Στην Ελλάδα συναντάμε μόλις 8 δάση Κέδρων. Το ένα από τα μεγαλύτερα, έχουμε την τύχη να βρίσκεται στη Νάξο, εκτεινόμενο στη νοτιοδυτική ακτή του νησιού, από την Αγία Άννα ως τη χερσόνησο του Αλυκού, όπου γίνεται πυκνότερο.
Το σπάνιας ομορφιάς μεσογειακό τοπίο, συνθέτουν αμμοθίνες, ρείκια, αγρωστώδη, παγκράτια (κρίνοι της θάλασσας), ελίχρυσοι, θυμάρια και φυσικά Άρκευθοι (Juniperus oxycedrus) ή Κέδροι όπως συνηθέστερα αποκαλούνται.
Οι Κέδροι αναπτύσσονται με αργούς ρυθμούς, ζουν 200-300 χρόνια και οι ρίζες τους εκτείνονται στο διπλάσιο του ύψους τους, σχηματίζοντας γύρω τους ένα πυκνό πλέγμα που συγκρατεί την άμμο και δημιουργεί τους αμμόλοφους που τους περιβάλλουν.
Τα δάση των Κέδρων φιλοξενούν επίσης αρκετά είδη πτηνών, ερπετών και μικρών θηλαστικών που συμπληρώνουν ένα μοναδικό οικοσύστημα άξιο της προσοχής, της φροντίδας, της προστασίας και της διαφύλαξης του από τον άνθρωπο του σήμερα για τον άνθρωπο του αύριο!
Τα τελευταία δύο χρόνια, η εικόνα της ξήρανσης των Κέδρων έχει προκαλέσει μεγάλη ανησυχία στην τοπική κοινωνία και όχι μόνο!
Το καλοκαίρι του 2020 άρχισαν να γίνονται εμφανή τα συμπτώματα προσβολής στα δένδρα, με τον αρχικό μεταχρωματισμό τους από πράσινα σε κόκκινο-καφέ και την τελική ξήρανση. Υπεύθυνος της ζημιάς το ξυλοφάγο έντομο Semanotus russicus (Coleoptera, Cerambycidae).
Από τότε ως σήμερα, τα Κεδροδάση έχουν δεχθεί δύο επεμβάσεις κοπής, απομάκρυνσης των υπολειμμάτων κοπής και άμεση καύση αυτών, σύμφωνα με τις οδηγίες της Επιστημονικής κοινότητας και της Διεύθυνσης Δασών.
Σε αυτό το σημείο να τονίσουμε, πως οποιαδήποτε χρήση χημικών φυτοπροστατευτικών σκευασμάτων, αφενός, είναι απαγορευμένη από την Ευρωπαϊκή Νομοθεσία σε παραθαλάσσιες περιοχές και δη σε περιοχές δικτύου NATURA και αφετέρου, δεν θα είχαν τα αναμενόμενα αποτελέσματα σε έναν οργανισμό που ζει στην «καρδιά» του ξύλου.
Τον Μάρτιο του 2022, διενεργήθηκε νέα αυτοψία στις επίμαχες περιοχές, από Επιστήμονες του ΕΛΓΟ ΔΗΜΗΤΡΑ, αξιολογήθηκε η σημερινή κατάσταση και ελήφθησαν δείγματα προς εργαστηριακό έλεγχο.
Κατά την επίσκεψη, παρατηρήθηκαν σποραδικές νεκρώσεις Αρκεύθων με εντονότερο το φαινόμενο στο Πάρκο Αγίου Νικολάου στην Αγία Άννα, κυρίως σε σημεία κοντά σε δρόμους και περάσματα. Στην περιοχή του Αλυκού παρατηρήθηκε έντονη καταπόνηση από βοσκή και σκηνίτες του καλοκαιριού.
Πρώτο θετικό συμπέρασμα η φυσική αναγέννηση του δάσους με νεαρά δενδρύλλια όλων των ηλικιών!
