Στις δυτικές Κυκλάδες αν περάσεις μη λησμονήσεις να επισκεφτείς την Σέριφο. Κυκλαδονήσι άγριας ομορφιάς με ιστορία από την αρχαιότητα μέχρι τους αγώνες του 19ου αιώνα για το αυτονόητο και την μεγάλη γενική απεργία των μεταλλωρύχων.
Ο Σύλλογος Μεγάλου Λιβαδίου Σερίφου αποτελείται από δραστήριους κατοίκους που αγαπάνε βαθιά το νησί τους. Κι όταν κάποιος αγαπάει δεν θέλει να κακομεταχειρίζεται, ούτε θέλει να δει τον τόπο του να κακοπέφτει.
Με το Σύλλογο μας έφερε σε επαφή, όσο κι αν ακούγεται παράξενο, ο Θερβάντες με τον Δον Κιχώτη της Μάντσα. Το 2022 το Cyclades Open μετρούσε τις πρώτες του μέρες και οι ευχές για “καλή χρονιά” συνοδεύτηκαν με την υπόσχεση πως θα βρούμε τρόπο ν’ ανταμώσουμε.
Και ανταμώσαμε με τον τρόπο που ανταμώνουν εκείνοι που γνωρίζονται, χωρίς να έχουν ποτέ ιδωθεί. Σίγουροι όμως πως σύντομα θα τα πούμε κι από κοντά.
Το κείμενο που ακολουθεί είναι μια σύντομη περιήγηση στην ιστορία του νησιού που καταλήγει στο σήμερα. Συνήθως λέμε πως πάντα οι εποχές ήταν δύσκολες κι αυτό είναι ολοφάνερα αποτυπωμένο στην ιστορία της Σερίφου. Μια δύσκολη εποχή είναι και τώρα. Ίσως δυσκολότερη από ποτέ. Κι αυτό είναι ένας λόγος παραπάνω για να κάνουμε μια παύση και ν’ αναρωτηθούμε που κάνουμε το λάθος και ν’ αλλάξουμε διαδρομή. Αν δεν υπάρχει θα πρέπει να την χαράξουμε μόνοι μας.
Εύκολο δεν είναι. Ούτε και ακατόρθωτο όμως. Και στο Μεγάλο Λιβάδι ο Σύλλογος και οι κάτοικοι προσπαθούν αυτό ακριβώς. Να διατηρήσουν την πολιτιστική ταυτότητα του τόπου τους με σεβασμό στο περιβάλλον και την ιστορία του.
Ειρήνη Προμπονά
Σέριφος….Μέγα Λιβάδι….
Η ιστορία του τόπου έχει βαθιά τις ρίζες της στους αιώνες καθώς φαίνεται από τα αρχαιολογικά ευρήματα και την υπαγωγή του χωριού σε καθεστώς αρχαιολογικού μνημείου.
Το μικρό ψαροχώρι όμως άρχισε να έχει και μεταλλευτική ιστορία περίπου στα τέλη του 1860, καθώς ήταν πλούσιο σε σιδηρομετάλλευμά όπως και όλο το νοτιοδυτικό τμήμα του νησιού.
Η εξόρυξη του συγκέντρωσε εργάτες από το υπόλοιπο νησί, αλλά και από γειτονικά νησιά και έγινε «κέντρο» του νησιού χωρίς όμως, όπως συμβαίνει πάντα, να ευημερούν και οι κάτοικοι.
Οι εταιρείες διαδέχθηκαν η μια την άλλη, μεταξυ των οποίων και η «Σέριφος -Σπηλιαζέζα» με υπεύθυνο μηχανικό μεταλλειολόγο τον Emile Grohmman και στην συνέχεια τον γιο του.
Οι συνθήκες εργασίας άθλιες και δουλικές, χωρίς ωράριο, χωρίς συνθήκες ασφαλείας και κυρίως χωρίς αξιοπρέπεια. Άνθρωποι θάβονταν ζωντανοί σε «ατυχήματα» και οι οικογένειες τους δεν μάθαιναν ποτέ την αλήθεια…
Περιουσίες εκχωρούνταν για ψίχουλα με εκβιασμούς και κρατήσεις υπερ άγνωστων σκοπών γίνονταν από τους πενιχρούς μισθούς των ανθρώπων που δούλευαν 12 ώρες την μέρα. Ακόμη και στο υποτυπώδες νοσοκομείο που είχε φτιαχτεί οι υπάλληλοι αμείβονταν από τους μεταλλωρύχους κι όχι από την εταιρεία. Αντ΄ αυτού η εταιρεία είχε φροντίσει να δημιουργήσει μια ομάδα «μαγκουροφόρων» που ασκούσαν βία και εκφόβιζαν όσους δεν ακολουθούσαν τις εντολές τους.
