Ξεκίνησε στη Μύκονο το πρόγραμμα «Εξιστορώντας και καταγράφοντας την τέχνη της ξερολιθιάς» διάρκειας ενός έτους (01/06/2023 -01/06/2024) και χρηματοδοτείται εξολοκλήρου μετά από έγκριση πρότασης της ΚΔΕΠΠΑ ΜΥΚΟΝΟΥ από το πρόγραμμα «Cycladic Identity», μια νέα πρωτοβουλία του Μουσείου Κυκλαδικής Τέχνης για τη διάσωση των παραδόσεων των νησιών.
Το πρόγραμμα απαντά στην ανάγκη διατήρησης της παραδοσιακής ιδιαίτερης δόμησης των ξερολιθιών και οι βασικοί του στόχοι είναι:
H τεκμηρίωση, καταγραφή και διάσωση του παραδοσιακού τρόπου δόμησης της ξερολιθιάς και ο διαμοιρασμός αυτής της πληροφορίας στο ευρύ κοινό μέσω της ιστοσελίδας και του πιλοτικού σχολείου. Η δημιουργία ιστοσελίδας διαδικτυακού ψηφιακού αποθετηρίου, με την καταγραφή παλαιών ντόπιων μαστόρων και τεχνικών δόμησης της ξερολιθιάς
Το έργο συντονίζει η Κοινωφελής Δημοτική Επιχείρηση ΚΔΕΠΠΑ Μυκόνου και το Σπουδαστήριο Πολεοδομικών Ερευνών / Σχολή Αρχιτεκτόνων Μηχανικών του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου με επίβλεψη από τον σύμβουλο πολιτισμού Βαγγέλη Πελέκη.
Μεθοδολογία υλοποίησης:
Η βασική μεθοδολογία υλοποίησης του προγράμματος θα ακολουθήσει τα παρακάτω βήματα:
1. Αναζήτηση και επιλογή παλαιών μαστόρων και άλλων παλιών Μυκονιατών που μπορούν να συνδράμουν με τη γνώση τους, για τους παραδοσιακούς τρόπους δόμησης.
2. Οργάνωση μιας σειράς συζητήσεων / συνεντεύξεων με αυτούς [με οργανωμένη θεματολογία και συ-γκεκριμένη δομή], ώστε να καταγραφεί η εμπειρία τους, η συσσωρευμένη γνώση τους, κλπ.
3. Συστηματική ηχογράφηση / βιντεοσκόπηση από επιστήμονες του πολιτισμού και της αρχιτεκτονικής [απόφοιτους συναφών σχολών, ερευνητές, κλπ.], καθώς και βιντεοσκόπηση του των τεχνικών και εν γένει του τρόπου δόμησης από εξειδικευμένο προσωπικό.
4. Αποδελτίωση και επεξεργασία του παραπάνω υλικού και εξαγωγή κάποιων συμπερασμάτων.
5. Επιλογή ενδεικτικών αξιόλογων περιπτώσεων ξερολιθιών που παρουσιάζουν ενδιαφέρον / επίσκεψη / φωτογραφική τεκμηρίωση / ανάλυση / σχολιασμός / κλπ.
6. Παράλληλα έρευνα και σταχυολόγηση πηγών σχετικών με το θέμα των ξερολιθιών, καλών πρακτικών, κλπ.
7. Δημιουργία μιας ιστοσελίδας και τροφοδότησή της με όλο το παραπάνω υλικό.
8. Διοργάνωση πιλοτικού «σχολείου ξερολιθιάς» με τη συμμετοχή παραδοσιακών μαστόρων και νέων τεχνιτών, καθώς και δημόσια παρουσίαση του όλου έργου.
9. Αποτίμηση, εξαγωγή συμπερασμάτων και επόμενα βήματα
Οι ξερολιθιές, γνωστές και ως «πεζούλες» δομούνται «εν ξηρώ» και εντοπίζονται στα ζωνικά εδάφη ενός οικισμού. Το 2003 η Unesco, στοιχειοθετεί την Σύμβαση για τη Διαφύλαξη της Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς. Εξυπηρετούν την συγκράτηση του νερού και καθορίζουν ιδιοκτησιακά όρια οικοπέδων. Οι ξερολιθιές στη Μύκονο, βρίσκονται στην πλειονότητα τους σε μέτρια κατάσταση καθώς δεν χρησιμοποιούνται συχνά, λόγω της σταδιακής εγκατάλειψης των καλλιεργειών.
Αυτή η σταδιακή εγκατάλειψη οδήγησε και στην μειωμένη μεταβίβαση της γνώσης κατασκευής από γενιά σε γενιά. Ο άυλος πολιτισμός λόγω της προφορικής του μετάδοσης, είναι ιδιαίτερα εύθραυστος στο να χαθεί, αν δεν μεταβιβαστεί στις επόμενες γενιές. Η κύρια μεθοδολογία διάσωσης είναι η καταγραφή του, με υλικοτεχνικό και οπτικοακουστικό εξοπλισμό, καθώς και η ευαισθητοποίηση της τοπικής και της ευρύτερης κοινωνίας, σχετικό με τον άυλο πολιτιστικό πόρο. Η καταγραφή με οποιαδήποτε μεθοδολογία διασφαλίζει τη διάσωση του άυλου πολιτισμού και την κληρονομιά του, διατηρώντας ένα μέρος της μνήμης και του πολιτισμού του τόπου μας.
Ανοιχτή πρόσκληση για την κατάθεση μαρτυριών από παλιούς μαστόρους της αρχαίας τέχνης της ξερολιθιάς και συμμετοχή στο σχολείο ξερολιθιάς στο τηλέφωνο 2289027190 ή στα mail: kdeppamykonou@gmail.com, vpelekis@mykonos.gr