Πως είναι να είσαι δάσκαλος στην ακριτική Τέλενδο με ένα μόνο μαθητή; Μια συνέντευξη με τον εκπαιδευτικό Παναγιώτη Καλαϊτζίδη, έναν νέο στην ηλικία άνθρωπο που προσπαθεί κόντρα στους καιρούς και στις αντιξοότητες να κάνει αυτό που αγαπά περισσότερο: να διδάξει με πίστη στο όραμα για μια καλύτερη εκπαίδευση και ένα καλύτερο αύριο για όλους.
«Όσο δύσκολο και αν είναι το επάγγελμα μας θέλησα να το προσπαθήσω επενδύοντας σε αυτό, παρά τις αντιξοότητες, καθώς αυτή ήταν η επιλογή μου και καθώς είχα μια θετική ελπίδα και αισιοδοξία ότι κάποτε θα πάνε καλύτερα τα πράγματα. Ακόμη το πιστεύω και παλεύω για αυτό όσο μπορώ. Οι δυσκολίες δε με πτοούν».
Η εκπαίδευση, έλεγε ο Νομπελίστας Ιρλανδός ποιητής Ουίλιαμ Μπάτλερ Γέιτς, δεν είναι το γέμισμα ενός κουβά, αλλά το άναμμα μιας φλόγας.
Έχω μόλις τελειώσει την συζήτησή μου με τον 31χρονο Παναγιώτη Καλαϊτζίδη, δάσκαλο του ενός και μοναδικού μαθητή στο δημοτικό σχολείο του ακριτικού νησιού της Τελένδου. Είναι ενθουσιώδης στη δουλειά του, χειμαρρώδης στο λόγο του και ξεκάθαρος στο όραμά του.
Ο Παναγιώτης Καλαϊτζίδης είναι ένας σοβαρός κι έξυπνος νέος άνθρωπος. Κι ένας πολύ καλός εκπαιδευτικός. Από αυτούς που μας δείχνουν, όχι τι, αλλά προς τα που να κοιτάξουμε. Από αυτούς που, με κόντρα καιρό, ανάβουν τη φλόγα.
Γεννήθηκε και μεγάλωσε στη Χωριστή Δράμας, αρίστευσε στο Παιδαγωγικό Τμήμα Δημοτικής Εκπαίδευσης του ΔΠΘ στην Αλεξανδρούπολη και μέχρι να διοριστεί αναπληρωτής έκανε το μεταπτυχιακό του στην Ειδική Αγωγή και Εκπαίδευση και προσέφερε εθελοντική εκπαίδευση στα κέντρα μουσουλμανοπαίδων της Θράκης.
Στη συνέχεια έγινε κι ο ίδιος, όπως χιλιάδες άλλοι νέοι εκπαιδευτικοί, εσωτερικός μετανάστης. «Ένας ταξιδιώτης δάσκαλος», όπως του αρέσει να λέει. Το ταξίδι της αναπλήρωσης ξεκίνησε στην Ορεστιάδα για 2 σχολικά έτη. Ακολούθησε η Αρτέμιδα Αττικής, από εκεί βρέθηκε στη Χρυσούπολη Καβάλας και μετά, μέχρι να έρθει «ο πολυπόθητος μόνιμος διορισμός στο νησί της Καλύμνου», για 3 χρόνια στην Αθήνα.
Η «οδύσσεια» της αναπλήρωσης
Του ζητάω να μου πει για τον θεσμό της αναπλήρωσης. Στο μυαλό μου φαντάζει πραγματικός Γολγοθάς, κάτι σαν τιμωρία απέναντι σε νέους εκπαιδευτικούς που διαθέτουν υψηλά και εξειδικευμένα προσόντα.
«Είναι πολύ δύσκολος» μου επιβεβαιώνει. «Από τη μια προσφέρει μεν δουλειά σε μια ιδιαίτερη οικονομική περίοδο για τη χώρα, από την άλλη όμως συνεπάγεται μια απόλυτα ασταθή και άκρως αβέβαιη ζωή, εξέλιξη και προπάντων διαβίωση και οικογενειακή, ας πω, προκοπή».
Μου μιλάει για ζευγάρια που ζουν χρόνια χώρια, για γονείς που δεν βλέπουν τα δικά τους παιδιά για μήνες πολλούς. Πέρα από αυτό μου αναφέρει δεκάδες άλλα πρακτικά προβλήματα. Λέει για τον μισθό «που δεν ήταν (και δεν είναι) αρκετός για να συντηρεί ένας απλός εκπαιδευτικός ένα ή και σε πολλές τέτοιες περιπτώσεις 2 σπίτια», για τα υψηλά ενοίκια και τον αγώνα ανεύρεσης σπιτιού.
