“Ο τουρισμός ως παράγοντας ριζικών μεταβολών στις Κυκλάδες στον 20ο και 21ο αιώνα. Η Βιωσιμότητα των νησιών στο επίκεντρο” είναι ο τίτλος του συνεδρίου που θα πραγματοποιηθεί στη Μύκονο στις 18-19 Νοεμβρίου 2023.
Η πρωτοβουλία της διοργάνωσης ανήκει το Πολιτιστικό Κέντρο του Δήμου Μυκόνου Π.Α.Κ.Ο Γ. ΑΞΙΩΤΗΣ. Το συνέδριο θα υλοποιηθεί με τη συνεργασία του Εργαστηρίου Βιώσιμου Τουρισμού και Πολιτισμού (Χαροκόπειο Πανεπιστήμιο) και του Εργαστηρίου Τοπικής και Νησιωτικής Ανάπτυξης (Πανεπιστήμιο Αιγαίου).
Ο τουρισμός είναι χωρίς αμφιβολία μια από τις πιο σημαντικές κοινωνικές δυνάμεις που διαμορφώνουν τον κόσμο μας. Από οικονομική σκοπιά, ο τουρισμός έχει τεράστια σημασία και αναγνωρίζεται ως ο σημαντικότερος πάροχος συναλλάγματος και απασχόλησης (Παγκόσμιος Οργανισμός Τουρισμού (ΠΟΕ).
Εκτός από την οικονομική του αξία, ο τουρισμός έχει υποστηριχθεί, ότι συμβάλλει στην ευημερία των ατόμων παρέχοντάς τους διακοπές ‘ψυχικής αποκατάστασης’που ικανοποιούν πολλές ανθρώπινες ανάγκες. Ο τουρισμός είναι επίσης γνωστός για τη συμβολή του στη διατήρηση των τοπικών ή εθνικών πολιτισμών σε μια εποχή που η παγκοσμιοποίηση είναι αναμφισβήτητα μια δύναμη πολιτιστικής ομογενοποίησης .
Ωστόσο, παρά τις θετικές συμβολές του, το γεγονός ότι επιφέρει μεγάλες αλλαγές και μετασχηματισμούς στις οικονομίες και στο περιβάλλον των τόπων που αναπτύσσεται, θέτει τον τουρισμό στο επίκεντρο ενός μεγάλου προβληματισμού για το είδος της ανάπτυξης που έλαβε χώρα τις προηγούμενες δεκαετίες αλλά και αυτή που θα εμφανιστεί στο μέλλον τόσο διεθνώς όσο και στην Ελλάδα.
Με βάση την παραπάνω θέση και με όρους μια κριτικής προσέγγισης ο τουρισμός κατασπαταλά τους περιορισμένους κοινοτικούς πόρους για τους σκοπούς μιας αλόγιστης ανάπτυξης και εμπορευματοποιεί τη γη. Αποκτά όλο και συχνότερα το χαρακτήρα «μονοκαλλιέργειας», αλλάζει το μέτρο ζωής των κατοίκων, αναδιαμορφώνει το εργασιακό, οικονομικό και πολιτισμικό τοπίο των τοπικών κοινωνιών.
Η αειφόρος/βιώσιμη ανάπτυξη χρησιμοποιείται ως μια εναλλακτική έννοια και με πολλαπλές εφαρμογές και πρακτικές διαστάσεις ώστε να αντιμετωπιστούν πολλές από τις αρνητικές συνέπειες της τουριστικοποίησης. Ως έννοια αναφέρεται σε μια «ισορροπία» ή «σοφή» χρήση στον τρόπο με τον οποίο γίνεται η εκμετάλλευση των φυσικών και κοινωνικών πόρων.
Στην Ελλάδα και πιο συγκεκριμένα στο Αιγαίο, οι Κυκλάδες αποτέλεσαν το θέατρο των μεγάλων τουριστικών αλλαγών και ανατροπών τόσο στον 20ό όσο και στις πρώτες δεκαετίες του 21ου αιώνα. Είναι η περιοχή που ίσως, περισσότερο από κάθε άλλη στην ελληνική επικράτεια, υποδέχθηκε μεγάλο πλήθος τουριστών και διαμόρφωσε από πολύ νωρίς μια δυναμική τουριστική αγορά. Σταδιακά εμφάνισε όμως και όλα τα προβλήματα που χαρακτηρίζουν τόσο ταχείες αλλαγές:
Προβλήματα και ανεπάρκειες στις υποδομές, περιβαλλοντικές καταστροφές, εξάντληση φυσικών πόρων, αρχιτεκτονικές και πολεοδομικές υπερ- και παρα-βάσεις, αυθαίρετη δόμηση, εισαγωγή ξένων επενδυτών, μεγάλων πολυεθνικών και κεφαλαίων και απώλεια της γης από τις τοπικές κοινωνίες. Ανεπαρκή χάραξη πολιτικών από την κεντρική κυβέρνηση και αδύναμες τοπικές Αρχές στην επιβολή φίλτρων προστασίας τόσο του φυσικού όσο και ανθρωπογενούς περιβάλλοντος. Νέα σκληρά εργασιακά πλαίσια και κοινωνικο-οικονομικές κατηγορίες πληθυσμού εμφανίστηκαν παράλληλα με την αυξημένη κινητικότητα ομάδων και ανθρώπων που ήρθαν να κατοικήσουν στα νησιά.
