Ήταν το 2016 όταν ανάμεσα στις κουβέντες για την τρέχουσα επικαιρότητα μέσα στην αίθουσα σύνταξης του “105,5 στο Κόκκινο” ο Σπύρος αναφέρθηκε στην ταινία “Ψύλλος” και με ρώτησε αν την έχω δει.
Παραξενευμένη του απάντησα πως δεν έτυχε όχι μόνο να τη δω, αλλά ν’ ακούσω κάτι γι’ αυτήν. Πολύ συνοπτικά ο συνάδελφος μου είπε δυο λόγια για το στόρι της ταινίας, για την συμμετοχή της μητέρας του στο τραγούδι και κυρίως μου τόνισε πως το πρόσωπο το οποίο αφορά είναι υπαρκτό και μάλιστα τον γνωρίζω κιόλας.
Το ίδιο απόγευμα αναζήτησα την ταινία και την είδα. Ο «Ψύλλος» είναι η χειρόγραφη εφημερίδα, πoυ εκδίδει ένας δωδεκάχρονος μαθητής, σ’ ένα απομονωμένο χωριό της ορεινής Πελοποννήσου τη δεκαετία του ’60, αλλά και η οθόνη των ονείρων τoυ.
Όσοι έχουμε μεγαλώσει στην επαρχία την δεκαετία του ’80-ή παλιότερα-είναι δύσκολο να μην καταλάβουμε και να μην ταυτιστούμε με την ταινία.
Για όλες τις ανησυχίες που προσπαθούσαμε να εκφράσουμε ως παιδιά, για όλα όσα θέλαμε να κάνουμε και δεν υπήρχαν τα μέσα να υλοποιηθούν, για τις προσπάθειες να εκφραστούμε που όταν το καταφέρναμε τις περισσότερες φορές εισπράτταμε την χλεύη των μεγάλων ή ακόμα χειρότερα την απαγόρευση της ίδιας έκφρασης, λες και οι πράξεις μας διατάρασσαν την αρμονία της μονοτονίας και εισήγαγαν αρρώστια, “καινά δαιμόνια” που έπρεπε να δηλητηριαστούν και να εκλείψουν, για όλα αυτά ο “Ψύλλος” ήταν μια δικαίωση που για πολλούς άργησε να έρθει, για άλλους μπορεί και να μην ήρθε ποτέ, καθώς άλλαξαν τον δρόμο τους ώστε να είναι σε αρμονία με την χοντροκομμένη απραξία του τίποτα.
Ο ‘Ψύλλος” ήταν το ποδήλατο της παιδικής μου φαντασίας, με το οποίο το έσκαγα απ’ την πραγματικότητα σε τοπία μαγικά, ήταν η ζωντανή μουσική που τραγουδούσα, ήταν η αίσθηση πως δεν ήμουν η μόνη, αλλά παντού υπήρχαν παιδιά που έβρισκαν τον τρόπο να ξεφύγουν και τελικά να φτάσουν και να κάνουν τ’ όνειρό τους πραγματικότητα.
Οι μνήμες βγήκαν ανεμπόδιστα καθώς έβλεπα την ταινία εκείνο το απόγευμα του Απρίλη. Ποτέ δεν ρώτησα το “υπαρκτό πρόσωπο” της ταινίας αν το όνειρο είναι ακόμα ονειρικό ή αν απόγινε εφιάλτης, αν και είχα πολλές ευκαιρίες να το κάνω.
Κάθε φορά όμως που τύχαινε να διασταυρωθούν οι δρόμοι μας έξω σε κάποιο ρεπορτάζ διακριτικά τον παρακολουθούσα. Βλέπετε, όταν μπορείς ακόμα να ονειρεύεσαι βρισκόμενος μέσα σε τοπία εφιαλτικά, όταν δεν ενδίδεις στις Σειρήνες δεμένος σφικτά με τ’ όνειρό σου, ακόμα κι όταν την αγάπη σου την έχουν κάνει σουρωτήρι λεηλατώντας την ουσία της, μπορείς να βλέπεις τα χνάρια πάνω σ’ εκείνον που ακολουθεί τον ίδιο δρόμο. Είναι ο τρόπος με τον οποίο υπάρχει μέσα στο επαγγελματικό χώρο, ο τρόπος με τον οποίο κινείται, μιλάει και συμπεριφέρεται. Είναι ακόμα ο τρόπος που κάθεται στο κέντρο της πλατείας σ’ ένα σιντριβάνι την ώρα που καλύπτει το ρεπορτάζ κι ενώ όλοι τρέχουν να δηλώσουν παρουσία και διαθεσιμότητα στο νικητή των εκλογών.