«Το επάγγελμα του εκπαιδευτικού δυστυχώς στις μέρες μας δε χαίρει της απαραίτητης και απαιτούμενης θα πω εγώ εκτίμησης όπως παλαιότερα. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα πολλοί να μην θέλουν να δώσουν τα σπίτια τους σε έναν ή μια κατατρεγμένη αναπληρώτρια λόγω του ότι αυτός/ή θα έμεναν για ένα χρόνο μόνο και τον Ιούνη θα φεύγανε».
«Οι μόνιμοι διορισμοί άργησαν πολύ και μπορεί να αποτελούν ένα βήμα στη βελτίωση της κατάστασης, δεν αποτελούν όμως ακόμη τη λύση. Τώρα εγώ καλούμαι να υπηρετήσω για αρκετά ακόμη χρόνια μακριά από τον τόπο μου», λέει ο Παναγιώτης. «Ευτυχώς για μένα έτυχα να υπηρετώ στο σχολείο της Τελένδου όπου και λαμβάνω πολλή εκτίμηση».
Στην αρχή, όταν έμαθε για τον διορισμό του στο δημοτικό σχολείο του ακριτικού νησιού, δίστασε. Η ζωή του στην Κάλυμνο θα ήταν πάρα πολύ διαφορετική από αυτή που είχε αποδεχθεί και συνηθίσει στην Αθήνα.
«Ωστόσο από τις πρώτες κιόλας μέρες έλαβα πολύ καλή εντύπωση από τους κατοίκους και έτσι αποδέχτηκα. Η υποδοχή ήταν κάτι μοναδικό και απρόσμενο για μένα. Είχαν έρθει οι μαθητές με τα ποδήλατά τους και τους γονείς τους στο λιμανάκι της Τελένδου να με υποδεχτούν και αμέσως να με δεχτούν στην κοινωνία τους με χαρά και διάθεση γνωριμίας κάτι το οποίο θα θυμάμαι για πάντα και το οποίο με έκανε να έχω ακόμη περισσότερη όρεξη προσφοράς. Ακόμη το είδα σαν μια μοναδική ευκαιρία να βιώσω νέες και ιδιαίτερες εμπειρίες, σε ένα μοναδικό μέρος, έναν “κρυφό παράδεισο”, εμπειρίες που θα τις θυμάμαι όλη μου τη ζωή!».
Κι τι εμπειρίες! Ακόμα και ο τρόπος που μετακινείται ο Παναγιώτης από την Κάλυμνο προς το σχολείο της Τελένδου είναι απίστευτος. Κάθε πρωί μπαίνει στη λάντζα από τις Μυρτιές Καλύμνου και διανύοντας μια απόσταση 10 περίπου λεπτών φτάνει στο Σάββα το μικρό του μαθητή.
«Είναι κάτι πολύ γραφικό και πολύ όμορφο κι ευχαριστώ τους καπετάνιους των καϊκιών διότι δέχονται προς τιμήν τους να με μεταφέρουν αφιλοκερδώς στο σχολείο. Αυτό είναι μια πολύ σημαντική ένδειξη εκτίμησης που ίσως λείπει σε άλλες περιοχές της χώρας. Εύχομαι αυτό να διευρυνθεί και να αποκτήσει ο κλάδος μας μεγαλύτερη εκτίμηση, κάτι το οποίο έγκειται φυσικά και από τις δικές μας ενέργειες».
Και τι γίνεται, δάσκαλε, αν ο καιρός είναι κακός και για θέμα ασφάλειας δεν μπορεί να περάσει απέναντι η λάντζα;
«Σπάνια», μου απαντά, «δεν θα μπορέσω να πάω στο σχολείο και να χρειαστεί να αναπληρώσω τα μαθήματα την επόμενη μέρα». Είναι, λέει, σχετικά υποφερτές οι αντίξοες συνθήκες.«Επιδιώκουμε ακόμη και με σχετικά κακό καιρό, να πηγαίνω στο σχολείο».
Το σχολείο με τον ένα και μοναδικό μαθητή
Στο σχολείο στην αρχή της χρονιάς φιλοξενούνται 5 μαθητές. Μέχρι τον Νοέμβριο οι κάτοικοι είναι ελαφρώς περισσότεροι καθώς είναι ακόμη ανοιχτά τα 3-4 μαγαζιά που λειτουργούν για να εξυπηρετούν τους τουρίστες, κυρίως αναρριχητές από όλο τον πλανήτη.
