κανείς αν αυτή η αξιολόγηση επεκταθεί σε περισσότερα κριτήρια εκτός του οικονομικού, θα παραμείνει θετική ή μήπως ανακαλύψουμε ότι είναι χειρότερη από το 2019 που λόγω covid έγινε το μέτρο σύγκρισης και επιβεβαιώνει του λόγου το αληθές ότι όλοι σχεδόν έχουν ένα μοναδικό κριτήριο αξιολόγησης, το οικονομικό κέρδος;
Αν για παράδειγμα αξιολογήσουμε το κριτήριο της συμμετοχής των δημόσιων υποδομών στην εύρυθμη λειτουργία του τουριστικού κυκλώματος, το κριτήριο της συμμετοχής τους στην ποιότητα της εμπειρίας των επισκεπτών; Αν αξιολογήσουμε το κριτήριο της καθαριότητας, της περιβαλλοντικής προστασίας, το κριτήριο της κυκλοφοριακής λειτουργίας, το κριτήριο της ασφάλειας στις ζώνες τουριστικών χρήσεων και ειδικά στις παραλίες, το κριτήριο της οδικής ασφάλειας, το κριτήριο της νοσοκομειακής επάρκειας, το κριτήριο της ποιότητας του νερού και της άρτιας διανομής του σε όλες τις χωρικές ενότητες, το κριτήριο της αισθητικής των δημόσιων κτιρίων και γενικότερα των δημόσιων ανωδομών, το κριτήριο των δημοτικών τουριστικών υπηρεσιών και άλλα πολλά εξίσου σημαντικά κριτήρια που συνδιαμορφώνουν αυτό που πολλοί αρέσκονται να αποκαλούν «τουριστικό προϊόν», πόσο καλύτερη ήταν αυτή η τουριστική περίοδος σε σύγκριση με το 2019, το 2018 , το 2017 κ.ο.κ.;
Αλήθεια, ήταν; Ο βολεμένος αντίλογος θα αντιπαραθέσει ως επιχείρημα το κριτήριο της ικανοποίησης των επισκεπτών, το οποίο αν και σημαντικό είναι όμως ταυτόχρονα και παραπλανητικό. Και τούτο διότι το προικισμένο φυσικό μας περιβάλλον, η αυθεντικότητα της ενδοχώρας και της φιλοξενίας και η έντονη εντοπιότητα της τουριστικής προσφοράς, ακόμα συνιστούν μία ισχυρή υπεραξία που θετικοποιεί την ψυχολογία του επισκέπτη, έναντι οποιονδήποτε προβλημάτων ή δυσχερειών που αντιμετωπίζει εξαιτίας της οργανωτικής και λειτουργικής ανεπάρκειας ή της απουσίας απαραίτητων υποδομών. Ως πότε όμως αυτή η υπεραξία θα αντέχει στη ραγδαία αύξηση των τουριστικών ροών και στην επακόλουθη μείωση της παρεχόμενης ποιότητας που επιφέρει η τουριστική υπερχρήση; Ως πότε θα αντέξει χωρίς να προστατευτεί και να ενισχυθεί με σχεδιασμένες πολιτικές για την βιωσιμότητα της από τις δημοτικές αρχές του τόπου, την τοπική αυτοδιοίκηση γενικότερα αλλά και από εμάς τους ντόπιους που την κληρονομήσαμε;
Μετά από αρκετά χρόνια συγκρίσεων, αποτελεί πεποίθηση μου ότι κάθε χρόνο είμαστε χειρότεροι και είμαι βέβαιος πως και οι ίδιοι οι επιχειρηματίες που είναι οικονομικά ικανοποιημένοι, αν κληθούν να αξιολογήσουν με τέτοια ολοκληρωμένα κριτήρια την τουριστική περίοδο που πέρασε, στην συντριπτική τους πλειονότητα θα είναι αρνητικοί! Αρκετοί αναφέρουν ότι είμαστε στον αυτόματο πιλότο, αλλά κάνουν λάθος. Ο αυτόματος πιλότος ρυθμίζεται προς μία κατεύθυνση, εμείς; Η δική μας περίπτωση είναι σε «αρρύθμιστο αυτόματο πιλότο» και είναι να αναρωτιέται με ανησυχία κανείς, που οδηγεί ο «αρρύθμιστος αυτόματος πιλότος» την τουριστική ανάπτυξη της Νάξου;
Η παγκόσμια τουριστική εμπειρία δείχνει πως η άναρχη τουριστική ανάπτυξη ενός τόπου απορρέει από το τυφλό κυνήγι του ατομικού και εφήμερου τουριστικού κέρδους των ντόπιων, όπου κάθε «θυσία» του περιβάλλοντος και της τοπικής φυσιογνωμίας γίνεται αποδεκτή ή χειρότερα θεωρείται και επιβεβλημένη, στον βωμό μιας κοντής οικονομικής επιτυχίας, τόσο κοντής όσο μία τουριστική σεζόν. Γεγονός αντιφατικό έως και παρανοϊκό καθώς εξαιτίας του φυσικού και ανθρωπογενούς περιβάλλοντος και των τοπικών ιδιαιτεροτήτων ήρθε ο τουρισμός και εξαιτίας αυτών θα συνεχίσει να υπάρχει, αν διατηρηθούν. Στον βωμό του κοντού εποχικού κέρδους λοιπόν χορεύουν όλοι, πολίτες και άρχοντες και νιώθουν ικανοποιημένοι μέχρι την εκκίνηση της νέας περιόδου. Εκεί ξαναρχίζει το κυνήγι μέχρι το πέρας της περιόδου κ.ο.κ. μέχρι να φτάσουμε σταδιακά σε μία αναμενόμενη μεγιστοποίηση της τουριστικής ζήτησης (φάση ανάπτυξης), στην επακόλουθη ανεξέλεγκτη έως και τυφλή αύξηση της τουριστικής προσφοράς και μετέπειτα στον κορεσμό του τουριστικού προϊόντος, αφού προηγουμένως έχει αρχίσει ο κορεσμός και η υποβάθμιση της πρώτης ύλης (core product) που δημιουργεί και τροφοδοτεί το τουριστικό προϊόν: το φυσικό και το ευρύτερο ανθρωπογενές περιβάλλον.
