Το ελαιόλαδο αποτελεί βασικό στοιχείο της μεσογειακής διατροφής. Το χρησιμοποιούμε χιλιάδες χιλιάδες χρόνια, όχι μόνο στη διατροφή, αλλά και σε θεραπείες, με τον πρώτο που το εφάρμοζε τον Ιπποκράτη. Τα οφέλη του για την υγεία είναι αρκετά. Περιέχει υψηλές ποσότητες μονοακόρεστων λιπαρών οξέων, μεγάλης σπουδαιότητας για την καλή υγεία της καρδιάς και για άλλα όργανα του σώματος, όταν καταναλώνεται σε καθημερινή βάση.
Όπως αναφέρει το medlabgr, οι ειδικοί επιβεβαιώνουν ότι η μεσογειακή δίαιτα, πλούσια σε ελαιόλαδο, μπορεί να ελαχιστοποιήσει τον κίνδυνο εμφάνισης διαβήτη τύπου 2 σε σύγκριση με άλλες δίαιτες χαμηλής περιεκτικότητας σε λιπαρά. Επίσης, το ελαιόλαδο είναι εξαιρετικά χρήσιμο για την υγεία των οστών και την αίσθηση ευεξίας. Επιπλέον βοηθά στην απώλεια βάρους και βελτιώνει τη λειτουργία του εγκεφάλου. Ανακουφίζει από τις ακανόνιστες κινήσεις του εντέρου και ελαχιστοποιεί το άγχος.
Τα μονοακόρεστα λιπαρά οξέα, που περιέχει, επιβαρύνουν λιγότερο το ανθρώπινο σώμα με λιπώδη ιστό. Το ελαιόλαδο περιέχει επίσης υψηλές ποσότητες φαινολικών ενώσεων, δηλαδή τις ενώσεις που δίνουν την οξύτητα και την ελαφριά πικρή γεύση στο λάδι, οι οποίες είναι εξαιρετικά επωφελείς για την καρδιά. Το ελαιόλαδο δεν περιέχει σχεδόν καθόλου υδατάνθρακες ή πρωτεΐνες, με κάποιες μικρές ποσότητες υδρογονωμένων λιπαρών. Περιέχει επίσης βιταμίνη Ε και βιταμίνη Κ, οι οποίες είναι πολύ χρήσιμες για το δέρμα.
Τι είναι το έξτρα παρθένο ελαιόλαδο;
Ο όρος «παρθένο ελαιόλαδο» δεν έχει να κάνει με την ποιότητα του λαδιού αλλά με την επεξεργασία του. Η πραγματική διαφορά είναι στη διαδικασία της παρασκευής. Υπάρχουν 4 βαθμίδες παρθένου ελαιολάδου με την χαμηλότερη να χρησιμοποιείται στη σαπωνοποιία.
Η υψηλότερη βαθμίδα είναι η καλύτερη. Παρασκευάζεται με την μέθοδο της ψυχρής έκθλιψης, και είναι ανώτερη σε γεύση και άρωμα. Κατά την παρασκευή του δεν θερμαίνεται περισσότερο από 86 βαθμούς Κελσίου για να μην καταστραφούν τα ωφέλιμα θρεπτικά συστατικά του.
Πωλούνται αρκετές μάρκες στην αγορά που επισημαίνονται ως έξτρα παρθένο ελαιόλαδο χωρίς να είναι. Σύμφωνα με έρευνες μπορεί να φτάνουν το 70% του ελαιολάδου που προσφέρεται στην αγορά. Αρκετά από αυτά αποτελούν προσμίξεις με υποδεέστερα έλαια ενώ υπάρχουν και ελαιόλαδα που έχουν υποστεί οξείδωση.
Ξεχωρίζοντας το ελαιόλαδο σε κατηγορία/ποιότητα
Σε γενικές γραμμές, ο πιο συνηθισμένος τρόπος νόθευσης του «υγρού χρυσού» με στόχο το επιπλέον κέρδος είναι η ανάμειξη ή η σχεδόν πλήρης αντικατάστασή του με σπορέλαιο χαμηλότερης θρεπτικής αξίας και τιμής, στο οποίο μάλιστα προστίθενται και χρωστικές.
Για να γνωρίζουμε τι αγοράζουμε, πρέπει, πρώτα απ’ όλα να ξεχωρίζουμε τις κατηγορίες του ελαιόλαδου που διατίθενται στο εμπόριο.