Η περίοδος αυτή είναι και η μοναδική που στο σχολείο φοιτούν περισσότερα παιδιά, τα οποία είναι γραμμένα σε άλλα σχολεία αλλά επειδή οι γονείς τους δουλεύουν στο νησί παρακολουθούν ως τον Νοέμβριο μαθήματα εκεί. Ο χειμώνας όμως βρίσκει το νησί με λιγοστούς κατοίκους.
Κι από φέτος ο Παναγιώτης έχει έναν μόνο μαθητή που μένει μόνιμα στο νησί. Αυτός είναι ο μικρός Σάββας, το πρωτάκι. Κι ουσιαστικά το παιδί που θα κρατάει ανοιχτό και τα επόμενα χρόνια το σχολείο της Τελένδου.
«Ο μαθητής αυτός είναι πολύ καλός και συνεργάσιμος και μαζί μαθαίνουμε πράγματα ο ένας στον άλλο. Επιδιώκω να αναπτύξω δηλαδή μια φιλική σχέση μαζί του και ελπίζω να τα καταφέρω και με αυτόν τον τρόπο και με άλλες δράσεις που κάνουμε να τον κάνω να μη νιώθει μόνος και να έχει μια καλή παρέα και μια πολύ καλή πρώτη εντύπωση της μαθησιακής διαδικασίας. Το χαμόγελό του κάθε φορά που περνάμε καλά με τη μάθηση και το παιχνίδι είναι η μεγαλύτερη ικανοποίηση που έχω».
Η διάθεση για προσφορά που έχει ο Παναγιώτης είναι πραγματικά σαρωτική. Κι επειδή ακριβώς αυτή, ως πρώτη χρονιά του μικρού Σάββα, είναι μια πολύ ιδιαίτερη χρονιά της σχολικής του ζωής, ο δάσκαλος αναζητά κάθε μέρα νέες ιδέες και δράσεις, νέο όραμα για το σχολείο του και τον μαθητή του.
«Καταλήγω πως πέρα από τα αυτονόητα πλέον, που αφορούν την μάθηση και εκπαίδευση του μαθητή, το όραμά μου αφορά τη διασύνδεση του σχολείου με άλλα και με την ευρύτερη κοινωνία ώστε ο μαθητής να μη νιώθει μόνος. Μέχρι στιγμής πιστεύω ότι τα πάμε αρκετά καλά, διότι έχουμε λάβει πολύ αγάπη από όλη την Ελλάδα, πολλές συνδέσεις μέσω διαδικτύου με διάφορα σχολεία και συνεχώς είμαι σε επικοινωνία και με άλλα για πιθανές συνεργασίες».
Ένα άλλο βασικό μέλημα του Παναγιώτη είναι να δει τις κτηριακές εγκαταστάσεις του σχολείου να βελτιώνονται για να μπορεί ο Σάββας να απολαμβάνει τη μάθηση και το παιχνίδι του. «Αναμένουμε από τον δήμο να κάνει πράξη την ανακοίνωση για αναβάθμιση του σχολείου μας στο πλαίσιο εγκεκριμένου κονδυλίου για την πλήρη ανακαίνισή του, κάτι το οποίο χρειάζεται να γίνει άμεσα. Είμαι διατεθειμένος να κάνω ότι μπορώ προς αυτή τη κατεύθυνση» τονίζει ο Παναγιώτης.
«Γιατί το όραμά μου αφορά στην δημιουργία ενός σχολείου στολιδιού για τον τόπο, που θα έχει ως αποτέλεσμα να το επιλέξουν και περισσότεροι μαθητές στο μέλλον. Τα ακριτικά μας μέρη θα πρέπει να ελκύουν περισσότερους μόνιμους κατοίκους και για να γίνει αυτό θα πρέπει να υπάρχουν οι απαραίτητες υποδομές και μια βασική προϋπόθεση είναι η εκπαίδευση».
Ο Παναγιώτης είναι διατεθειμένος να κάνει ότι περνάει από το χέρι του για να δει το όραμά του να πραγματοποιείται.
