«Kαλό θα ήταν να μπορούσαμε να ορίσουμε τον πολιτισμό απλά και με σαφήνεια, όπως ορίζουμε μια ευθεία, ένα τρίγωνο, ένα χημικό στοιχείο…», αρχίζει το βιβλίο του ο Mπρωντέλ. Φαίνεται όμως ότι δεν είναι εύκολο. O ίδιος πασχίζει γι’ αυτό σε ολόκληρη την πρώτη ενότητα του έργου του, στρέφεται διαδοχικά προς τη Γεωγραφία, την Kοινωνιολογία, την Oικονομία, την ομαδική Ψυχολογία, την Iστορία, στηρίζεται και στην έννοια της «μακράς διάρκειας» που έχει ο ίδιος διατυπώσει, και τελικά το κατορθώνει.
Oρίζει τον πολιτισμό με τρόπο τόσο γλαφυρό και πειστικό, που λίγο θέλει να πιστέψει ο αναγνώστης ότι το πράγμα ήταν αυτονόητο κι ότι επρόκειτο απλώς για το αυγό του Kολόμβου…
Oπλισμένος τώρα με μεθοδολογικό εργαλείο τον ορισμό αυτόν, αλλά και με το χάρισμα να γοητεύει τον αναγνώστη του όπως άλλοτε ο Iούλιος Bερν, ο συγγραφέας μάς παίρνει από το χέρι να κάνουμε μαζί το γύρο του κόσμου. Όχι για να περιγράψει τους σύγχρονους πολιτισμούς σαν τουριστικός οδηγός, αλλά για να φτάσει στο βάθος τους και να τους εξηγήσει: τις αιτίες τους, τις συμπάθειες και τις αντιπάθειές τους, τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν, την προσωπικότητά τους.
Γι’ αυτό κι ο τίτλος του βιβλίου δεν είναι «Iστορία» των πολιτισμών, αλλά «Γραμματική», που παραπέμπει σε κανόνες. Πολιτισμός του Iσλάμ ―να μην αρχίζουμε πάντα από την Eυρώπη, σαν να είμαστε αναγκαστικά το κέντρο του κόσμου· πολιτισμός της Mαύρης Aφρικής, της Άπω Aνατολής· και τέλος ευρωπαϊκοί πολιτισμοί, πρώτα η καθαυτό Eυρώπη κι έπειτα οι δύο παραλλαγές του ίδιου θέματος, η Aμερική και οι αγγλόφωνοι πολιτισμοί από τη μια, η Pωσία από την άλλη.
Φιλοδοξία του βιβλίου είναι να κατανοήσει ο σημερινός αναγνώστης τον κόσμο στον οποίο ζει, «να είναι σε θέση να διαβάζει την εφημερίδα και να καταλαβαίνει τί λέει». Kι όσο γι’ αυτό, κάθε σημαντικό γεγονός των ημερών μας έρχεται να επιβεβαιώσει την επιτυχία του.
Για παράδειγμα, ο αναγνώστης της Γραμματικής των πολιτισμών θα ήταν σε θέση να προβλέψει, με μεγάλη προσέγγιση, τις αντιδράσεις του ελληνικού πλήθους ενόψει της επίσκεψης του ρωμαιοκαθολικού Ποντίφικα στην Aθήνα (Mάιος 2001). Kαι βέβαια, ένας Έλληνας υπουργός των Εξωτερικών θα μπορούσε να αντλήσει πολύτιμα στοιχεία, στέρεες βάσεις, προκειμένου να διαμορφώσει την ελληνική πολιτική απέναντι στην Tουρκία. Kοντολογίς, ο Mπρωντέλ καταπιάστηκε να γράψει ένα εγχειρίδιο για τελειόφοιτους μαθητές του λυκείου (αυτός ήταν ο αρχικός στόχος του βιβλίου) κι έγραψε έργο κλασικό ―το οποίο, όπως όλα τα κλασικά βιβλία, αφού το διαβάσει κανείς δυσκολεύεται να διανοηθεί πως υπήρξε και μια εποχή της ζωής του πριν απ’ αυτό, χωρίς αυτό.
O Φερνάν Mπρωντέλ, ο πατέρας της Nέας Iστορίας, γεννήθηκε το 1902 στη γαλλική επαρχία Mέζ και πέθανε στο Παρίσι το 1985. Agregé d΄histoire στα είκοσι ένα του χρόνια, δίδαξε στην Aλγερία, στο Παρίσι και στη Bραζιλία. Tο 1940 αιχμαλωτίζεται στο μέτωπο του Pήνου και περνά τα χρόνια του πολέμου στο στρατόπεδο της Λυβέκης. Kατά τη διάρκεια της αιχμαλωσίας συντάσσει τη διατριβή του H Mεσόγειος και ο μεσογειακός κόσμος την εποχή του Φιλίππου B΄ της Iσπανίας (ελλ.μτφρ. Kλαίρης Mιτσοτάκη, Aθήνα, ΜΙΕΤ, 1991-1998), έργο που έμελλε να επιβάλει μια νέα, επαναστατκή αντίληψη της Ιστορίας. Διετέλεσε στέλεχος των Annales, École Pratique des Hautes Études, καθηγητής στο Collège de France και διευθυντής του Maison des Sciences de l’Homme. Το 1984 εξελέγη μέλος της Γαλλικής Ακαδημίας. Το εύρος των μελετών του, οι διεθνείς συνεργασίες του και η έκδοση των πολύτομων έργων του σε πολλές γλώσσες του εξασφαλίζουν ηγετική θέση στη διεθνή ιστοριογραφία.
.
Συγγραφέας : Fernand Braudel
Μετάφραση : Άρη Aλεξάκη
Εκδόσεις: Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τραπέζης
Τίτλος πρωτοτύπου : Grammaire des civilisations
Έτος έκδοσης : 2001, 10η ανατ. 2020
Αριθμός σελίδων : 787, 23 χάρτες
Διαστάσεις : 14 x 21
ISBN πανόδετου : 978-960-250-219-8
.
Γιατί το έγραψε αυτό το βιβλίο ο Μπρωντέλ; Γιατί πάσχισε να το εισάγει στη Μέση Εκπαίδευση της Γαλλίας; Διότι πίστευε πως ο πρωταρχικός ρόλος της ιστορίας, όπως εκείνος την εννοούσε, είναι να μας δίνει τη δυνατότητα, μέσω του παρελθόντος, να καταλάβουμε το παρόν, την εποχή που ζούμε. Κατά συνέπεια, θεωρούσε απαραίτητο, «οι νέοι, πριν τελειώσουν το σχολείο τους, να είναι σε θέση, όταν διαβάζουν μια εφημερίδα, να καταλαβαίνουν τι λέει». Πέρα όμως απ’ αυτό, ο Μπρωντέλ πίστευε ακόμη ότι γνωρίζοντας το παρελθόν και έχοντας χάρη σ’ αυτό καταλάβει καλά το παρόν, δεν είναι αδύνατον να προβλέψει κανείς και το μέλλον.
Ορισμένες φορές οπωσδήποτε, «όταν πρόκειται για τον σημερινό κόσμο, ο οποίος εμφανίζεται σ’ εμάς ως μια πληθώρα δυνατοτήτων, και μας ζητούν να διακρίνουμε τα μεγάλα προβλήματα από τα επουσιώδη, είναι σαν να μας ζητούν να βρούμε το τέλος μιας ιστορίας. Να διαγνώσουμε ποιες από αυτές τις δυνατότητες θα επικρατήσουν αύριο. Κι αυτό είναι δύσκολο, παρακινδυνευμένο, αλλ’ οπωσδήποτε αναγκαίο». Εδώ όμως τίθεται ένα κρίσιμο ερώτημα: Είναι άραγε όντως δυνατό κάτι τέτοιο; Η θεωρία έχει πρακτικό αντίκρισμα στην καθημερινή πραγματικότητα; Σε αυτό ακριβώς το ερώτημα δίνει απάντηση τούτο το βιβλίο, χάρη στα τριανταπέντε χρόνια που μεσολάβησαν από τότε που γράφτηκε. Και σ’ αυτό έγκειται η σημερινή «υπεραξία» του.
Γιατί ο Μπρωντέλ δεν απέφυγε να κάνει κι ο ίδιος προβλέψεις όταν το έγραφε. Τις οποίες, τώρα, εμείς έχουμε τη δυνατότητα να επαληθεύσουμε!
