Όταν η αμερικανική startup Make Sunsets απελευθέρωσε δύο μετεωρολογικά μπαλόνια στον ουρανό πάνω από τη χερσόνησο Μπάχα της Καλιφόρνια του Μεξικού πέρυσι, ξεκίνησε η έντονη συζήτηση για μια από τις πιο αμφιλεγόμενες λύσεις για το κλίμα.
Τα μπαλόνια, γεμάτα με ήλιο και μικρή ποσότητα διοξειδίου του θείου, ήταν σχεδιασμένα να αφεθούν να αιωρούνται ψηλά στη στρατόσφαιρα. Εκεί θα εκρήγνυνταν, και τα σωματίδια του θείου, τα οπία αντανακλούν τον ήλιο, θα διαλύονταν δροσίζοντας, έστω και για λίγο, τη Γη. Κάποιοι απέρριψαν τη μέθοδο, ενώ δεν είναι σαφές εάν τα σωματίδια απελευθερώθηκαν ή αν, πράγματι, τα μπαλόνια έφτασαν στη στρατόσφαιρα. Ωστόσο, το πείραμα της Make Sunsets είναι σημαντικό καθώς σηματοδότησε το «πέρασμα» σε μία νέα μέθοδο για το κλίμα: την ηλιακή γεωμηχανική.
Οι υπέρμαχοί της, θεωρούν την ηλιακή γεωμηχανική λύση καθόλου αμελητέα, καθώς ο κόσμος οδεύει προς την κλιματική καταστροφή. Οι επικριτές, θεωρούν ότι πρόκειται για μία τεχνολογία, δυνητικά τόσο επικίνδυνη, που δεν θα έπρεπε καν να τη διερευνήσουμε.
Τι είναι η ηλιακή γεωμηχανική;
Στην απλούστερη εκδοχή της η ηλιακή γεωμηχανική, γνωστή και ως διαχείριση της ηλιακής ακτινοβολίας, αποτελεί μία προσπάθεια να μειωθεί η θερμοκρασία του πλανήτη, μέσω της ανάκλασης του ηλιακού φωτός, ή μέσω μεθόδων διαφυγής περισσότερης θερμότητας στο διάστημα.
Για την εφαρμογή της υπάρχουν τρεις τεχνικές:
- Ο θαλάσσιος φωτισμός των σύννεφων, στην προσπάθεια τα χαμηλά σύννεφα πάνω από τον ωκεανό να γίνουν πιο ανακλαστικά, ψεκάζοντάς τα με θαλάσσιο αλάτι.
- Η αραίωση των σύννεφων στα μεγάλα υψόμετρα της ατμόσφαιρας, με τον ψεκασμό τους με σωματίδια αερολύματος, ώστε να «παγιδεύουν» λιγότερη θερμότητα.
- Ωστόσο, η περισσότερο διερευνημένη μέθοδος, είναι η έγχυση στρατοσφαιρικού αερολύματος. Πρόκειται για τον ψεκασμό αερολυμάτων – όπως σωματίδια διοξειδίου του θείου – στη στρατόσφαιρα, σε ύψος άνω των 20 χιλιομέτρων πάνω από την επιφάνεια της Γης, για την ανάκλαση του ηλιακού φωτός πίσω στο διάστημα. Θα μπορούσε να γίνει με αερόστατα ή εξειδικευμένα αεροπλάνα που μπορούν να πετάξουν σε μεγάλο ύψος.
Πίσω από την ιδέα βρίσκεται το πρότυπο των ηφαιστείων. Όταν, το 1991, εξερράγη το όρος Πινατούμπο στις Φιλιππίνες, το διοξείδιο του θείου που εκτόξευσε ψηλά στην ατμόσφαιρα είχε ως αποτέλεσμα να ψύξει προσωρινά τον πλανήτη κατά μισό βαθμό Κελσίου.
Γιατί είναι τόσο αμφιλεγόμενο θέμα;
Η μεθοδολογία της έχει ήδη αναπτυχθεί από τη δεκαετία του 1960. Όμως, τα τελευταία χρόνια συζητείται όλο και περισσότερο επειδή η πρόοδος που σημειώνει η επιστήμη για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής είναι πολύ βραδύτερη από τους ρυθμούς που αυτή συντελείται.
Ο πλανήτης βρίσκεται ακριβώς στο σημείο να ξεπεράσει αυτό το όριο της θερμοκρασίας, πέρα από το οποίο αυξάνονται δραματικά οι πιθανότητες ακραίων πλημμυρών, ξηρασίας, πυρκαγιών και έλλειψης τροφίμων. Οι επιστήμονες έχουν φτάσει στο σημείο να προτείνουν ακόμη και την εκτόξευση σκόνης από τη σελήνη προς τη Γη. Αυτή η σκόνη θα μπορούσε να λειτουργήσει ως «ασπίδα» απέναντι στον ήλιο, μειώνοντας την ποσότητα ηλιακού φωτός που φτάνει στον πλανήτη.
«Μακάρι να μην υπήρχε η ανάγκη για την γεωμηχανική. Αλλά δεν υπάρχουν άλλες, ρεαλιστικές επιλογές ώστε η αύξηση της θερμότητας να παραμείνει κάτω από τους 2 βαθμούς Κελσίου», σημείωσε στο CNN ο ιδρυτής της Make Sunsets, Luke Iseman.
Σχεδόν κανείς δεν ισχυρίζεται ότι, η μέθοδος, θα μπορούσε να είναι εξίσου αποτελεσματική με τη μείωση της παραγωγής των ρύπων, ή ότι από μόνη της είναι μία λύση απέναντι στην κλιματική κρίση. Οι υπέρμαχοι της ηλιακής γεωμηχανικής, όμως, υποστηρίζουν ότι θα μπορούσε να παράγει σημαντική μείωση της θερμοκρασίας, με σχετικά μικρό κόστος. Σύμφωνα με μελέτη του 2018 που πραγματοποιήθηκε στο Harvard, η εφαρμογή της μεθόδου, για μία περίοδο 15 ετών θα στοίχιζε περίπου 2,25 δισεκατομμύρια δολάρια ετησίως.
Όπως τονίζει ο καθηγητής εφαρμοσμένης φυσικής και δημόσιας πολιτικής, στο Harvard, David Keith, «χωρίς αμφιβολία» ο κόσμος οφείλει να μειώσει τις εκπομπές ρύπων. Αυτό, προσθέτει, δε σημαίνει ότι έχουμε την πολυτέλεια να αγνοήσουμε άλλες πιθανές λύσεις για το κλίμα. «Δε λέω ότι πρέπει να εφαρμόσουμε την ηλιακή γεωμηχανική, αλλά νομίζω ότι αξίζει να εξετάσουμε όλα τα διαθέσιμα εργαλεία», τόνισε.