Το αρμόδιο Υπουργείο, όμως;
Τί κάνει, δάσκαλε, το αρμόδιο υπουργείο; Συνεισφέρει ως προς αυτή την κατεύθυνση; «Το Υπουργείο μέχρι στιγμής θεωρώ πως συνεισφέρει από τη στιγμή που προσλαμβάνει εκπαιδευτικό. Από κει και πέρα θα πρέπει με εποικοδομητικό τρόπο και διάλογο να ερευνηθούν οι καλύτερες δυνατές επιλογές για την αποδοτικότερη λειτουργία και πληρέστερη εκπαίδευση μέσω τις διεύρυνσης και των ίσων ευκαιριών στη μάθηση ακόμη και του ενός αυτού μαθητή με γνωστικά αντικείμενα τα οποία λαμβάνει και ένας μαθητής στο κέντρο της Αθήνας. Εύχομαι κάποτε αυτό να γίνει πράξη».
Τί θα ζητούσε ο δάσκαλος της Τελένδου από την υπουργό Παιδείας;
Σε αυτό το σημείο της κουβέντας μας δεν αντιστέκομαι στον πειρασμό και ζητάω από τον Παναγιώτη Καλαϊτζίδη, αυτόν το 31χρονο εκπαιδευτικό με το όραμα ενός νέου σχολείου και την τεράστια διάθεση για προσφορά, να μου πει τι θα έλεγε στην Υπουργό Παιδείας αν είχε την δυνατότητα μιας κατ’ ιδίαν συζήτησης.
Ο λόγος του χειμαρρώδης, οι λέξεις προσεκτικά επιλεγμένες. Αντικατοπτρίζουν πλήρως την αγάπη που έχει για το επάγγελμά του, τους μαθητές και στη χώρα. «Από την Υπουργό θα ζητούσα τις άμεσες ενέργειές της για την ανακαίνιση του σχολείου μας και σε δεύτερο χρόνο να διερευνηθούν δυνατότητες και προτάσεις για την καλύτερη εκπαίδευση του μαθητή με ένα σταθερό πρόσωπο αναφοράς και όχι με έναν νέο κάθε χρόνο δάσκαλο, ο οποίος θα πρέπει να αφιερώνει πολύ χρόνο κάθε φορά στο να μαθαίνει εκ νέου τα ιδιαίτερα προβλήματα του τόπου και του σχολείου καθώς και τις ιδιαίτερες ανάγκες του μαθητή.
Ακόμη, να βρεθούν άμεσα βιώσιμες λύσεις ώστε για παράδειγμα, ο Δραμινός δάσκαλος να επιστρέψει συντομότερα κοντά στη πατρίδα του και να αφήσει τη θέση του στον Καλύμνιο δάσκαλο, που πιθανώς υπηρετεί αλλού, να επιστέψει στον τόπο του και αυτός.
Να δοθεί σημαντική προτεραιότητα στην οικογένεια του εκπαιδευτικού να ενωθεί, να μη ζούνε χώρια και απομακρυσμένα, διότι έτσι δημιουργείται ισχυρό πλήγμα σε προσωπικές σχέσεις και εν συνέπεια στο εργασιακό του έργο με φυσικά άμεσο μαθησιακό αντίκτυπο.
Ακόμη, θα ζητήσω να δει άμεσα πως οι εκπαιδευτικοί μας θα έχουν καλύτερες συνθήκες διαβίωσης ώστε να προσφέρουν ποιοτικότερο μαθησιακό έργο στα παιδιά μας».
Βέβαια οι καλύτερες συνθήκες διαβίωσης είναι κάτι, που αφορά το σύνολο των πολιτών της χώρας, «αν θέλουμε η χώρα να πάει μπροστά», λέει ο Παναγιώτης Καλαϊτζίδης.
«Οι πολίτες πρέπει να ζουν ποιοτικά και καλά. Πρέπει οι ιθύνοντες να βρουν τρόπους, ώστε να έχουμε όλοι οι εργαζόμενοι καλύτερους μισθούς και καλύτερο επίπεδο διαβίωσης όπως γίνεται σε άλλες χώρες. Πρέπει να βρουν τρόπους ώστε να μη χρειάζεται οι νέοι μας να φεύγουν από τη χώρα, αλλά να μπορούν να μείνουν εδώ, να κάνουν παιδιά και να εξελιχθούν στον τόπο τους».
«Αλλά πρέπει κι εμείς οι πολίτες», συμπληρώνει πολύ σωστά ο Παναγιώτης, «να σεβόμαστε τον άλλο, να τηρούμε τις αξίες και τις παραδόσεις μας, να είμαστε ανοικτοί σε νέες προτάσεις και σε νέους ορίζοντες και κυρίως να μην είμαστε διχασμένοι αλλά σε ακόμη περισσότερα πλαίσια ενωμένοι. Ώστε να είμαστε πιο δυνατοί».