Αλλά αυτή είναι μια άλλη ταινία…μπορεί και η πραγματικότητα.
Η υπόθεση έχει ως εξής:
Ο Ηλίας Σειλαϊδής ζει σ’ ένα ορεινό χωριό της επαρχίας Ολυμπίας και πηγαίνει στην τελευταία τάξη του δημοτικού. Κανείς, όμως, δεν τον φωνάζει με το όνομά του –τον φωνάζουν «Ψύλλο», όπως είναι o τίτλος της χειρόγραφης εφημερίδας, πoυ συντάσσει και εκδίδει μόνος του.
Ο Ηλίας αντιμετωπίζεται σκωπτικά από τους περισσότερους συγχωριανούς του, ο ίδιος όμως ονειρεύεται να ταξιδέψει. Ο «Ψύλλος» τον βοηθά να σπάσει τα σύνορα του χωριού του, του δίνει τα φτερά να πετάξει μακριά…
Η τακτική ταχυδρόμηση της εφημερίδας του σε διάφορα μέρη και τα γράμματα που λαμβάνει ως απάντηση, είναι ο μόνος τρόπος να ταξιδεύει, να ξεφεύγει νοερά από τα στενά όρια του χωριού. Για τους γονείς του, ανθρώπους του μεροκάματου, είναι μια ασχολία χωρίς πρακτικό αντίκρισμα, ενώ για τους συγχωριανούς του, μια γραφικότητα προς χλευασμό.
Μέχρι που καταφθάνει από την Αθήνα μια δημοσιογράφος, για να πάρει συνέντευξη από το νεαρό «εκδότη» και τότε…..
«Ο Ψύλλος»
Πολυβραβευμένη οικογενειακή ταινία, παραγωγής 1990.
- Σκηνοθεσία-σενάριο: Δημήτρης Σπύρου.
- Διεύθυνση φωτογραφίας: Προκόπης Δάφνος.
- Μοντάζ: Χρίστος Σαντατσόγλου.
- Μουσική: Μιχάλης Τερζής.
- Σκηνικά: Αντώνης Χαλκιάς – Βάγια Παγγαία.
- Κοστούμια: Βάγια Παγγαία.
- Παίζουν: Παντελής Τριβιζάς, Βασίλης Κoλoβός, Δήμητρα Χατoύπη, Αμαλία Γκιζά, Δημήτρης Σπύρoυ, Κωστoύλα Τσέλιoυ, Δημήτρης Παλαιοχωρίτης, Λεωνίδας Βαρδαρός.
- Διάρκεια: 97΄
Βραβεία-Διακρίσεις
- Καλύτερη Ευρωπαϊκή Ταινία για Παιδιά και Νέους για τη διετία 1989-1990
- Βραβείο Καλύτερης Ταινίας του τμήματος Kinderfilm, Berlin International Film Festival 1991
- Βραβείο Καλύτερης Ταινίας, Chicago International Children’s Film Festival 1991
- Βραβείo Καλύτερoυ Σεναρίoυ Ένωσης Ιρλανδών Σεναριoγράφων, Cinemagic International Film Festival Belfast 1992
- Βραβείο Καλύτερης Ταινίας, International Film Festival Sofia 2000
- Βραβείο Καλύτερης Ταινίας, Festival Du Grain α` De΄Moudre 2001
- Εθνική Ελληνική Υποψηφιότητα για Βραβείο Καλύτερης Νέας Ευρωπαϊκής Ταινίας, European Film Academy
- Φεστιβάλ Παιδικών Ταινιών Σικάγου (ΗΠΑ) 1991
- Βραβείο Διεθνούς Κέντρου για τις Παιδικές και Νεανικές Ταινίες
- Βραβεία Ποιότητας Υπουργείου Πολιτισμού 1990
- Διάκριση ποιότητας ταινίας μεγάλου μήκους
Εν κατακλείδι…
Αν έχετε και σεις κάποιον…”Ψύλλο” στον κόρφο σας, μην ενοχληθείτε και κυρίως μην τον χλευάσετε προσπαθώντας να τον αποδιώξετε…δώστε του χώρο και τρόπο να εκφραστεί και μην προσπαθήσετε να τον εκμεταλλευτείτε.
Τους έχουμε ανάγκη τους “Ψύλλους” κόντρα στην καθημερινή φαγούρα-και φιγούρα-που κάνει την πραγματικότητα τόσο “δήθεν” και τόσο τετριμμένη, ώστε να γίνεται σκόνη ενοχλητική που πρέπει να φύγει για ν’ αναπνεύσουμε αέρα καθαρό.
