Η ΑΛΕΞΑΝΔΡΑ ΚΑΡΑΓΙΑΝΝΗ, γυναίκα Ρομά και δυναμική δικηγόρος, είναι μέλος της ειδικής γραμματείας Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων της «Ελλάν Πασσέ», της Πανελλαδικής Συνομοσπονδία Ελλήνων Ρομ.
Έμπειρη και με σημαντικό έργο στην υπεράσπιση των δικαιωμάτων των Ρομά, η κυρία Καραγιάννη εξηγεί στη συνέντευξή της στη LiFO γιατί κορυφώνεται ο αντιτσιγγανισμός στην Ελλάδα, αλλά και πώς η πολιτική διαχείριση της εκτέλεσης του Νίκου Σαμπάνη στο Πέραμα δημιούργησε το υπόβαθρο για την καταδίωξη της Θεσσαλονίκης και τον βαρύτατο τραυματισμό του Κώστα Φραγκούλη.
— Υπάρχουν κάποιοι που πιστεύουν ότι οι ζωές των Ρομά αξίζουν λιγότερο;
Από το Πέραμα και μετά έχουμε διαρκώς καταδιώξεις κατά άοπλων Ρομά, οι οποίες καταλήγουν σε χρήση όπλου και πυροβολισμούς εξουδετέρωσης. Νομίζω ότι έχουμε να κάνουμε με ένα δολοφονικό μοτίβο. Είναι αρκετές, και τουλάχιστον τρεις είδαν το φως της δημοσιότητας.
— Όλες ήταν για άοπλους ανήλικους Ρομά;
Ακριβώς. Χαρακτηριστικό είναι το περιστατικό που συνέβη πριν από λίγους μήνες στον Βόλο. Ξανά καταδίωξαν ανήλικο άοπλο Ρομά, πάλι 15-16 χρονών. Πάλι τράπηκε σε φυγή και δεν σταμάτησε στο σήμα της αστυνομίας. Οι αστυνομικοί επίσης πυροβόλησαν σε ευθεία βολή. Η σφαίρα διαπέρασε το τζάμι του οδηγού και από τύχη το παιδί δεν σκοτώθηκε. Μετά το Πέραμα υπήρξε αύξηση των περιστατικών.
Τώρα είναι η πιο κατάλληλη στιγμή να λάβει η πολιτεία μέτρα. Και να δείξει ότι δεν έχει καμία ανοχή σε τέτοιου είδους συμπεριφορές. Ότι δεν έχει καμία ανοχή στον ρατσισμό και στα εγκλήματα μίσους.
— Γιατί πιστεύετε ότι υπάρχει αυτή η αύξηση;
Νομίζω ότι η ελληνική αστυνομία έλαβε ένα σαφές μήνυμα από την πολιτική ηγεσία της ΕΛ.ΑΣ. ότι τέτοια φαινόμενα είναι ανεκτά. Ένα μήνυμα ότι μπορεί να υπάρχει γενικότερα μία κουλτούρα ατιμωρησίας, πως ό,τι και να κάνεις, οι παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων δεν τιμωρούνται οπότε θα ξεφύγεις εύκολα.
— Πώς δόθηκε δηλαδή αυτό το μήνυμα;
Δυστυχώς οι πράξεις των αστυνομικών στο Πέραμα νομιμοποιήθηκαν με έναν τρόπο ηθικό, οπότε αυτό πέρασε ένα πολύ λάθος μήνυμα. Γι’ αυτό και εμείς τότε είχαμε πει ξεκάθαρα ότι θα ξανασυμβεί. Ο τρόπος με τον οποίο αντιμετωπίστηκε και επιδοκιμάστηκαν οι ενέργειες των αστυνομικών, για εμάς σήμαινε ότι κάτι τέτοιο θα ξανασυμβεί.
