Πραγματοποιήθηκε με μεγάλη επιτυχία την Κυριακή 4 Ιουνίου η Eπιστημονική Ημερίδα του Συλλόγου Μεγάλου Λιβαδίου Σερίφου «Ακολουθώντας τις ράγες» στη Χώρα Σερίφου.
Στην ημερίδα συμμετείχαν με εισηγήσεις τους ο Δρ. Γιώργος Γαβαλάς, Αρχαιολόγος, Επιμελητής Εφορείας Αρχαιοτήτων Κυκλάδων, ο Δρ. Γιώργος Δερμάτης, Ιστορικός, Διδάκτωρ Πανεπιστημίου της Louvain-la-Neuve, ο Καθηγητής Δημήτρης Καλιαμπάκος της Σχολής Μηχανικών Μεταλλείων & Μεταλλουργών ΕΜΠ, ο Καθηγητής Νίκος Μπελαβίλας, της Σχολής Αρχιτεκτόνων Μηχανικών ΕΜΠ και η Βασιλική Πουγκακιώτη, MSc Πολιτικός Μηχανικός ΕΜΠ, Ερευνήτρια ΕΜΠ.
Οι ομιλητές και η ομιλήτρια ξεδίπλωσαν όλη την ιστορία και το βάρος του τόπου με εκτενείς εισηγήσεις για την ιστορία, την αρχαιολογία, την τέχνη, την αρχιτεκτονική και την τεχνική των μεταλλείων της Σερίφου και ειδικότερα του Μεγάλου Λιβαδιού.
Οι θεματικές που αναλύθηκαν κάλυψαν ένα ευρύτατο φάσμα:
- Το αποτύπωμα της κουλτούρας των μεταλλωρύχων στη σύγχρονη τέχνη από τον μεταλλειολόγο-μεταλλουργό Δημήτρη Καλιαμπάκο.
- Η μακρά εκμετάλλευση του υπεδάφους, από τα νεολιθικά καμίνια του Αβεσσαλού, τις προσπάθειες εξόρυξης των Βενετσιάνων ως τις εγκαταστάσεις της εποχής των Γκρώμμαν από τον αρχαιολόγο Γιώργο Γαβαλά.
- Οι σχέσεις της Σερίφου με το Λαύριο οι οποίες κατέστησαν τη Γαλλική Εταιρεία
«Σέριφος-Σπηλιαζέζα» ναυαρχίδα των νησιωτικών ορυχείων στο αιγαιοπελαγίτικο «Ελντοράντο» του 19ου αιώνα από τον ιστορικό Γιώργο Δερμάτη.
- Τα κρίσιμα άμεσα μέτρα και οι στρατηγικές κινήσεις για τη διάσωση-ανάδειξη των μνημείων και τη δημιουργία του δικτύου αρχαιολογικού τουρισμού από τον αρχιτέκτονα-πολεοδόμο Νίκο Μπελαβίλα.
- Η δομοστατική ανάλυση της μνημειακής σκάλας, οι επικίνδυνες πληγές στα θεμέλια από τη θάλασσα με υποβρύχιες λήψεις, η κλίση του πυλώνα της που είναι ορατή πλέον με γυμνό μάτι και η επικείμενη κατάρρευση αν δεν ληφθούν μέτρα από τη μελετήτρια της σκάλας φόρτωσης του Μεγάλου Λιβαδιού πολιτικό μηχανικό Βασιλική Πουγκακιώτη.
Ο Δήμαρχος Σερίφου Κώστας Ρεβίνθης στην παρέμβαση του δήλωσε την αποφασιστική στάση του δήμου στο θέμα της προστασίας τόσο των μνημειακών εγκαταστάσεων στους μεταλλευτικούς τόπους όσο και της δημόσια γης της Σερίφου.
Κοινός στόχος όλων των εμπλεκομένων είναι η διάσωση της Σκάλας Φόρτωσης, η ολοκλήρωση της αποκατάστασης του Διοικητηρίου στο Μέγα Λιβάδι και εντέλει η υλοποίηση του Υπαίθριου Μουσείου Μεταλλευτικών Δραστηριοτήτων και Ορυκτού Πλούτου Σερίφου, ενός εκτεταμένου δικτύου αρχαιολογικού τουρισμού μνημείων και τοπίων, με καρδιά το μεταλλευτικό κέντρο στο Μέγα Λιβάδι που θα καλύψει τις εγκαταστάσεις στις πλαγιές και στους όρμους, τα εργαστήρια, τις εργατικές κατοικίες, το νοσοκομείο, τις στοές, τις σκάλες φόρτωσης, τις σιδηροδρομικές γραμμές, τις αρχαίες θέσεις με τις νεολιθικές «σκουριές» και τα καμίνια, τους ελληνιστικούς πύργους και τα βυζαντινά οχυρά.