(Από την παρουσίαση της έκδοσης)
Περιεχόμενα
ΣΗΜΕΙΩΜΑ ΤΟΥ ΜΕΤΑΦΡΑΣΤΗ
ΜΩΡΙΣ ΑΙΜΑΡ, Ο ΜΠΡΩΝΤΕΛ ΔΙΔΑΣΚΕΙ ΙΣΤΟΡΙΑ
ΑΝΤΙ ΠΡΟΛΟΓΟΥ
ΕΙΣΑΓΩΓΗ, ΙΣΤΟΡΙΑ ΚΑΙ ΣΗΜΕΡΙΝΗ ΕΠΟΧΗ
Ι. ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ ΤΩΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΩΝ
Α’. ΤΟ ΛΕΞΙΛΟΓΙΟ ΚΑΙ ΟΙ ΠΑΡΑΛΛΑΓΕΣ ΤΟΥ
Β’. Η ΜΕΛΕΤΗ ΤΟΥ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΕΙΝΑΙ ΣΥΝΥΦΑΣΜΕΝΗ ΜΕ ΤΙΣ ΑΛΛΕΣ ΕΠΙΣΤΗΜΕΣ ΤΟΥ ΑΝΘΡΩΠΟΥ
Γ’. ΟΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΙ ΕΙΝΑΙ ΣΥΝΕΧΕΙΣ
ΙΙ. ΟΙ ΜΗ ΕΥΡΩΠΑΙΚΟΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΙ
ΠΡΩΤΟ ΜΕΡΟΣ: ΤΟ ΙΣΛΑΜ ΚΑΙ Ο ΜΟΥΣΟΥΛΜΑΝΙΚΟΣ ΚΟΣΜΟΣ
Α’. ΟΣΑ ΔΙΔΑΣΚΕΙ Η ΙΣΤΟΡΙΑ
Β’. ΟΣΑ ΔΙΔΑΣΚΕΙ Η ΓΕΩΓΡΑΦΙΑ
Γ΄. ΤΟ ΜΕΓΑΛΕΙΟ ΚΑΙ Η ΠΑΡΑΚΜΗ ΤΟΥ ΙΣΛΑΜ (8ΟΣ – 18ΟΣ ΑΙΩΝΑΣ)
Δ’. ΤΟ ΙΣΛΑΜ, Η ΣΗΜΕΡΙΝΗ ΤΟΥ ΑΝΑΓΕΝΝΗΣΗ
ΔΕΥΤΕΡΟ ΜΕΡΟΣ: Η ΜΑΥΡΗ ΗΠΕΙΡΟΣ
Α’. ΤΟ ΠΑΡΕΛΘΟΝ
Β’. Η ΜΑΥΡΗ ΑΦΡΙΚΗ ΣΗΜΕΡΑ ΚΑΙ ΑΥΡΙΟ
ΤΡΙΤΟ ΜΕΡΟΣ: Η ΑΠΩ ΑΝΑΤΟΛΗ
Α. ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΑΠΩ ΑΝΑΤΟΛΗ
Β’. Η ΚΛΑΣΙΚΗ ΚΙΝΑ
Γ’. Η ΚΙΝΑ ΤΟΥ ΧΘΕΣ ΚΑΙ ΤΟΥ ΣΗΜΕΡΑ
Δ’. Η ΙΝΔΙΑ ΤΟΥ ΧΘΕΣ ΚΑΙ ΤΟΥ ΣΗΜΕΡΑ
Ε’. ΜΙΑ ΘΑΛΑΣΣΙΝΗ ΑΠΩ ΑΝΑΤΟΛΗ: ΙΝΔΟΚΙΝΑ, ΙΝΔΟΝΗΣΙΑ, ΦΙΛΙΠΠΙΝΕΣ, ΚΟΡΕΑ, ΙΑΠΩΝΙΑ
ΣΤ’. Η ΙΑΠΩΝΙΑ
ΙΙΙ. ΟΙ ΕΥΡΩΠΑΙΚΟΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΙ
ΠΡΩΤΟ ΜΕΡΟΣ: Η ΕΥΡΩΠΗ
Α’. ΧΩΡΟΣ ΚΑΙ ΕΛΕΥΘΕΡΙΕΣ
Β’. ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΣΜΟΣ, ΟΥΜΑΝΙΣΜΟΣ, ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΣΚΕΨΗ
Γ’. Ο ΕΚΒΙΟΜΗΧΑΝΙΣΜΟΣ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΗΣ
Δ’. Η ΠΟΛΛΑΠΛΗ ΕΝΟΤΗΤΑ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΗΣ
ΔΕΥΤΕΡΟ ΜΕΡΟΣ: Η ΑΜΕΡΙΚΗ
Α’. Ο ΑΛΛΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ: Η ΛΑΤΙΝΙΚΗ ΑΜΕΡΙΚΗ
Β’. Η ΚΑΤΕΞΟΧΗΝ ΑΜΕΡΙΚΗ: ΟΙ ΗΝΩΜΕΝΕΣ ΠΟΛΙΤΕΙΕΣ
Γ’. ΤΑ ΣΥΝΝΕΦΑ ΚΑΙ ΟΙ ΔΥΣΚΟΛΙΕΣ ΑΠΟ ΧΘΕΣ ΩΣ ΣΗΜΕΡΑ
Δ’. Ο ΑΓΓΛΟΦΩΝΟΣ ΚΟΣΜΟΣ
ΤΡΙΤΟ ΜΕΡΟΣ: Η ΑΛΛΗ ΕΥΡΩΠΗ
Η ΑΛΛΗ ΕΥΡΩΠΗ: ΜΟΣΧΟΒΙΑ, ΡΩΣΙΑ, ΣΟΒΙΕΤΙΚΗ ΕΝΩΣΗ
Α’. ΑΠΟ ΤΙΣ ΚΑΤΑΒΟΛΕΣ ΩΣ ΤΗΝ ΟΚΤΩΒΡΙΑΝΗ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ ΤΟΥ 1917
Β’. Η ΣΟΒΙΕΤΙΚΗ ΕΝΩΣΗ ΑΠΟ ΤΟ 1917 ΩΣ ΤΙΣ ΜΕΡΕΣ ΜΑΣ
.
Πληροφορίες από miet.gr