— Mε ποιον τρόπο επιδοκιμάστηκε η εκτέλεση του Νίκου Σαμπάνη;
Δήλωναν ότι η αστυνομία έκανε καλά τη δουλειά της. Ο υπουργός Προστασίας του Πολίτη επισκέφθηκε τους αστυνομικούς που ήταν κρατούμενοι στη ΓΑΔΑ, δήλωσε την ηθική ικανοποίησή του όταν αφέθηκαν ελεύθεροι μετά την απολογία τους στην ανακρίτρια και δεν προφυλακίστηκαν. Επίσης, τον Νοέμβριο του 2021 ο κ. Θεοδωρικάκος είχε προαναγγείλει περισσότερες «καταδιώξεις», σε ομάδες υψηλής παραβατικότητας, φωτογραφίζοντας τους Ρομά.
Διαμαρτυρία Ρομά για την εκτέλεση του Νίκου Σαμπάνη από αστυνομικούς. Φωτ.: Eurokinissi
— Στην υπόθεση Φραγκούλη θεωρείτε ότι υπήρξε ρατσιστικό κίνητρο;
Το πιστεύουμε. Πρόκειται για ένα παιδί το οποίο δεν πλήρωσε τη βενζίνη που έβαλε. Η καταδίωξη διήρκεσε πολύ λίγη ώρα κι αυτό το παιδί πυροβολήθηκε δύο φορές με βολές εξουδετέρωσης. Οι αστυνομικοί μπορούσαν εύκολα να αναγνωρίσουν ότι ο δράστης είναι Ρομά από το όχημα το οποίο οδηγούσε: Ένα κλασικό φορτηγό με το οποίο μαζεύουν συνήθως οι Ρομά ανακυκλώσιμα. Το γεγονός ότι η εθνοτική του ταυτότητα μπορούσε εύκολα να γίνει αντιληπτή, σε συνδυασμό με την κατάληξη της καταδίωξης, για εμάς δείχνει ότι πρέπει να διερευνηθεί αν υπήρχε ρατσιστικό κίνητρο ή όχι.
— Βλέπετε δηλαδή αύξηση του αντιτσιγγανισμού;
Υπάρχει μία αντίληψη ότι οι Ρομά επιλέγουν να ζουν σε άθλιες συνθήκες, περιθωριοποιημένοι, ότι είναι επιλογή τους αυτό που συμβαίνει και ότι οι ίδιοι δεν θέλουν να ενταχθούν. Είναι μία εσφαλμένη άποψη. Κανείς δεν θέλει να στερείται ρεύμα, νερό, ιατροφαρμακευτική περίθαλψη ή και πολλές φορές φαγητό. Όλο αυτό έχει να κάνει με έναν διάχυτο αντιτσιγγανισμό ο οποίος βρίσκεται παντού. Ξεκινάει από απλές διακρίσεις, την περιθωριοποίηση, και τελικά φτάνουμε στο έγκλημα μίσους. Το ρατσιστικό έγκλημα δεν είναι κάτι που εμφανίζεται ξαφνικά, αλλά εξελίσσεται σταδιακά. Υπάρχει μία κορύφωση του αντιτσιγγανισμού και έχει φτάσει σε ένα σημείο που πλέον απειλεί τις κοινότητες.
— Πώς μπορεί να αμβλυνθεί αυτή η κορύφωση;
Τώρα είναι η πιο κατάλληλη στιγμή να λάβει η πολιτεία μέτρα. Και να δείξει ότι δεν έχει καμία ανοχή σε τέτοιου είδους συμπεριφορές. Ότι δεν έχει καμία ανοχή στον ρατσισμό και στα εγκλήματα μίσους. Επίσης ενώ βλέπουμε στα διάφορα αδικήματα που πλήττουν τους Ρομά να υπάρχει και ένα ρατσιστικό κίνητρο, αυτό σπάνια διερευνάται από τα δικαστήρια και τους δικαστές, οι οποίοι έχουν μία τεράστια ευθύνη για όλο αυτό που συζητάμε, την τιμωρία των δραστών, την ανοχή στη βία και στα εγκλήματα μίσους. Είναι πάρα πολύ λίγες οι υποθέσεις στις οποίες έχει διερευνηθεί το ρατσιστικό κίνητρο.