Από την άλλη πλευρά αιτήματα και πρωτοβουλίες για βιώσιμη ανάπτυξη που εκφράστηκαν από πολλές Κυκλαδίτικες κοινωνίες, επίσης δεν τελεσφόρησαν.
Πολλές μελέτες και έρευνες στο ευρύ φάσμα των τουριστικών σπουδών, των σπουδών περιβάλλοντος και των σπουδών χωρικού σχεδιασμού που εκπονήθηκαν από πανεπιστήμια και ερευνητικά κέντρα για τον Κυκλαδίτικο κόσμο και τις μικροκοινωνίες του μετά την έλευση του μαζικού τουρισμού τον 20ό αι. στοιχειοθετούν τους παραπάνω ισχυρισμούς.
Με άξονα όλα όσα προαναφέρθηκαν, πρόκειται να πραγματοποιηθεί ένα διήμερο διεπιστημονικό συνέδριο όπου θα αναπτυχθούν πολλά από τα ζητήματα που απασχολούν τα Κυκλαδονήσια σήμερα και με σκοπό να διαμορφωθεί ένα συνοπτικό περίγραμμα της τουριστικής πορείας του νομού ώστε να αρθρωθούν προτάσεις βιωσιμότητας των νησιωτικών μικρόκοσμων για το μέλλον.
Πολεοδόμοι, αρχιτέκτονες, γεωγράφοι, κοινωνιολόγοι, κοινωνικοί ανθρωπολόγοι, περιβαλλοντολόγοι, ιστορικοί, αρχαιολόγοι κ.ά που έχουν ερευνήσει τις Κυκλάδες, θα προσκληθούν να συμβάλουν στον γενικότερο προβληματισμό και να απαντήσουν σε ερωτήματα:
1. Πώς διαμορφώθηκε η τουριστική ανάπτυξη στις Κυκλάδες συνολικά ή και ειδικά σε νησιά με δυνατές τουριστικές οικονομίες;
2. Ποια κοινά προβλήματα παρουσιάστηκαν και πώς τα διαχειρίστηκαν οι τοπικές κοινωνίες;
3. Ποιος ο ρόλος του κεντρικού κράτους και των φορέων στην τουριστική πορεία των Κυκλάδων και στη δημιουργία/σχεδιασμό υποδομών;
4. Ποιο είναι το κοινωνικό και πολιτισμικό προφίλ των νέων επαγγελματικών ομάδων στο πλαίσιο των τουριστικών οικονομιών;
5. Πώς διαμορφώθηκαν οι τόποι, τα τοπία, οι οικισμοί και η Κυκλαδίτικη ύπαιθρος την μετα-τουριστική εποχή;
6. Ποιες προτάσεις περιβαλλοντικής, πολιτιστικής και οικονομικής βιωσιμότητας θα μπορούσαν να αρθρωθούν για να αποκατασταθούν οι ανισορροπίες ή και να αποφευχθούν περαιτέρω καταστροφές όλων των ειδών;
Επίσης θα προσκληθούν ομάδες/σύλλογοι από την Κοινωνία των Πολιτών των Κυκλάδων ώστε να παρουσιάσουν τις δράσεις τους σε μια προσπάθεια ανάδειξης της πολυφωνίας που υπάρχει για το μέλλον των Κυκλάδων.
Οι ομιλίες σε επεξεργασμένη μορφή θα συγκεντρωθούν ώστε να εκδοθούν σε συλλογικό τόμο (ψηφιακό ή και έντυπο). Τον συνολικό συντονισμό του συνεδρίου και της έκδοσης του σχετικού τόμου έχει η Δρ. Δέσποινα Νάζου, κοινωνική ανθρωπολόγος μεταδιδακτορική ερευνήτρια Πανεπιστημίου Κρήτης.
Το συνέδριο θα διεξαχθεί στο Γρυπάρειο Πολιτιστικό Κέντρο στη Μύκονο και είναι ανοιχτό για όποιον/α θέλει να το παρακολουθήσει.
Αναλυτικά:
