Ένα από τα πιο αγαπημένα μου memes είναι αυτό που δείχνει μια μεγάλη πινακίδα στην οποία αναγράφεται το εξής μήνυμα: «Ποτέ στην ιστορία του “ηρέμησε” δεν έχει υπάρξει κάποιος που να έχει ηρεμήσει επειδή του είπαν να ηρεμήσει».
Calm down! Εκνευρίστηκες και μόνο που το διάβασες; Είμαστε πολύ φίλοι!
Ο θυμός είναι ένα συναίσθημα δύσκολο στη διαχείριση γι’ αυτόν που το νιώθει και για όποιον το προκαλεί (εντός και εκτός εισαγωγικών). Στο τέλος της ημέρας, άνθρωποι είμαστε όλοι. Έχουμε τα όρια μας. Κάποια στιγμή, θα τσακωθούμε. Το θέμα είναι πώς θα καταφέρουμε τελικά να επικοινωνήσουμε, να καταστεί σαφές τι έχει πάει λάθος και θυμώσαμε κάποιους ή μας θύμωσαν, και να αποτρέψουμε τον καυγά.
Ένα δεδομένο είναι ότι δεν είμαστε στο μυαλό του άλλου που στέκεται θυμωμένος απέναντί μας. Μπορεί να λέει πως ο θυμός που νιώθει οφείλεται σε ένα πράγμα, αλλά να πρόκειται για ένα καζάνι που έχει γεμίσει με ζητήματα και βράζει.
Αναζητώντας στο διαδίκτυο τρόπους που θα μου επιστρέψουν να φανώ χρήσιμη στη συγκεκριμένη συνθήκη, βρήκα όσα δεν πρέπει να λέω, ποτέ και για κανέναν λόγο. Τα παρουσίασε κλινική κοινωνική λειτουργός που προσφέρει ψυχοθεραπευτικό έργο στο Maryland των ΗΠΑ, ονόματι Kimberly Perlin. Πάμε να δούμε τις φράσεις που πρέπει να «διαγράψουμε από το τερματικό μας», εκτός αν θέλουμε να εξοντώσουμε κάποιον που έχει θυμώσει.
1. Αντιδράς υπερβολικά. / Είσαι πολύ ευαίσθητος.
Ναι, μπορεί να αντιδρά υπερβολικά ο άνθρωπος που έχεις απέναντι σου. Μπορεί όντως να παραείναι ευαίσθητος για τα δικά σου μέτρα. Αλλά δεν είναι αυτή η ώρα να κρίνεις εξ ιδίων, καθώς όπως είπε η Perlin «ό,τι αισθάνεται ο θυμωμένος άνθρωπος, είναι πολύ πραγματικό γι’ αυτόν. Εάν απορρίψουμε το συναίσθημα του, τον ακυρώνουμε». Και αυτό έχει συνέπειες.
2. Θα σε αγνοήσω μέχρι να ηρεμήσεις.
Δεν είναι αυτός ο τρόπος για να αποφύγεις τη σύγκρουση. Όπως διαβεβαιώνουν οι επαγγελματίες, πρόκειται ουσιαστικά για μια μορφή χειραγώγησης. Γενικά, το «διάλειμμα» από τη διαφωνία οδηγεί κάπου καλά (π.χ. στο να βάλουμε σε μια τάξη τις σκέψεις μας). Όταν όμως υπάρχει ένταση, αυτό είναι έως και ανέφικτο.
3. Εάν συνεχίσεις να κάνεις ό,τι κάνεις, θα υπάρξουν συνέπειες.
Αυτό είναι ξεκάθαρη περίπτωση τελεσίγραφου. Και τα τελεσίγραφα ανεβάζουν την πίεση. Δεν τη ρίχνουν. Η πιθανότερη συνέπεια που μπορεί να έχει η πίεση αυτή είναι το ξέσπασμα. Ή η εξαφάνιση. Το πρόβλημα πάντως δεν θα λυθεί.
Illustration: Ελένη Καστρινογιάννη
4. Συμπεριφέρεσαι σαν τρελός.
Ο όρος «τρελός» διαιωνίζει το στίγμα γύρω από την ψυχική ασθένεια, κι αυτός είναι ένας από τους λόγους που σε θέματα ψυχικής υγείας οι λέξεις έχουν μεγάλη σημασία. Πράγμα που ίσως δεν σε ενδιαφέρει, αν και θα έπρεπε. Η φράση στο σύνολό της απορρίπτει τα συναισθήματα του θυμωμένου ανθρώπου ως παράλογα και τα ακυρώνει. Γίνεται «λάδι στη φωτιά».