— Σπουδάσατε νομική. Τα παιδιά των καταυλισμών μπορούν να έχουν αντίστοιχη προοπτική;
Το τι θα γίνουμε στη ζωή μας σε ένα μεγάλο βαθμό προκαθορίζεται από το περιβάλλον στο οποίο θα γεννηθούμε και θα μεγαλώσουμε. Σε σχέση με τη δική μου προσωπική ιστορία θα πρέπει να σας πω ότι εγώ δεν μεγάλωσα σε καταυλισμό, προέρχομαι από κοινότητα η οποία είναι πιο ενταγμένη. Δεν μου έλειπε το νερό, το ρεύμα. Είχα ζέστη τον χειμώνα στο σπίτι μου. Είχα παπούτσια να πάω στο σχολείο. Σε σχέση με τα παιδιά των καταυλισμών είχα πολύ περισσότερες ευκαιρίες.
Αλλά και για μένα η εκπαιδευτική διαδικασία δεν ήταν καθόλου εύκολη, παρότι ήμουν ένα παιδί το οποίο ήταν ενταγμένο. Το γεγονός ότι ήμουν Ρομά με έκανε να περάσω πολύ δύσκολα στο σχολείο. Αντιμετώπισα ρατσισμό. Ήμουν μέσα σε ένα σχολικό περιβάλλον το οποίο ένιωθα ότι δεν με αναγνωρίζει. Ένιωθα πολύ ξένη και πολύ μόνη. Και είχα παρά πολλές δυσκολίες μέχρι να ολοκληρώσω την εκπαιδευτική διαδικασία και τελικά να μπω στο πανεπιστήμιο.
Όταν είσαι Ρομά χρειάζεται διπλή, τριπλή και τετραπλή προσπάθεια για να κερδίσεις και να καταφέρεις ό,τι οι άλλοι θεωρούν σχεδόν δεδομένο. Μιλάω βέβαια για τους Ρομά, αλλά αυτό ισχύει για κάθε ευάλωτη ομάδα: τους μετανάστες, τους πρόσφυγες, αλλά ακόμη και για τα ελληνόπουλα τα οποία μεγαλώνουν σε πάρα πολύ φτωχές οικογένειες.
— Σήμερα αντιμετωπίζετε ρατσισμό;
Λόγω του γεγονότος ότι έχω επιλέξει στη ζωή μου να προβάλλω την ταυτότητα μου ως γυναίκα Ρομά και μέσα από αυτή να διεκδικώ πράγματα, πολλές φορές κάποιοι μπαίνουν σε μία διαδικασία να με βλέπουν καχύποπτα και να σκέφτονται στερεοτυπικά για μένα. Μου έχουν συμβεί διάφορα περιστατικά και στον εργασιακό μου χώρο και στις κοινωνικές μου συναναστροφές.
Υπάρχει μία πολύ στερεοτυπική εικόνα στην πλειοψηφία των ανθρώπων, σε σχέση με το τι είναι Ρομά και τι δεν είναι. Θεωρούμε ότι Ρομά είναι ένα πράγμα. Ότι Ρομά σημαίνει περιθωριοποίηση, σημαίνει παραβατικότητα. Δεν είναι όμως έτσι. Ρομά μπορεί να σημαίνει και να είναι οτιδήποτε, αρκεί στη ζωή του να έχει τις ευκαιρίες. Όλα αυτά τα οποία συζητάμε, η περιθωριοποίηση, το χαμηλό μορφωτικό επίπεδο, δεν συνδέονται με την πολιτισμική ταυτότητα των Ρομά. Συνδέονται με τις συνθήκες διαβίωσης.