Οι τρεις βασικές είναι οι εξής:
Παρθένα ελαιόλαδα: Λαμβάνονται από τον ελαιόκαρπο μόνο με μηχανικές ή άλλες φυσικές μεθόδους και ταξινομούνται σε έξτρα παρθένο ελαιόλαδο και παρθένο ελαιόλαδο. Το έξτρα παρθένο ελαιόλαδο είναι αυτό που έχει την καλύτερη ποιότητα καθώς περιέχει έως και 0,8% ελαϊκό οξύ.
Ελαιόλαδο: Αποτελείται από εξευγενισμένα και παρθένα ελαιόλαδα-λαμβάνεται με ανάμειξη εξευγενισμένου ελαιόλαδου και παρθένων ελαιόλαδων.
Πυρηνέλαιο: Προκύπτει από την ανάμειξη εξευγενισμένου πυρηνελαίου και παρθένων ελαιόλαδων.
Αν και η νοθεία αυτή μπορεί να εντοπιστεί με βεβαιότητα μόνο με εργαστηριακές αναλύσεις και πολλές φορές δεν αναγράφεται στις ετικέτες όπως επιβάλλεται, οι περισσότεροι Έλληνες είναι εξοικειωμένοι με την οσμή και τη γεύση του καθαρού ελαιόλαδου. Το θέμα είναι πως, τόσο η μυρωδιά, όσο και η γεύση, δεν είναι δυνατό να εξεταστούν πριν από την αγορά του προϊόντος από τους καταναλωτές.
Πως εντοπίζουμε το ελαιόλαδο υψηλής ποιότητας
Κατ’ αρχήν, δίνουμε προτεραιότητα στο έξτρα παρθένο ελαιόλαδο, για να διασφαλίσουμε την ποιότητα του λαδιού, κοιτάζοντας παράλληλα την ημερομηνία συγκομιδής, η οποία δεν πρέπει να ξεπερνά τους 12 με 14 μήνες.
Στη συνέχεια, προσέχουμε το χρώμα και το υλικό της συσκευασίας του λαδιού. Το υψηλής ποιότητας ελαιόλαδο βρίσκεται πάντα σε σκουρόχρωμα γυάλινα μπουκάλια. Οι συσκευασίες αυτές το προστατεύουν από την έκθεση στο φως και τη θερμότητα.
Τέλος, εστιάζουμε στην τιμή. Δυστυχώς, οι χαμηλές τιμές και το υψηλής ποιότητας ελαιόλαδο δεν πάνε μαζί. Το καλό ελαιόλαδο είναι κυριολεκτικά και μεταφορικά ο «υγρός χρυσός» της Μεσογείου.
Τι πρέπει να περιλαμβάνεται στις ετικέτες
Κάθε συσκευασία ελαιόλαδου πρέπει να φέρει υποχρεωτικά τις ακόλουθες ενδείξεις στην ετικέτα της, όπως αναφέρει ο ΕΦΕΤ:
Ονομασία πώλησης της κατηγορίας ελαιόλαδου, μαζί με τις πληροφορίες για την αντίστοιχη κατηγορία (εξαιρετικό παρθένο ελαιόλαδο / «ελαιόλαδο ανωτέρας κατηγορίας που παράγεται απευθείας από ελιές και μόνο με μηχανικές μεθόδους», παρθένο ελαιόλαδο / «ελαιόλαδο που παράγεται απευθείας από ελιές και μόνο με μηχανικές μεθόδους», ελαιόλαδο – αποτελούμενο από εξευγενισμένα ελαιόλαδα και παρθένα ελαιόλαδα / «έλαιο που περιέχει αποκλειστικά ελαιόλαδα που έχουν υποστεί επεξεργασία εξευγενισμού και έλαια που έχουν παραχθεί απευθείας από ελιές»,πυρηνέλαιο / «έλαιο που περιέχει αποκλειστικά έλαια που προέρχονται από επεξεργασία του προϊόντος που ελήφθη μετά την εξαγωγή του ελαιολάδου και έλαια που ελήφθησαν απευθείας από τις ελιές» ή «έλαιο που περιέχει αποκλειστικά έλαια που προέρχονται από επεξεργασία πυρήνων ελιάς και ελαίων που παράγονται απευθείας από ελιές»).
Προσδιορισμό της καταγωγής. Η συγκεκριμένη ένδειξη αναγράφεται μόνο για το «εξαιρετικό παρθένο ελαιόλαδο» και το «παρθένο ελαιόλαδο». Για τις κατηγορίες «ελαιόλαδο − αποτελούμενο από εξευγενισμένα ελαιόλαδα και παρθένα ελαιόλαδα» και «πυρηνέλαιο» ο προσδιορισμός αυτός δεν αναγράφεται στην ετικέτα του προϊόντος.