5. Και τι θες να κάνω για αυτό;
Με αυτόν τον τρόπο, ρίχνουμε την ευθύνη στον άλλο. Ξεκαθαρίζουμε πως η επίλυση του όποιου θέματος δεν είναι δικό μας πρόβλημα και ότι ο άλλος πρέπει να κάνει κάτι, να διορθώσει κάτι για να τελειώνει η κατάσταση. Μερικές φορές το συναίσθημα του θυμού χρειάζεται απλά να εκτονωθεί όσο πιο «ειρηνικά» γίνεται.
6. Κάνεις λάθος.
Αυτός είναι ο πιο σύντομος τρόπος που υπάρχει για να γίνει «πόλεμος». Θέτει σε λειτουργία το προστατευτικό ένστικτο του άλλου, με συνέπεια να πάρει αμυντική στάση και να ανέβουν οι τόνοι.
7. Φέρεσαι όπως η μάνα σου (ή όποιος άλλος).
Η αναφορά του όποιου άλλου ονόματος μπορεί να πυροδοτήσει έκρηξη. Ιδιαίτερα αν ο θυμωμένος άνθρωπος διατηρεί ιδιαίτερη (περίπλοκη) σχέση με αυτόν που τον συγκρίνουμε. Είναι και τρόπος να υποτιμήσουμε τον άλλον.
8. Τι έχεις πάθει;
Όταν οι άνθρωποι είναι θυμωμένοι, το πιθανότερο είναι πως νιώθουν την ανάγκη να προστατέψουν τον εαυτό τους. Το «τι έχεις πάθει» ακούγεται στο μυαλό τους σαν ο θυμός τους να μην είναι λογική απάντηση στο ζήτημα που υπάρχει. Ενδεχομένως αυτό να είναι αλήθεια, αλλά ο θυμωμένος δεν πρόκειται να το παραδεχτεί. Το πιθανότερο είναι να θυμώσει περισσότερο.
Η συγκεκριμένη απόρριψη μπορεί να λειτουργήσει και με άλλον τρόπο: Να νιώθει το άτομο ντροπή κάθε φορά που νιώθει θυμό, με συνέπεια να τον μαζεύει μέσα του και να μην έχει έναν υγιή τρόπο απελευθέρωσης.
9. Κοίτα τη θετική πλευρά.
Όταν κάποιος είναι θυμωμένος, έχει εγκλωβιστεί στο συναίσθημά του. Δεν υπάρχει λογικό και παράλογο, θετικό ή αρνητικό. Έτσι μεταφράζει αυτή τη φράση σαν να μην έχει ο άλλος ιδέα για όσα νιώθει και σκέφτεται.
10. Πρέπει να ηρεμήσεις.
Πέραν του ότι είναι ό,τι πιο άκυρο μπορούμε να πούμε, είναι και αδύνατο. Βλέπεις, ο θυμός παράγει σωματική και ψυχολογική απόκριση που κάνει πολύ δύσκολη την όποια προσπάθεια για άμεση ηρεμία ή χαλάρωση. Ενστικτωδώς, δηλαδή, το σώμα είναι έτοιμο να προστατευτεί από αντιληπτές απειλές ή κινδύνους.
Τι μπορούμε να πούμε για να σώσουμε την κατάσταση
Πάντα σύμφωνα με ψυχολόγους και άλλους επαγγελματίες υγείας που συμβουλεύτηκε η Perlin, είναι σημαντικό να μείνουμε στα βασικά. Να μην μιλάμε για τον άλλο, αλλά για εμάς, με ξεκάθαρο και ευθύ τρόπο. Βασική προϋπόθεση είναι να ακούσουμε τι έχει να μας πει ο άνθρωπος που ’χει θυμώσει, χωρίς να κρίνουμε είτε με λόγια είτε με γκριμάτσες ή κινήσεις.
«Είναι επίσης σημαντικό να θυμάστε ότι ο θυμός λειτουργεί συχνά ως σωματοφύλακας. Είναι δευτερεύον συναίσθημα. Όταν ένα άτομο είναι θυμωμένο ή αναστατωμένο, υπάρχουν υποκείμενα συναισθήματα που το έχουν κατακλύσει. Όπως η θλίψη ή η απογοήτευση ή η λύπη. Ας εστιάσουμε σε αυτά».