Πρώτο αρνητικό συμπέρασμα η ανθρώπινη όχληση που «σπρώχνει» το δάσος σε συρρίκνωση.
Η εργαστηριακή εξέταση επιβεβαίωσε την ύπαρξη τόσο του ξυλοφάγου έντομου Semanotus russicus (Coleoptera, Cerambycidae), όσο και την συνεργασία του με το φλοιοφάγο έντομο Phloeosinus thujae(Coleoptera,Curculionidae,Scolytinae).
Και τα δύο είδη εντόμων, δημιουργούν προβλήματα κυρίως σε δένδρα με διαταραγμένη φυσιολογία, συνεπεία κλιματολογικών συνθηκών (παρατεταμένη ανομβρία, υψηλές θερμοκρασίες) και ανθρώπινης παρουσίας (συμπίεση εδάφους, καταστροφή τμήματος των ριζών, απορρίμματα, οικοδομικά υλικά, νεκρά ζώα κ.λπ.)
Οι Επιστήμονες επισήμαναν την ανάγκη της άμεσης εκπόνησης ενός ολοκληρωμένου επιχειρησιακού σχεδιασμού αντιμετώπισης της προσβολής και την ανάγκη διαρκούς παρακολούθησης του φαινομένου.
Προς αυτή τη κατεύθυνση δε, πρότειναν την συνεργασία της αρμόδιας Δασικής Υπηρεσίας με την Τοπική Αυτοδιοίκηση και παρείχαν την συνδρομή των Ερευνητικών Ινστιτούτων του ΕΛΓΟ ΔΗΜΗΤΡΑ.
Επιπλέον, συνέστησαν:
- Την άμεση απομάκρυνση των προσβεβλημένων δένδρων ώστε να υπάρχουν καλύτερες συνθήκες για τα υγιή και να μειωθεί ο πληθυσμός των εντόμων και η διαθέσιμη τροφή τους
- Την τοποθέτηση παγίδων εφοδιασμένων με γενικές προσελκυστικές ουσίες ώστε να παρακολουθούνται σε μόνιμη βάση οι πληθυσμοί των εντόμων
- Την οριοθέτηση περιοχών κίνησης πεζών και τροχοφόρων, δημιουργία θέσεων στάθμευσης, την κατασκευή ξύλινων υπερυψωμένων διαδρόμων και την απαγόρευση της κυκλοφορίας πέραν αυτών
- Την προστασία της φυσικής αναγέννησης με κατάλληλη σηματοδότηση
- Την απαγόρευση της βοσκής
- Την παρακολούθηση των μετεωρολογικών δεδομένων
- Την ενημέρωση των πολιτών του νησιού, των διδασκάλων και μαθητών, των αγροτών, των τουριστικών μονάδων και των επισκεπτών με δίγλωσσα φυλλάδια.
Δύο μήνες μετά, με την εικόνα στα ευαίσθητα Κεδροδάση να έχει αλλάξει προς το χειρότερο, με τις θερμοκρασίες να ανεβαίνουν, με την κλιματική αλλαγή να μας «βγάζει τη γλώσσα», σε μια εποχή που δεν περισσεύει ούτε ένα πράσινο φύλλο, αναμένουμε τη συνέχεια του έργου, που πιθανά θα περιγράφει την υλοτόμηση ως μόνη και επαρκή λύση!
Και κάπως έτσι, αργοπορώντας, κοιτώντας το δένδρο, χάνουμε το δάσος!
Η Νίκη Κεφαλά είναι γεωπόνος
–Ακούστε το ηχητικό απόσπασμα της συνέντευξης με τη Νίκη Κεφαλά στον Aegean Voice 107,5 – Η Φωνή του Αιγαίου και στην εκπομπή «Στο βάθος κήπος» Κεδροδάσος Νάξου – Κέδροι σε κίνδυνο: Η αντιμετώπιση και η προστασία τους πρέπει να είναι ολιστική