Το 1916 με την βοήθεια του Κ. Σπέρα οι εργάτες οργανώνουν σωματείο το οποίο ζητά οκτάωρη εργασία, ασφαλείς συνθήκες και αύξηση ημερομισθίου. Ο μεταλλευτικός κανονισμός ήδη υπάρχει θεσμοθετημένος αλλά δεν τηρείται.
Οι εργασίες σταματούν, το πλοίο «Μανούσσι» που φθάνει δεν φορτώνεται και η γενική απεργία είναι πλέον γεγονός. Επιθεωρητές από την Αθήνα διαπιστώνουν παρατυπίες, όμως η εταιρεία διαδίδει ψευδώς βίαιες πράξεις παγιδεύει τους εργάτες που αποτελούσαν την κεφαλή του σωματείου και καλεί σε βοήθεια την χωροφυλακή.
Η συμπλοκή με τους απεργούς είχε ως αποτέλεσμα πέντε νεκρούς εργάτες και τέσσερις χωροφύλακες οι οποίοι λιθοβολήθηκαν από τις γυναίκες των εργατών όταν άρχισαν τους πυροβολισμούς. Ακολούθησαν κι άλλες εταιρείες εκμετάλλευσης με τελευταίο το «μεσογειακό συγκρότημά εμπορίου και Βιομηχανίας Σταυρίδης και ΣΙΑ» όπου κηρύσσει το 1965 πτώχευση και αφήνει εργάτες απλήρωτους και ένα ρημαγμένο τόπο.
Για τους ανθρώπους που είχαν έρθει από άλλα νησιά να εργαστούν συγκεντρώθηκαν τα εισιτήρια επιστροφής τους με έρανο. Η τοπική οικονομία διαλύθηκε και οι άνθρωποι που δεν ευημερούσαν ούτως ή άλλως βρέθηκαν σε ακόμη δυσκολότερη θέση.
Σήμερα το μικρό ψαροχώρι μας στέκει ακόμη ζωντανό με την ιστορία του να ξεφυτρώνει από κάθε σκουριασμένη ράγα και βαγόνι που έχει απομείνει και την εμβληματική σκάλα φόρτωσης μεταλλευμάτων να παλεύει με τις καιρικές συνθήκες που την έχουν καταπονήσει αλλά και τις λάθος πρακτικές των ανθρώπων που είχαν εξουσία.
Ο σύλλογος του χωριού σε συνεργασία με τον Δήμο ξεκίνησε μια προσπάθεια διάσωσης της αλλά και όλου του περιβάλλοντα χώρου που είναι μοναδικής ομορφιάς με στοές και βαγόνια και βρήκε συμπαραστάτη και αρωγό το Εθνικό Μετσόβειο Πολυτεχνείο και το Τεχνολογικό Πάρκο Λαυρίου.
Δυστυχώς όμως η πολιτιστική κληρονομιά μέσα σε οικονομική κρίση, πανδημίες και πολέμους έρχεται σε δεύτερη μοίρα και ο Δήμος έχει βρει πόρτες κλειστές έως τώρα σε ότι έχει προσπαθήσει και αφορά την πολιτεία.
Πασχίζουμε να ακουστεί η φωνή μας, καθώς η κατάρρευση της γέφυρας θα έχει και οικολογικό αντίκτυπο στο παραλιακό μέτωπο και όχι μόνο.
Ήδη η παραλία του χωριού έχει χάσει τον αρχικό χαρακτήρα της που ήταν αμμώδης, καθώς ο αναλληματικός τοίχος έχει υποχωρήσει σε πολλά σημεία.
Ο τουρισμός, από τον οποίο ζουν αυτή την στιγμή τα περισσότερα νησιά των Κυκλάδων πρέπει να έχει χαρακτήρα για να μην γίνει μόδα που θα παρέλθει.
Κλείνοντας τα μάτια η πολιτεία πυροβολεί τα πόδια της, καθώς η βαριά βιομηχανία μας είναι αυτή και ο ανταγωνισμός αυξάνει όσο π.χ η Τουρκία είναι φθηνότερη.
Ήλιο, θάλασσα και πολυτελή διαμονή όλοι μπορούν να προσφέρουν. Διακοπές σε ένα παρθένο ακόμη τόπο, με την Ιστορία του ζωντανή και «ομιλούσα», είναι το ζητούμενο που κάνει την σημαντική διαφορά.
Σύλλογος Μεγάλου Λιβαδίου Σερίφου