Την πολύωρη εκδήλωση και τον διάλογο συντόνισε ο Ορέστης Καραμανλής. Εκ μέρους του Συλλόγου Μεγάλου Λιβαδιού έκλεισαν τη συζήτηση αργά το μεσημέρι η Άννα Ταβουλάρη και η Γκέλη Δουγέκου οι οποίες επωμίστηκαν και το δύσκολο έργο της διοργάνωσης.
Την εκδήλωση τίμησαν επίσης με την παρουσία τους ο Καθηγητής Γιάννης Σπιλάνης του Πανεπιστημίου Αιγαίου, ο Αντιδήμαρχος Καθαριότητας & Πολιτικής Προστασίας Ευάγγελος Ρεβίνθης, ο τέως Δήμαρχος Σερίφου Αντώνης Αντωνάκης, η εκπρόσωπος του Συνδέσμου Σεριφίων εν Αθήναις Φλώρα Πεφάνη, η εκπρόσωπος του Συλλόγου Γυναικών Σερίφου “Η Ανδρομέδα” Ισιδώρα Γαλανού, ο εκπρόσωπος της τοπικής οργάνωσης του Κομμουνιστικού Κόμματος Ελλάδας Στέλιος Μαγουλάς και ο Θεόδωρος Γ. Λιβάνιος, τοπικός ερευνητής και λαογράφος ο οποίος έκανε επίσης μία σύντομη παρέμβαση.
Το δελτίο τύπου υπογράφουν για τον Σύλλογο η πρόεδρος του Συλλόγου Άννα Ταβουλάρη και ο Γραμματέας Δημήτρης Ξυπνητός.
Ένα σχόλιο με αφορμή την ημερίδα στην Σέριφο
Αυτή λοιπόν είναι η Σέριφος και οι άνθρωποί της. Που προσπαθούν να διασώσουν και ταυτόχρονα να αναδείξουν την ταυτότητα του τόπου τους και μέσα απ’ απ’ αυτή την ταυτότητα να ανακαλύψουν ή να καταστήσουν με σαφήνεια τη δική τους. Ακολουθώντας τις ράγες που τους έφεραν ως εδώ και προσθέτοντας νέα τμήματα πάνω στις παλιές με προορισμό το μέλλον. Εφόδιο τους η αγάπη για τον τόπο τους και η φροντίδα να μην εξελιχθεί σε άγνωστο γι’ αυτούς τόπο, σ’ εναν τόπο χωρίς ταυτότητα. Μια αγάπη δημιουργική και ανιδιοτελής, με εθελοντική προσπάθεια και εργασία, χωρίς “εγώ” αλλά μ’ ένα μεγάλο και τολμηρό “εμείς” στις αποσκευές τους προχωρούν ακούγοντας τον χτύπο της καρδιάς του “Σιδερένιου νησιού”.
Γιατί το να ζεις μόνιμα στα νησιά, ιδίως τα πιο μικρά και απόκεντρα θέλει τόλμη, αγάπη και λύσεις που δεν σου δίνονται απλόχερα. Γι’ αυτό και θαμάζεις αυτούς τους ανθρώπους και τους στηρίζεις με κάθε μέσο που διαθέτεις. Γιατί δεν ακολουθούν την φαρδιά τη στράτα που περνά εξαφανίζοντας τους δρόμους τους παλιούς…ακολουθούν τις ράγες και τα μονοπάτια που βάδισαν τόσοι και τόσοι άνθρωποι παλεύοντας για το αυτονόητο, όπως εμείς σήμερα. και πάνω σ’ αυτα τα χνάρια αφήνουν τα δικά τους συνεχίζοντας …κι αυτό για κάποιους άλλους που παρακολουθούν γίνεται έμπνευση και πεποίθηση πως τίποτα δεν χάθηκε…κάτι λάμπει ακόμα.
Ο Νίκος Μπελαβίλας αμέσως μετά την ολοκλήρωση της ημερίδας ανάρτησε στη σελίδα του με αφορμή μια παλιά κιτρινισμένη φωτογραφία το παρακάτω κείμενο:
Η κιτρινισμένη φωτογραφία τραβήχτηκε το 1961 στο Μέγα Λιβάδι της Σερίφου. Γυναίκες με ζεμπίλια, στο πλάτωμα της σκάλας φόρτωσης διαλέγουν με το χέρι υπολείμματα μεταλλεύματος. Θα μπορούσε να είναι εικόνα από ταινία του ιταλικού νεορεαλισμού. Όμως δεν είναι σκηνοθετημένη. Ο φωτογράφος ήταν ο Αντώνης Ζ. Φραγκίσκος. Γιός Απεραθίτη δασκάλου, κατάφερε να σπουδάσει μεταλλειολόγος και τα πρώτα χρόνια της καριέρας του εργάστηκε ως τεχνικός διευθυντής στα μεταλλεία Σερίφου. Ο ίδιος αργότερα, διακεκριμένος πλέον καθηγητής της Σχολής Μεταλλειολόγων του Πολυτεχνείου ήταν ο οδηγός μας, όταν ανακαλύψαμε το 1998 τους θησαυρούς των μεταλλείων.