Η παγκόσμια τουριστική εμπειρία δείχνει ότι ο κορεσμός ενός τουριστικού τόπου, συμβαίνει κυρίως επειδή αφέθηκε στην τύχη του από την ανυπαρξία σχεδιασμού της τουριστικής δραστηριότητας.
Η παγκόσμια τουριστική ιστορία διδάσκει ότι (πριν το στάδιο του κορεσμού) κατά την φάση ανάπτυξης όπου βρισκόμαστε και εμείς στο νησί μας, όταν η τουριστική ζήτηση αρχίζει να ξεπερνά τα όρια μιας τοπικής κλίμακας τουριστικών κερδών, το εξωγενές επενδυτικό ενδιαφέρον, ενεργοποιείται.
Με απλά λόγια, ανοίγει η όρεξη «μεγαλύτερων ψαριών».
Σε τι είδους επενδυτές όμως ανοίγει η όρεξη και τι συμβαίνει όταν το τουριστικό μοντέλο είναι αδιαμόρφωτο, άναρχο, ανοργάνωτο και έχει όραμα κοντό, όσο μια σεζόν;
Σε ποιοτικούς επενδυτές που επενδύουν στην προστασία, ανάδειξη και διατήρηση του ευρύτερου περιβάλλοντος; Σε τυχοδιώκτες επενδυτές; «Σε επενδυτές της νύχτας»; Σε οικονομικούς γίγαντες; Κανείς δεν μπορεί να προβλέψει και για αυτό όσοι καταλαβαίνουν τους κινδύνους κάνουν την προσευχή τους να ασχοληθούν μαζί μας οι πρώτοι ώστε να μας ωθήσουν αναγκαστικά μαζί τους, σε ένα περισσότερο βιώσιμο και υπεύθυνο, δηλαδή αειφόρο μοντέλο τουριστικής ανάπτυξης.
Η τουριστική ιστορία διδάσκει δυστυχώς πως όταν οι τοπικές κοινωνίες αδυνατούν να υπηρετήσουν τα ενδογενή πολιτισμικά και φυσικά χαρακτηριστικά στοιχεία που τους προσδίδουν ταυτότητα, τότε δεν αντιλαμβάνονται ούτε ποιο τουριστικό μοντέλο την υπηρετεί, ούτε βεβαίως και τη σημασία του σχεδιασμού του. Τότε, οι επενδυτές σχεδιάζουν και την ταυτότητα και το τουριστικό μοντέλο που θα την υπηρετήσει.
Θεωρίες θα πουν πολλοί ή υπερβολές κάποιοι άλλοι. Θεωρίες και υπερβολές που όμως εφαρμόζονται με επιτυχία στην πράξη σε δήμους με τις μισές δυνατότητες, σε νησιά με ελάχιστα συγκριτικά πλεονεκτήματα, στην Ευρώπη και σε όλους τους πολιτισμένους τόπους, αποδεικνύοντας ότι τελικά στη Νάξο μας: «όσα δεν φτάνει η αλεπού τα κάνει κρεμαστάρια».
📸 Αλέξανδρος Φραντζέσκος
Ο Αλέξανδρος Φραντζέσκος, γιος του γνωστού Ναξιώτη καλλιτέχνη Ιωάννη Φραντζέσκου και της Καλλιόπης Φραντζέσκου, γεννήθηκε το 1973 στο Μόντρεαλ του Καναδά και μεγάλωσε στη Χώρα της Νάξου. Είναι παντρεμένος με την πολιτικό μηχανικό Ροδιανή Καπίρη με την οποία έχει αποκτήσει ένα παιδί, τον Ιωάννη.
Δραστηριοποιείται επαγγελματικά στον τουρισμό από το 1998 ως ιδιοκτήτης μικρών ξενοδοχειακών και τουριστικών μονάδων. ‘Έχει διατελέσει αντιπρόεδρος της Ένωσης Ξενοδόχων Νάξου, πρόεδρος της πολιτιστικής ομάδας «Ανάδραση» και δύο φορές τακτικό μέλος του πολιτιστικού οργανισμού του Δήμου Νάξου και της επιτροπής τουριστικής ανάπτυξης του Δήμου Νάξου και Μικρών Κυκλάδων.
Τελείωσε το Γενικό Λύκειο Νάξου και σπούδασε «Οργάνωση και Διοίκηση Επιχειρήσεων» στο Α.Τ.Ε.Ι Θεσσαλίας. Αργότερα πραγματοποίησε στο Πανεπιστήμιο Αθηνών (Ε.Κ.Π.Α.) ειδίκευση στο «Τουριστικό και Ξενοδοχειακό Management» και συνέχισε τις μεταπτυχιακές του σπουδές (Master) στο Ελληνικό Ανοιχτό Πανεπιστήμιο (Ε.Α.Π) στη «Διοίκηση Τουριστικών Επιχειρήσεων».
.