«Αμερικανική Σημαία», Trash Art του Τομ Ντάινινγκερ, από την έκθεση «Celebrating Diversity» της Πρεσβείας των ΗΠΑ στην Πορτογαλία.
Τι σημαίνει η Αστερόεσσα για τους Αμερικανούς πολίτες, ανεξαρτήτως χώρας καταγωγής
Έχει η Τέχνη θέση στις πρεσβείες και τα προξενεία; Κι αν ναι, οφείλει να υπακούει σε ειδικούς κανόνες και περιορισμούς για έργα που απεικονίζουν -ή θυμίζουν- εθνικά σύμβολα; Οι απόψεις και οι προσεγγίσεις φυσικά ποικίλλουν, έχει ενδιαφέρον όμως να δούμε το παράδειγμα των ΗΠΑ, που ως υπερδύναμη δίνουν μεγάλο βάρος στην εξωτερική πολιτική και τη διπλωματία, συμπεριλαμβανομένης και της «ήπιας δύναμης» της Τέχνης.
Art in Embassies
Το 1963, τo Στέιτ Ντιπάρτμεντ ξεκίνησε το πρόγραμμα Τέχνη στις Πρεσβείες (Art in Embassies), το οποίο «δημιουργεί ζωτικό δια-πολιτιστικό διάλογο και καλλιεργεί την αμοιβαία κατανόηση μέσω των εικαστικών τεχνών και δυναμικών ανταλλαγών καλλιτεχνών», όπως αναφέρει στην ιστοσελίδα του. Το πρόγραμμα παρουσιάζει περίπου 60 εκθέσεις κάθε χρόνο και διατηρεί πάνω από 70 μόνιμες συλλογές τέχνης σε πάνω από 200 διπλωματικές εγκαταστάσεις σε 189 χώρες.
Μέσα από αυτό το πρόγραμμα μάλιστα είχε οργανωθεί και στην Ελλάδα η περιοδεύουσα έκθεση «A More Perfect Union: American Artists and the Currents of Our Time» τον περασμένο Μάιο στο Μουσείο της Ακρόπολης, καθώς και το Partners in Democracy Symposium στην Εθνική Πινακοθήκη, σε συνεργασία με το Οικονομικό Φόρουμ των Δελφών. Ένα από τα βασικά θέματα του συμποσίου ήταν το πώς μπορεί η τέχνη να συμβάλλει στην ενίσχυση της Δημοκρατίας. Στη συνέχεια, η ίδια περιοδεύουσα έκθεση παρουσιάστηκε στη Λισαβώνα, με τη συμμετοχή μάλιστα της Πρώτης Κυρίας των ΗΠΑ, Τζιλ Μπάιντεν, για τον εορτασμό των 60 ετών από την έναρξη του προγράμματος Art in Embassies.
Κι εδώ υπάρχει κάτι ακόμα πιο ενδιαφέρον: η πρέσβειρα των ΗΠΑ στην Πορτογαλία, Ράντι Τσάρνο Λεβίν, συνδύασε την παραπάνω έκθεση με μία που είχε επιμεληθεί ή ίδια και φιλοξενούσε στην πρεσβευτική κατοικία, με τίτλο «Celebrating Diversity» («Τιμώντας τη Διαφορετικότητα»). Ένα από τα κεντρικά κομμάτια αυτής της έκθεσης είναι μια αμερικανική σημαία φτιαγμένη από πλαστικά σκουπίδια, έργο του trash artist Τομ Ντάινενγκερ, που φαίνεται στο σχετικό βίντεο του Art in Embassies. Δίπλα σε αυτό το έργο επέλεξε να φωτογραφηθεί η πρέσβειρα και για πρόσφατη συνέντευξή της στην πορτογαλική εφημερίδα Expresso, ανεβάζοντας τη φωτογραφία και στον επίσημο λογαριασμό της πρεσβείας στο Instagram.
Η περίπτωση της πρέσβειρας Λεβίν δεν φαίνεται να είναι μοναδική όμως. Με μια γρήγορη ματιά στο λογαριασμό Instagram του Art in Embassies, μπορεί να βρει κανείς και καλλιτεχνικά έργα βασισμένα στην αμερικανική σημαία που προβλήθηκαν στις πρεσβείες των ΗΠΑ στο Ζάγκρεμπ και στο Εσουατίνι.
H ιδιαίτερη σημασία της σημαίας στις ΗΠΑ
Εδώ βέβαια είναι λογικό να αναρωτηθούμε πόσο νόημα έχει να εξετάζουμε την αντιμετώπιση της σημαίας σε μια χώρα τόσο διαφορετική από την Ελλάδα. Μια προσεκτική ματιά όμως θα μας πείσει ότι σε λίγες χώρες η σημαία έχει τόσο μεγάλο συμβολισμό όσο στις ΗΠΑ. Είναι χαρακτηριστικό ότι στις σχολικές τάξεις κάθε πρωί, όπως και στην έναρξη συνεδριάσεων του Κογκρέσου, των πολιτειακών κογκρέσων και κυβερνήσεων κλπ., απαγγέλλεται η παρακάτω «Υπόσχεση Πίστης στη Σημαία» (Pledge of Allegiance to the Flag):
Υπόσχομαι πίστη στη Σημαία των Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής, και στη Δημοκρατία την οποία συμβολίζει, ένα Έθνος υπό τον Θεό, αδιαίρετο, με ελευθερία και δικαιοσύνη για όλους.
Οι παρευρισκόμενοι στέκονται πάντα σε στάση προσοχής με το δεξί χέρι στην καρδιά, κοιτώντας τη σημαία που βρίσκεται στην αίθουσα. Είναι μια παράδοση που πρωτοξεκίνησε μερικώς το 1892 και υιοθετήθηκε επίσημα από το Κογκρέσο το 1942 (η φράση «υπό τον Θεό» προστέθηκε το 1954 εν μέσω του Ψυχρού Πολέμου, για να διαχωρίσει τις ΗΠΑ από τον αθεϊσμό των κομουνιστικών καθεστώτων).