Το 1998, ένας κτηνοτρόφος από τη Δυτική Βιρτζίνια, ο Γουίλμπουρ Τέναντ, εμφανίστηκε στο γραφείο του νεαρού δικηγόρου Ρομπ Μπίλοτ με μια κούτα βιντεοκασέτες και επέμενε να του δείξει ότι κάτι πολύ άσχημο συμβαίνει στα ζώα του. Χημικές βιομηχανίες όπως η Dupont και η 3Μ μετρούσαν ήδη μισό αιώνα υπερκερδών από την παραγωγή PFAS (υπερφθοριωμένων ενώσεων), μισό αιώνα συγκάλυψης των τρομακτικών επιπτώσεων των προϊόντων τους στο περιβάλλον και στην υγεία ζώων και ανθρώπων.
Ο Μπίλοτ έσυρε τις εταιρείες στα δικαστήρια, υποχρεώνοντάς τις να αποκαλύψουν όσα οι ίδιες γνώριζαν για τους κινδύνους των «θαυματουργών» ενώσεων και η υπόθεση θα έκλεινε κάπου εκεί, αν τα PFAS, στο μεταξύ, δεν είχαν ρυπάνει ολόκληρο τον πλανήτη, αν δεν συνέχιζαν να συσσωρεύονται στο αίμα όλων μας, αν δεν εντοπίζονταν ακόμη και στη βροχή που πέφτει στα πιο παρθένα μέρη.
Στο πλαίσιο της πανευρωπαϊκής έρευνας «Forever Pollution Project», στην οποία συμμετέχει αποκλειστικά για την Ελλάδα το Reporters United (το πρώτο μέρος της εδώ), και σε συνεργασία με δημοσιογράφους από τη Monde, το NDR και τη Süddeutsche Zeitung, αναζητήσαμε τον Μπίλοτ.
Τον ρωτήσαμε αν εξεπλάγη με τη χαρτογράφηση 17.000 εστιών ρύπανσης από PFAS στην Ευρώπη. «Όχι» απάντησε. «Αυτό που με εκπλήσσει είναι ότι στην Ευρώπη αυτό το εκλάβατε ως κάτι καινούριο».
Στην πραγματικότητα, η Ευρώπη σκέφτεται ήδη πώς θα απαλλαγεί από αυτά τα χημικά. Στις 22 Μαρτίου άνοιξε η πανευρωπαϊκή δημόσια διαβούλευση με θέμα την πλήρη απαγόρευση όλων των PFAS – μια πρόταση που ο Μπίλοτ επικροτεί, αν και θεωρεί ότι μόλις οι πολίτες συνειδητοποιήσουν το μέγεθος του προβλήματος, θα απαιτήσουν από τις εταιρείες να βρουν μη επιβλαβείς εναλλακτικές προτού καν έρθει η νομοθετική απαγόρευση.
Τον Φεβρουάριο αποκαλύψαμε πάνω από 17.000 εστίες ρύπανσης με PFAS σε όλη την Ευρώπη. Πολλοί το άκουσαν για πρώτη φορά.
Ρομπ Μπίλοτ: Δεν με εξέπληξε ο αριθμός των εστιών. Οι ίδιες εταιρείες ευθύνονται για τη ρύπανση με PFAS τόσο στην Ευρώπη όσο και στην Αμερική. Η ερώτηση μου είναι γιατί καθυστέρησαν τόσο πολύ να αρχίσουν οι δειγματοληψίες. Το γεγονός ότι μόλις τώρα αρχίζουμε να αναγνωρίζουμε την κλίμακα του πράγματος με ενοχλεί, γιατί είναι ήδη γνωστό ότι τα PFAS έχουν βαριές επιπτώσεις στην ανθρώπινη υγεία. Καρκίνους, μειωμένη λειτουργία του ανοσοποιητικού κ.τ.λ.. Είναι πολύ καλό ότι κάνατε αυτή την έρευνα και την παρουσιάσατε στο ευρωπαϊκό κοινό. Η συνολική απαγόρευση που συζητιέται τώρα στην Ευρώπη προξενεί έντονες διαμάχες στις ΗΠΑ, όπου τείνουμε να αντιμετωπίζουμε τις ουσίες μία-μία.
Πώς περιμένετε να αντιδράσουν τα λόμπι των εταιρειών στην πρόταση για απαγόρευση;
Μπίλοτ: Χρησιμοποιούν τα ίδια επιχειρήματα που ακούμε τα τελευταία 30 χρόνια στις ΗΠΑ. Ότι αυτά τα χημικά είναι πολύ σημαντικά για τη σύγχρονη κοινωνία, ότι βρίσκονται σε όλα τα προϊόντα, ότι είναι απαραίτητα. Θα σας πουν: σκεφτείτε το κινητό σας τηλέφωνο, σκεφτείτε το δίκτυο 5G, τις μάσκες για τον κορωνοϊό, φάρμακα που σώζουν ζωές. Αυτά λένε στους πολιτικούς, ότι αφού τα χρησιμοποιούν τόσοι κλάδοι, οι επιπτώσεις θα είναι μεγάλες.
Μα, όντως περιέχονται σε πολλά προϊόντα…
Μπίλοτ: Αν δείτε το ιστορικό, θα διαπιστώσετε ότι οι εταιρείες έκαναν φοβερές προσπάθειες να ενσωματώσουν τα χημικά αυτά σε όσο μεγαλύτερη γκάμα προϊόντων μπορούσαν, ώστε να βρεθούν στο σημείο που είναι τώρα. Να λένε ότι κάτι που περιλαμβάνεται σε τόσα προϊόντα δεν μπορεί να απαγορευθεί. Αλλά εδώ μιλάμε για τη δημόσια υγεία. Πρόσφατα δημοσιεύθηκαν εργασίες που μετρούν πόσοι θάνατοι μπορούν να αποδοθούν στο PFOA (ένα από τα πιο διαδεδομένα PFAS) στις ΗΠΑ από το 1999: Πάνω από 6 εκατομμύρια θάνατοι! Το οικονομικό κόστος για τα συστήματα υγείας ανέρχεται σε πολλά δισεκατομμύρια δολάρια.
Διαβάστε ολόκληρη τη συνέντευξη στους Reporters United πατώντας εδώ
Ευρυδίκη Μπερσή, Johannes Edelhoff, Catharina Felke, Stéphane Mandard, Stéphane Horel