του Χριστόφορου Βερναρδάκη, Επ. καθηγητής Πολιτικής Επιστήμης ΑΠΘ στην “Εφημερίδα των Συντακτών”
Τρία κεντρικά συμπεράσματα προκύπτουν από τα αποτελέσματα του α’ γύρου των τοπικών και περιφερειακών εκλογών της 8ης Οκτωβρίου.
1. Εδραιώνεται η τάση συρρίκνωσης της εκλογικής συμμετοχής. Το εκλογικό σώμα των προχθεσινών εκλογών έφτασε μόλις τους 5.143.899 ψηφοφόρους, είναι δηλαδή μειωμένο περίπου κατά 100.000 ακόμα και σε σχέση με τις προ τριμήνου εκλογές του Ιουνίου ’23, όπου υπήρξε η χαμηλότερη αριθμητικά συμμετοχή μετά το 1981. Σε σχέση με τις προηγούμενες περιφερειακές ελογές του 2019, η μείωση είναι περίπου 800.000 άτομα, ενώ μέσα στην εικοσαετία από το 2004 έχουν «χαθεί» από το εκλογικό σώμα περίπου 2.500.000 ψηφοφόροι.
Στην Ελλάδα παγιώνεται μια εικόνα «εκλογικής αποστροφής» που έχει σχέση με την επιδείνωση της οικονομικής, κοινωνικής και εργασιακής κατάστασης μεγάλου τμήματος της κοινωνίας και η οποία διαδραματίζει πλέον κομβικό ρόλο στη δομή της πολιτικής αντιπροσώπευσης στην Ελλάδα.
2. Οσο μειώνεται η εκλογική συμμετοχή τόσο εδραιώνεται η εκλογική ισχύς των τοπικών (δημοτικών και περιφερειακών) δικτύων και τόσο περισσότερο συγκροτείται ένα νέο πλέγμα ατομικών πελατειακών σχέσεων που φτάνει σε εθνικό επίπεδο. Το χθεσινό αποτέλεσμα, όπως και αυτό των εκλογών του 2019, δείχνει ότι η Δεξιά και τα πολιτικο-επικοινωνιακά think tanks της εργάστηκαν συστηματικά τα τελευταία χρόνια για τη δημιουργία και εδραίωση νέων τοπικών δικτύων κάθε μορφής. Γι’ αυτό δείχνει απολύτως κυρίαρχη σήμερα στον χάρτη των δημοτικών / περιφερειακών εκλογών.
Η συμπαγής αυτή επιρροή σε τοπικό επίπεδο μεταφράζεται πολύ εύκολα σε κυριαρχία και στο εθνικό επίπεδο. Η Δεξιά στερεί από την Αριστερά και ευρύτερα την αντιδεξιά αντιπολίτευση οργανικές σχέσεις με τις τοπικές κοινωνίες και τις περιφέρειες, εκεί όπου μέχρι και τα πρόσφατα χρόνια κυριαρχούσε. Φαίνεται εκ του αποτελέσματος ότι τα κόμματα της Αριστεράς (και της Κεντροαριστεράς) βρίσκονται εντελώς ανέτοιμα να αντιμετωπίσουν την κοινωνική διείσδυση της Δεξιάς.
Οσο θα παγιώνεται η τάση μείωσης της εκλογικής συμμετοχής τόσο θα συρρικνώνεται η επιρροή τους, με την εξαίρεση πιθανώς του ΚΚΕ το οποίο λόγω ισχυρότερης οργανωτικής δομής αυξάνει τις δυνάμεις του σε μια όμως εσωτερική ανακατανομή επιρροής της Αριστεράς.
3. Οι περιφερειακές εκλογές έδειξαν, τέλος, ένα αμετάβλητο κεντρικό πολιτικό σκηνικό ως προς την πρωτοκαθεδρία της Δεξιάς. Με βάση τις επίσημες υποστηρίξεις των υποψηφίων, η εκλογική γεωγραφία των πολιτικών κομμάτων διαμορφώθηκε ως εξής:
● Η Ν.Δ. κινήθηκε στο 43,1%, ενώ το ποσοστό των «ανταρτών» της σε όλες τις περιφέρειες έφτασε πανελλαδικά στο 8,5%. Στη Ν.Δ. θα πρέπει να προστεθεί και ένα σημαντικό ποσοστό της εκλογικής δύναμης του Αρναουτάκη στην Κρήτη.
Σε γενικές γραμμές, το άθροισμα της «δεξιάς» πολιτικής οικογένειας όπως καταγράφηκε στις εκλογές του Ιουνίου (Ν.Δ., Ελληνική Λύση, «Σπαρτιάτες», Νίκη και μικρότεροι συνδυασμοί) παραμένει σταθερό στα επίπεδα του 53%. Στον αντιπολιτευτικό χώρο εμφανίζεται αυτήν τη στιγμή μια σχετική ισοδυναμία επιρροής τριών κομμάτων, του ΣΥΡΙΖΑ, του ΚΚΕ και του ΠΑΣΟΚ.
● Ο ΣΥΡΙΖΑ κινήθηκε αυτόνομα στα όρια του 10%. Στο ποσοστό αυτό θα πρέπει να προστεθεί ένα μέρος του 3,4% των κοινών συνδυασμών με το ΠΑΣΟΚ (Δυτική Μακεδονία, Βόρειο Αιγαίο, Θεσσαλία). Σε κάθε περίπτωση, το σημερινό του ποσοστό κινείται στα όρια περίπου του 12%, ευρισκόμενος σε μια μεταβατική φάση σοβαρής κινητικότητας της εκλογικής του βάσης.
● Το ΚΚΕ κατέκτησε ένα «καθαρό» ποσοστό 9,3%, επιβεβαιώνοντας την εκλογική του άνοδο και εκμεταλλευόμενο τη μεταβατική κατάσταση κρίσης του ΣΥΡΙΖΑ. Είναι ο μοναδικός πολιτικός χώρος της Αριστεράς που εμφανίζει διακριτή ενίσχυση.
● Το ΠΑΣΟΚ κινήθηκε αυτόνομα σε ποσοστό 8,3%. Με τους κοινούς υποψηφίους που υποστήριξε με τον ΣΥΡΙΖΑ, αλλά και με το μέρος που του αναλογεί από την εκλογική επιρροή Αρναουτάκη, φαίνεται να σταθεροποιείται σε μια επιρροή της τάξης του 12%.
● Τέλος, οι συνδυασμοί της εξωκοινοβουλευτικής ριζοσπαστικής αριστεράς (ΑΝΤΑΡΣΥΑ και άλλοι αριστεροί συνδυασμοί) κατέγραψαν αθροιστικά ποσοστό 2,6%, που είναι όμως λίγο μικρότερο από το άθροισμά τους στις εκλογές του Ιουνίου (ΜέΡΑ25-ΛΑ.Ε., ΑΝΤΑΡΣΥΑ, μικρότερα κόμματα).