Μετά από χρόνια ακινησίας και καταστροφών, βρεθήκαμε πάλι στο νησί. Το χρωστάμε στις νέες και τους νέους Σερφιώτες στον Σύλλογος Μεγάλου Λιβαδίου Σερίφου.
Μία ημερίδα, σε ένα μπαλκόνι της Χώρας όπου μία ομάδα επιστημόνων από το Πολυτεχνείο και το Τεχνολογικό Πολιτιστικό Πάρκο Λαυρίου, ο καθηγητής μεταλλειολόγων Δημήτρης Καλιαμπάκος, ο ιστορικός Γιώργος Δερμάτης, η μελετήτρια της σκάλας φόρτωσης Βασιλική Πουγκακιώτη και ο επικεφαλής της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας Γιώργος Γαβαλάς ξεδίπλωσε όλη την ιστορία και το βάρος του τόπου. Ειπώθηκαν σχεδόν τα πάντα: Το αποτύπωμα της κουλτούρας των μεταλλωρύχων στη σύγχρονη τέχνη. Η μακρά εκμετάλλευση του υπεδάφους, από τα νεολιθικά καμίνια του Αβεσσαλού, τις προσπάθειες εξόρυξης των Βενετσιάνων ως τις εγκαταστάσεις της εποχής των Γκρώμμαν.
Οι σχέσεις της Σερίφου με το Λαύριο οι οποίες κατέστησαν τη Γαλλική Εταιρεία «Σέριφος-Σπηλιαζέζα» ναυαρχίδα των νησιωτικών ορυχείων στο αιγαιοπελαγίτικο «Ελντοράντο» του 19ου αιώνα. Η δομοστατική ανάλυση της μνημειακής σκάλας, οι επικίνδυνες πληγές στα θεμέλια από τη θάλασσα με υποβρύχιες λήψεις, η κλίση του πυλώνα της που είναι ορατή πλέον με γυμνό μάτι και η επικείμενη κατάρρευση αν δεν ληφθούν μέτρα.
Παρούσα η τοπική κοινωνία, με τη δημοτική αρχή, τον δήμαρχο Κώστα Ρεβίνθη, παλιούς των μεταλλείων, τον βετεράνο Θοδωρή Λιβάνιο, τον καθηγητή Ιωάννη Σπιλάνη που μελετά ήδη μαζί με τον δήμο την τουριστική ανάπτυξη, ανθρώπους κάθε ηλικίας που έμειναν στον διάλογο ως το τέλος.
Φτάσαμε στο τι θα κάνουμε μετά από τέσσερεις ώρες εισηγήσεων, προτάσεων και συζήτησης. Είναι τα άμεσα έργα στους δύο ιερούς τόπους της ματωμένης απεργίας του Αυγούστου του 1916. Επείγουν τα σωστικά μέτρα προκειμένου να μην θρηνήσει η Σέριφος την καταστροφή ενός από τα ισχυρότερα τοπόσημα της βιομηχανικής αρχαιολογίας στο Αιγαίο, της Σκάλας του Μεγάλου Λιβαδιού.
Ακολουθεί η ολοκλήρωση της αναστήλωσης του Διοικητηρίου. Είναι ακόμη η θεσμική θωράκιση των μνημείων, η ολοκλήρωση της συλλογής και της προστασίας των ιστορικών τεκμηρίων και των πολύτιμων αρχείων εγγράφων. Ορίζοντας, η υλοποίηση του έργου που αποτελεί κοινό τόπο: το Υπαίθριο Μουσείο Μεταλλευτικών Δραστηριοτήτων και Ορυκτού Πλούτου Σερίφου, ένα εκτεταμένο δίκτυο αρχαιολογικού τουρισμού μνημείων και τοπίων, με καρδιά το μεταλλευτικό κέντρο στο Μέγα Λιβάδι που θα καλύψει τις εγκαταστάσεις στις πλαγιές και στους όρμους, τα εργαστήρια, τις εργατικές κατοικίες, το νοσοκομείο, τις στοές, τις σκάλες φόρτωσης, τις σιδηροδρομικές γραμμές, τις αρχαίες θέσεις με τις νεολιθικές «σκουριές» και τα καμίνια, τους ελληνιστικούς πύργους και τα βυζαντινά οχυρά. Ένα πρότυπο σχέδιο βιώσιμης ανάπτυξης για το νησιωτικό Αιγαίο.
Η ενεργοποίηση της κοινωνίας της Σερίφου είναι πλέον δεδομένη. Το σενάριο και η τεχνογνωσία υπάρχει. Αυτό που χρειάζονται είναι η στήριξή μας.