Ποσότητα του περιεχομένου ελαιόλαδου ή πυρηνέλαιου, εκφραζόμενη σε μονάδες όγκου (π.χ. 1 λίτρο, 5 λίτρα).
Ημερομηνία ελάχιστης διατηρησιμότητας του προϊόντος.
Όνομα ή εμπορική επωνυμία και διεύθυνση του παρασκευαστή ή του συσκευαστή ή ενός πωλητή εγκατεστημένου στο εσωτερικό της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Διατροφική δήλωση.
Συνθήκες διατήρησης του προϊόντος.
Κωδικός εγκεκριμένης μονάδας τυποποίησης και συσκευασίας ελαιόλαδου, o οποίος είναι χαρακτηριστικός για τη μονάδα και είναι της μορφής : EL – 40 – —
Γιατί το νοθευμένο λάδι ΔΕΝ κάνει καλό στην υγεία μας
Δεν είναι μόνο οικονομικοί οι λόγοι που αφορούν την ποιότητα του λαδιού που καταναλώνουμε. Οπωσδήποτε η αισχροκέρδεια είναι σημαντικό να πατάσσεται, όμως το νοθευμένο λάδι βλάπτει σοβαρά όχι μόνο την τσέπη μας, αλλα και την υγεία μας.
Όπως αναφέρει σε άρθρο του στο ΒΗΜΑ ο δρ Δημήτρης Γρηγοράκης, κλινικός διαιτολόγος-διατροφολόγος, «θα μπορούσε να αποτελέσει εχθρό για την ανθρώπινη υγεία, ιδιαίτερα όταν δεν τηρούνται οι προδιαγραφές της παρασκευής του, έχει νοθευτεί ή έχει παρέλθει ο ‘χρόνος ζωής’ του που έχει ως αποτέλεσμα την οξείδωσή του. Στην περίπτωση αυτή, μετατρέπεται από σημαντική πηγή αντιοξειδωτικών ουσιών σε προ-οξειδωτικό φορέα με αποτέλεσμα την επιτάχυνση οξειδωτικού στρες, το οποίο επιφέρει ως αποτέλεσμα την κυτταρική φθορά και τη γήρανση».
Τι είναι το νοθευμένο ελαιόλαδο και πόσο διαδεδομένη είναι η κυκλοφορία του;
Είναι μια μείξη 2 ελαίων, του παρθένου ελαιολάδου και συνήθως ηλιελαίου. Αυτό το είδος της νοθείας μπορεί να χαρακτηριστεί ως έξτρα παρθένο ελαιόλαδο από κάποιες μάρκες. Μπορεί να υποβαθμιστεί περαιτέρω όταν αναμιγνύεται με διάφορα αμφίβολης ποιότητας ελαιόλαδα από διάφορες χώρες του κόσμου. Στην χειρότερη περίπτωση είναι μίξη σογιέλαιου και ηλιελαίου, στα οποία προστίθενται ουσίες χλωροφύλλης, και βήτα καροτίνης. Θα πρέπει να είστε ιδιαίτερα προσεκτικοί όταν ελέγχετε τις ετικέτες αυτών των ελαιολάδων.
Πως καταλαβαίνουμε πως ένα ελαιόλαδο είναι νοθευμένο;
Πώς μπορούμε να ξέρουμε αν το ελαιόλαδο που αγοράσαμε είναι νοθευμένο ή γνήσιο;
Κάποιες χρήσιμες συμβουλές:
1. Βάλτε το στο ψυγείο
Μπορείτε να εκτελέσετε αυτό το απλό τεστ στο σπίτι. Βάλτε το ελαιόλαδο στο ψυγείο σε χαμηλή θερμοκρασία, αν αυτό αρχίσεινα στερεοποιείται και να σχηματίζει σβόλους, σημαίνει ότι έχει μεγάλη συγκέντρωση μονοακόρεστων λιπαρών οξέων. Αυτό το κόλπο δεν μας εξασφαλίζει πλήρως ότι το ελαιόλαδο δεν είναι νοθευμένο, γιατί αν έχει αναμειχθεί με ηλιέλαιο και άλλα παρόμοια έλαια θα έχει την ίδια συμπεριφορά.
Από την άλλη, εάν το λάδι στο ψυγείο διατηρηθεί στην υγρή του κατάσταση, αυτό θα σημαίνει σίγουρα ότι δεν είναι έξτρα παρθένο ελαιόλαδο.
2. Ανάψτε μια λάμπα λαδιού
Ένα δεύτερο τεστ που μπορείτε να κάνετε είναι με μια λάμπα λαδιού ή ένα καντήλι. Σε αυτή την περίπτωση περιμένουμε το γνήσιο ελαιόλαδο να κρατήσει αναμμένο το φιτίλι για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα χωρίς να φαίνεται καπνός πάνω από τη φλόγα. Αν η λυχνία ή το φιτίλι μένει αναμμένο για σύντομο χρονικό διάστημα ή αν αφήνει καπνό ενώ καίγεται, αυτό θα σημαίνει ότι σίγουρα δεν είναι έξτρα παρθένο ελαιόλαδο.
3. Αγοράστε το απευθείας από τον παραγωγό
Αν ζείτε στην ύπαιθρο ή αν έχετε γνωστούς ελαιοπαραγωγούς στην επαρχία που τους εμπιστεύεστε, μπορείτε να αγοράζετε το λάδι σας από αυτούς.
4. Μην αγοράζεται λάδι σε διάφανες φιάλες
Να επιλέγετε πλαστικά ή γυάλινα μπουκάλια σκουρόχρωμα που προστατεύουν το λάδι από το φως ώστε να διατηρηθεί η ποιότητά του και να μην οξειδώνεται.
5. Αγοράστε λάδι φετινής εσοδείας
Αγοράστε ελαιόλαδο από τη συγκομιδή του τρέχοντος κάθε φορά έτους. Ελέγξτε στις φιάλες την ημερομηνία συγκομιδής. Αποφεύγετε λάδια με ημερομηνία παρασκευής μεγαλύτερη από 2 έτη.
6. Ψάξτε για το σήμα της πιστοποίησης
Ελέγξτε την ετικέτα για σήματα σχετικά με την γνησιότητα του έξτρα παρθένου ελαιολάδου και για συγκεντρώσεις χημικώς συστατικών.
7. Πρέπει να αποφεύγεται η αγορά ελαιολάδου από πλανόδιους και ανώνυμους πωλητές.
Το ελαιόλαδο λόγω των ιδιαίτερων οργανοληπτικών και διατροφικών ιδιοτήτων του, σε συνδυασμό με το κόστος παραγωγής του, έχει υψηλότερη τιμή σε σχέση με τις περισσότερες άλλες φυτικές λιπαρές ουσίες.
Ο συνήθης τρόπος νόθευσης του ελαιολάδου, για κερδοσκοπικούς σκοπούς, είναι η ανάμιξή του ή η σχεδόν πλήρης αντικατάσταση του ελαιολάδου με σπορέλαιο χαμηλότερης θρεπτικής αξίας και τιμής, στο οποίο προστίθενται και χρωστικές. Η νοθεία αυτή μπορεί να αποδειχθεί με βεβαιότητα μόνο με εργαστηριακές αναλύσεις. Επειδή η οσμή και η γεύση του ελαιολάδου είναι χαρακτηριστική και αναγνωρίσιμη από τους περισσότερους Έλληνες, μπορεί να βάλει σε υποψίες τον καταναλωτή, ενώ το χρώμα του δεν είναι ασφαλής τρόπος για τη διαπίστωση της νοθείας.
Όπως εξήγησε ελαιοπαραγωγός στο Open, μπορεί να γίνει η παράνομη πρόσμειξη. Πρωτίστως, όπως είπε μπορεί να γίνει αντιληπτή η νοθεία από τη γεύση και τη μυρωδιά που πρέπει να παραπέμπουν στην ελιά.
Ωστόσο, είπε και έναν ακόμα τρόπο. Όπως επισήμανε ο πιο απτός τρόπος για να το καταλάβει κάποιος είναι να βάλει ένα μπουκαλάκι ελαιολάδου στο ψυγείο. Το φυσικό ελαιόλαδο γίνεται σαν βούτυρο. Είπε επίσης, ότι τα νοθευμένα λάδια δεν παγώνουν.
Στην περίπτωση που κινηθούν υποψίες στους καταναλωτές, λόγω ανεπαρκούς επισήμανσης, δελεαστικής τιμής ή οργανοληπτικών χαρακτηριστικών του ελαιολάδου, καλούνται να επικοινωνούν με τον Ε.Φ.Ε.Τ. στο τηλέφωνο 11717.
Πηγή: ΤΟ ΒΗΜΑ, medlabgr, OPEN, ΕΦΕΤ, euro2day
Επιμέλεια κειμένου: Ειρήνη Προμπονά
📸Pixabay